Çanakkale Muharebeleri Süresince Marmara’da Deniz Nakliyatı

18 Mart 1915 tarihinde Çanakkale Boğazı’nı denizden geçemeyen İtilâf Devletleri, 25 Nisan 1915 tarihinden 9 Ocak 1916 tarihine kadar sürecek olan Gelibolu üzerinden bir amfibi harekâtı ve müteakiben bir kara harekâtı ile harbin hedefini ele geçirmeye çalışmış, ancak bunda da başarılı olamamıştır. Bu kapsamda İtilâf Devletleri, Osmanlı Devleti’nin Marmara Denizi’nden Çanakkale Cephesi’ni takviyesini engellemek maksadıyla denizaltı harekâtı planlamış ve bu nedenle çok sayıda denizaltıyı gizli yollardan Marmara Denizi’ne nakletmiştir. Osmanlı Donanması, gerek Boğaz’ın dar geçitlerinde mevkilendirdiği ağ ve mayın maniaları, gerekse Marmara Denizi’ndeki su üstü gemileri ile İtilâf Devletleri’nin denizaltı harekâtını önemli ölçüde sekteye uğratmıştır. Bu dönemde Osmanlı Donanması tarafından İstanbul ve diğer Marmara Limanları’ndan Çanakkale Cephesi’ne yönelik deniz ulaştırması emniyete alınmıştır. Savaş süresince çıkan fırsatlardan istifade edilerek, İtilâf Devletleri donanma gemilerine ve İtilâf deniz ulaştırmasına taarruzlar tertiplenmiştir. Bu kapsamda 30 Nisan 1915 günü Osmanlı Donanması’ndan Sultanhisar torpidobotu, Avustralya’ya ait AE-2 denizaltısını torpillemiş, Muâvenet-i Milliye torpido muhribi 13 Mayıs 1915 gecesi İngiliz Goliath zırhlısını batırmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Çanakkale Boğazı, İtilâf Devletleri, Denizaltı, Nakliyat, Donanma

Naval Shipping In The Sea of Marmara During The Çanakkale Battles

Having failed in penetrating the Çanakkale Strait on 18 March 1915, the Entente Powers attempted to reach their target through Gelibolu with an amphibious operation followed by a land operation between 25 April 1915 and 9 January 1916. In this context, the Entente Powers planned a special naval operation and secretly trans-ferred a large number of submarines to the Sea of Marmara in order to prevent the Ottoman State from reinforcing the Çanakkale Front. With submarine nets and mine barriers that were set up at the narrow passes of the Çanakkale Strait, and the ships in the Sea of Marmara, the Ottoman Navy paralyzed the submarine operations of the Entente Powers. Naval shipping to the Çanakkale Front from İstanbul and Marmara ports was escorted by the Ottoman Navy. By taking advantage of the opportunities that arose, offensive action against enemy naval units and enemy naval shipping were conducted. In this context, Sultanhisar torpedo boat which neutralised the Australian AE-2 submarine with its gun torpedo attacks on 30 April 1915; the Muâvenet-i Milliye destroyer which sank the English Goliath armored battleship on the night of 13 May 1915.

Keywords:

Çanakkale Strait, The Entente Powers, Submarine, Shipping, Navy,

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi, DH.EUM. 3 Şb. 2/48 Gnkur.ATASE Arşivi, Klasör No: 121, Dosya No: 900, Fihrist No: 7
Gnkur.ATASE Arşivi; Klasör No. 1560, Dosya No: 5, F.No: 1-46
ATASE Arşivi, Klasör No: 115, Dosya No: 535, Fihrist No: 1-022
İstanbul Deniz Müzesi Komutanlığı Deniz Tarihi Arşivi, I.Daire 59/6-6A
İstanbul Deniz Müzesi Komutanlığı Deniz Tarihi Arşivi, Gemiler Bölümü, Sultanhisar Torpidobotu Seyir Jurnali, No:1618
The National Archives (İngiliz Ulusal Arşivleri/Londra), ADM I/116/3491
The National Archives, CAB 22/2 (Meeting of the Dardanelles Committee, June 7, June 25, 1915) The National Archives, CAB/37/135/19
Apatay Çetinkaya, “Çanakkale Muharebeleri’nde Denizaltı Harekâtı”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı 32, İstanbul, Mart 1988
Bargut Şemsettin, I.Dünya Harbi’nde ve Kurtuluş Savaşı’nda Türk Deniz Harekâtı, Dz.K.K.lığı Basımevi, Ankara 2000
Barlett Ellis Ashmead, Çanakkale Gerçeği, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2005
Besbelli Saim, Çanakkale’de Türk Bahriyesi (1914-1918), Dz.K.K.lığı Basımevi, Ankara 2005
Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi-Çanakkale Cephesi Harekâtı, (Haziran 1915-Ocak 1916), V.Cilt, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1993
Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, (Deniz Harekâtı), VIII.Cilt, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1976
Büyüktuğrul Afif, Osmanlı Deniz Harp Tarihi, Cilt:IV, Deniz Basımevi, İstanbul 1974
Churchill, Winston S., The World Crisis (1911-1914), Vol 4., Thorton Butterworth, London 1927
Günesen Fikret, Çanakkale Savaşları, Kastaş Yayınları, İstanbul 2003
Hersing Otto, Çanakkale Denizaltı Savaşı, (Çev: Bülent Erdemoğlu), Türkiye İş Bankası Kültür Yayını, İstanbul 2007
James Robert Rhodes, Gallipoli, Batsford Ltd., London 1965
Langensiepen Bernd & Güleryüz Ahmet, Ottoman Steam Navy (1828-1923), Conway Maritime Press, London 1995
Lorey Hermann, Türk Sularında Deniz Hareketleri, Cilt:I-II, (Çev.H.Sami Tekirdağlı), Deniz Matbaası, İstanbul 1936
Mühlman Carl, Çanakkale Savaşı, Bir Alman Subayının Notları, (Çev: Sedat Umran), Timaş Yayınları, İstanbul 2003
Oran Erdoğan, Çanakkale Savaşları’nda Denizaltı Harekâtı, Silahlı Kuvvetler Dergisi, Sayı:400, Nisan 2009, Yıl: 128
Otay Oğuz, Mesudiye Zırhlısı (1874-1914), Denizler Kitabevi, İstanbul 2005
Puleston W.D., The Dardanelles Expedition, Collegiate Press, Wisconsin 1926
Sanders von Liman, Türkiye’de 5 Yıl, United States, Baltimore 1928
Seçer Turhan, Anılarla Çanakkale Cephesi ve Neticesi, Genelkurmay Basımevi, Ankara 2008
Türk Deniz Ticareti ve Türkiye Denizcilik İşletmeleri Tarihçesi, Cilt:II, Türkiye Denizcilik İşletmeleri Kültür Yayını, İstanbul 1999
Wilson H.W., Büyük Harpte Deniz Muharebeleri, (Çev:Lütfü Talat), Deniz Matbaası, İstanbul 1931
Yüksel Ayhan, “Çanakkale Savaşı’nda Sultanhisar Torpidosu-Muâvenet-i Milliyye Muhribi Mürettebatı ve Faaliyetleri”, 85.Yılında Atatürk ve Çanakkale Savaşları Sempozyumu (23-24 Mart 2000), Sempozyum Bildirileri, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi, Şubat 2001.

ISSN: 1011-727X
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 1984
Yayıncı: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi