XIX. Yüzyı l Sonlarında Osmanl ı Devleti'nde hazırlanan iki risale: Vebâ-yı Bakarî ve Zâtülcenb

Bu araş tı rma XIX. yüzyı lda asker ve sivil veterinerler tarafı ndan hazı rlanan iki adetrisaleyi tan ı tmayı amaçlamaktad ı r. XIX. yüzyı l, Osmanl ı Devletinde birçok kanun, nizamnameve risalenin yayı mland ı ğ ı bir dönemdir. Bu dönemde s ı ğ ı rlarda meydana gelen büyük kay ı plardevleti bu konuda tedbir almaya itmi ş tir. Bu çerçevede XIX. yüzyı l sonları nda k ı r toplumununvazgeçilmez unsuru olan s ı ğ ı rlarda meydana gelen veba (tifüs) ve zatülcenp (verrie-i sari)hastal ı ğ ı ile ilgili iki risale hazı rlanm ı ş tı r. Risalelerde hastal ı kları n belirtileri, hastal ı klarlamücadele ş ekilleri ile birlikte mahalli idarecilerin, veterinerlerin (baytar) ve ahalinin uymas ıgereken kurallar ayrı ayrı belirlenmi ş tir.

Two pamphlets prepared in the Late 19 th century in the Ottoman Empire: Vebâ-yi Bakarî [Rinderpest] and Zâtülcenb [Pleurisy]

This article aims at introducing two pamphlets prepared by civilian andmilitary vets in the 19 th century. The 19 th century was a period where many law books,regulations, and booklets were published in the Ottoman Empire. In this period, the loss of cattlein great numbers forced the government to take preventive measures. In this context, twopamphlets were prepared in the late 19 th century about the diseases of rinderpest and pleurisyin cattle, the indispensable element of the rural life. These pamphlets give information on thesymptoms of the diseases, the ways to fight against these diseases, and the points that localgovernors, vets and local people must pay attention to.

PDF

___

a) Arşiv Kaynaklar ı/ Ba şbakanl ık Osmanlı Ar şivi
DH. MKT.,200/33; ( Hükûmet Memurlarıyla Baytarlara Mahsus Tifüs Hastalığı Yani Vebâ-yı Bakarî Hakkında Talimat, Mahmud Bey Matbaası , Dersaadet, 1307).
DH. MKT.,200/33; ( Baytar Komisyonu Marifetiyle Zâtülcenb Verrie-i Sârî Üzerine Kaleme Alınan Risale, Mahmud Bey Matbaası , Dersaadet, 1307).
b) Di ğer Kaynaklar
Behaeddin Faik (1932); Yeni Hıfzıssıhha, Devlet Matbaası , İ stanbul.
BEKMAN, Muzaffer (1940); Veteriner Tarihi, Ankara Bası m ve Cilt Evi, Ankara.
ERK, Nihal (1963); Tarihte Önemli S ı ğ ı r Vebası Salgı nlar ı ve 1920'ye Kadar Memleketimizdeki Durumu, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, C 10, S 3-4.
ERK, Nihal (1971); Türkiyede Son S ı ğı r Vebası Salgı n ı , Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, C 18, S 3-4.
ERK, Nihal (1959); Türkiyede Veteriner Hekimlik Ö ğ retiminin Ba şlang ı cı ve Bugüne Kadar Geçirdiğ i Safhalar Üzerinde Yeni Araştı rmalar II, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, C 6, S 3-4.
ERK, Nihal (1966); Veteriner Tarihi, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Yayı n ı , Ankara.
ERK, Nihal ve AKKERMAN, Naki Cevat (1969); Türkiyede S ığır Vebası Salgınları ve Eradiksiyon Tarihi, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Yayı n ı , Ankara.
GÜRAN, Tevfik (1998); 19. Yüzyıl Osmanlı Tarımı, Eren Yayı ncı lı k, İ stanbul.
KÂHYA, Esin (1997); On Dokuzuncu Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğunda T ıp Eğitimi ve Türk Hekimleri, ATATÜRK Kültür Merkezi Yayı n ı -144, Ankara.
KÂHYA, Esin - D. ERDEMİ R, Ayşegül (2000); Bilimin Işığında Osmanlıdan Cumhuriyete Tıp ve Sağlık Kurumları, Türkiye Diyanet Vakfı Yayı n ı , Ankara.
KIRBIYIK, Kası m (1992), Baytarlı k, D İA, C 5, Türkiye Diyanet Vakfı Yayı nevi, İ stanbul.
ÖZDEMİ R, Hikmet (2005); Salgın Hastalıklardan Ölümler 1914-1918 , TTK Yayı nı , Ankara.
ÖZGÜR, Atilla (2000); Osmanlı İ mparatorluğ unda Veteriner Hekimliği Eğ itim-Ö ğretim Kurumları , Yeni Türkiye 33, 701 Osmanlı II Ekonomi ve Toplum, Ankara.
ÖZLÜ, Zeynel (2012); 19. Yüzyı l Sonları nda Osmanlı Devletinde Veterinerlik Mesle ği İ le İ lgili Bir Değ erlendirme, Belleten, C LXXVI, S 275.
SARIYILDIZ, Gülden (1994); Karantina Meclisinin Kurulu şu ve Faaliyetleri, Belleten, S 22, Ankara.
SARIYILDIZ, Gülden (1996); Hicaz Karantina Teşkilatı (1865-1914), Türk Tarih Kurumu Bası mevi, Ankara.
SERPEN, Adnan (2009); Veteriner Halk Sa ğlı ğı (Vhs ) Nedir? Türkiyedeki Veteriner Halk Sağ lı ğ ı Hizmetlerinin Dünden Bugüne Genel Bir De ğerlendirmesi http://www.t-hasak.org/vet_halk_sagligi_nedir_6.02.2009). pdf, ss. 1- 26.
Ş EHSUVARO Ğ LU, Bedi N. (1953); İstanbulda 500 Yıllık Sağlık Hayatımız, İ stanbul Fetih Derneğ i Ne şriyatı , İ stanbul.
Ş emseddin Sami,(1317); Kâmûs-ı Türkî, İ kdam Matbaası , Dersaadet.
YILDIRIM, Nuran (1985); Tanzimattan Cumhuriyete Koruyucu Sağ lı k Uygulamalar ı , TCTA, V, İ letişim Yayı nlar ı , İ stanbul.