Birinci TBMM’de Hilâfet ve Saltanat Meselesi Üzerine Bazı Notlar
Mondros Mütarekesi’nden sonraki koşullar, Türk Kurtuluş Savaşı’nı zorunlu kılmış ve bir siyasal oluşumu beraberinde getirmiştir, Bu oluşum, TBMM’nin kurulması ile İstanbul’a karşıt bir hükümet şeklini almıştır. Türk Kurtuluş Savaşı döneminde TBMM’nin Osmanlı yönetimine bakış açısı, esas olarak Hilâfet ve Saltanat kavram ve kurumlarına yaklaşımında kendini göstermiştir. Bu konular üzerindeki Meclis görüşmeleri, savaş sonrası gidişatı da açıklayıcı bir niteliktedir. Bütün bu gelişmeler, Osmanlı iktidarının tasfiyesi sürecine ve demokratik bir yönetimin kurulması çalışmalarına da açıklık kazandırmaktadır.
Anahtar Kelimeler:
Kemal Atatürk, Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi, Hilafet, Saltanat, Osmanlı Hanedanı
The conditions after Mudros Armistice nıade Turkish Struggle War inavitable putward political formation. This formation took shape of a goverment opposite to the one in İstanbul with the establisment of Turkish Grand National Assembly. It was seen in its attitude towards the institutions such as Sultanate and Caliphate during the National Struggle. The discussions in this assembly on this subject clarified the process after war. All these developments clarify efforts of establishing democratic administration and the process of discharcing Ottoman government, too.
Keywords:
Kemal Atatürk, The First Turkish Grand National Assembly, Caliphate, Sultane, Ottoman Dynasty,
___
- Althusser, Louis, İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, Çev. Yusuf Alp ve Mahmut Özışık, 4. Baskı, İstanbul 1994.
- Arnold, Thomas Walker, The Caliphate, Clarendon Press, Oxford 1924.
- Lewis, Bernard, İslâmın Siyasal Söylemi, Cep Kitapları, İstanbul 1993.
- İnalcık, Halil, Osmanlılarda Saltanat Veraseti Usûlü ve Türk Hakimiyet Telâkkisiyle İlgisi, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Nu.XIV/l (Mart 1959), s.69-94.
- Alderson, Anthony D., The Structure of the Ottoman Dynasty, Oxford 1956.
- İleri, Celal Nuri, “Bizde Cumhuriyetin İlgâsı", Âti, 6 Teşrînisânî 1334.
- İleri, Celal Nuri, “Hilâfet”, Âti, 24 Terşrînisânî 1334.
- Jaschke, Gotthard, Yeni Türkiye’de İslamlık, Çev. Hayrullah Örs, Ankara 1972.
- Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Arşivi, Kutu 97, Gömlek 23, Belge 23.
- Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Arşivi, Kutu 20, Gömlek 96, Belge 96.
- Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Arşivi, Kutu 61, Gömlek 182, Belge 182.
- Akşin, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, Cilt: 1, Cem Yayınevi, İstanbul 1992.
- Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Doğu-Batı Yayınları, Ankara 1978.
- Wilken, George Alexander, De Verspreide Geschriften, Cilt: 3, Leiden 1923.
- Türkiye Büyük Millet Meclisi Gizli Celse Zabıtları, Cilt: 1, Kültür Yayınları, Ankara 1985.
- Türkiye Büyük Millet Meclisi Gizli Celse Zabıtları, Cilt: 2, Kültür Yayınları, Ankara 1985.
- TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt: 1, 2. Basım, TBMM Matbaası, Ankara 1940.
- TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt: 1, 2.Basım, TBMM Matbaası, Ankara 1941.
- Karabekir, Kazım, İstiklâl Harbimiz, Türkiye Yayınevi, İstanbul 1960.
- Şimşir, Bilal Niyazi, Ankara... Ankara: Bir Başkentin Doğuşu, Bilgi Yayınevi, Ankara 1988.
- Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk (1919-1927), Atatürk Araştırma Merkezi (AAM) Yayınları, Ankara 1991.
- Şimşir, Bilal Niyazi, British Documents on Atatürk (1919-1938), Cilt: 2, TTK Yayınları, Ankara 1975.
- Selek, Sabahattin, Millî Mücadele I: Anadolu İhtilali, 3.Basım, Burçak Yayınevi, İstanbul 1966.
- Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri, AAM Yayınları, Ankara 1991.
- Öke, Mim Kemal, Hilafet Hareketleri: Güney Asya Müslümanlarının İstiklâl Hareketleri ve Türk Milli Mücadelesi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1991.
- Sinha, Ravindra Kishore, Mustafa Kemal ve Mahatma Gandi (1919-1928), Milliyet Yayınları, İstanbul 1972.
- Demirel, Ahmet, Birinci Meclis’te Muhalefet: İkinci Grup, İletişim Yayınları, İstanbul 1994.
- Akgün, Seçil, Halifelik Sorunu ve Laiklik (1924-1928), Turhan Kitabevi, Ankara.
- Arar, İsmail, Atatürk’ün Halkçılık Programı, Baha Matbaası, İstanbul 1963.
- Goloğlu, Mahmut, Cumhuriyete Doğru (1921-1922), Başnur Matbaası, Ankara 1971.
- ISSN: 1011-727X
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1984
- Yayıncı: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi
Sayıdaki Diğer Makaleler
I. Dünya Savaşı’nda “Kop Savunması” ve Ulusal Birliğimiz Açısından Önemi
Atatürk ve Sömürgecilik (Emperyalizm)
Üniversite Gençliğinin Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Dersine Bakışı
Kıbrıs’ta Bir 150’lik: Sait Molla (1925-1930)
Millî Mücadele Döneminde Erbaa
Birinci TBMM’de Hilâfet ve Saltanat Meselesi Üzerine Bazı Notlar