Barış BORLAT

15757

İkinci Dünya Savaşı'nda Türkiye'de seferberlik

Bu çal ı ş mada İkinci Dünya Savaş ı sürecinde Türkiyede seferberlik haz ı rl ı kları nadair yap ı lan uygulamalar incelenmeye çal ı ş ı lm ı ş tı r. Bu kapsamda ATASE İkinci Dünya Harbikatalo ğ u ve Ba ş bakanl ı k Cumhuriyet Arş ivi incelenmi ş tir. Ancak çal ı ş man ı n mahiyetinis ı n ı rland ı ran bazı durumları n açı klanmas ı yerinde olacaktı r. Şöyle ki Ba ş bakanl ı k CumhuriyetArş ivinde seferberlik durumunda el konulacak fabrikalara ait kararnameler yer almaktad ı r.Ancak bu kararnamelerin ek k ı sm ı nda liste hâlinde fabrikaları n yer almas ı gerekirken bunlararastlanamam ı ş tı r.1 Benzer ş ekilde askerlikleri ertelenenlere ait ve kapatı lmas ı umumi hayatıtazyik eder olarak yorumlanan kararnamelerin içeri ğ inde de ili ş ik listede yer alan ibareleribulunmas ı na ra ğ men bunları n da ili ş ik listelerine ula ş ı lamam ı ş tı r. Ayrı ca ATASE katalogları n ı nBa ş bakanl ı k Cumhuriyet Arş ivine göre belge içeri ği noktas ı nda daha s ı n ı rl ı olmas ı dikkatçekicidir.Çal ı ş mada seferberlik hazı rl ı kları kapsam ı nda yap ı lan yasal düzenlemeler ve bubağ lamda yürütülen el koyma uygulamaları örnekler üzerinden incelenmeye çal ı ş ı lm ı ş tı r.Ayrı ca say ı s ı bir milyonu geçen ve her an sava ş a girme tehlikesiyle karş ı karş ı ya bulunanordunun beslenme maddelerini tedarikte karş ı la ş ı lan güçlüklere yer verilmi ş tir. Ancak ş üphesizki bu süreçte Türkiyenin yan ı nda yer alan en önemli aktör olan İngilterenin sa ğ lamı ş oldu ğ umühimmat deste ğ i ve bunun Türkiye içerisinde kurulan gizli üslere yerle ş tirilmesi önemli birnoktad ı r. Bu üslere dair ATASE katalo ğ unda ayrı ntı l ı harita ve krokiler bulunmaktad ı r.

Mobilization in Turkey During World War II

This paper deals with the practices regarding the mobilization preparations inTurkey during the World War II. To this end, the World War II Catalogue at the ATASE Archivesand the Prime Ministry Republican Archives were examined. However, it would be proper toexplain the limitations of this study. First of all, the governmental decrees on the factories to beconfiscated in case of a mobilization are available at the Prime Ministry Republican Archives.However, there is not any list about these factories, which should have been attached to thesedecrees.2Similarly, although the decrees on the people who were subjected to deferment andthe ones stating the closure of these factories would cause a popular unrest include theexpression see the attached list , the mentioned attachments are not available. In addition, it isstriking that the catalogues at the ATASE Archives are more limited in content than thedocuments at the Prime Ministry Republican Archives.In this study, the legal regulations carried out within the framework of mobilizationpreparations and the confiscation practices to this end are analyzed through examples.Furthermore, the difficulties in supplying provisions for the Army, of which the number of troopsexceeded one million and which was on the brink of the imminent war, were discussed.However, it is undeniable that the munitions supply from Britain, which was the most importantactor taking part on the side of Turkey in those times, and storing those munitions in secretbases within Turkey was of great importance. There are detailed maps and sketches regardingthese bases in the World War II Catalogue at the ATASE Archives.
PDF

___

  • Kitap ve Makaleler
  • AKSEL, Affan (1944); Yeni Millî Korunma Kanunu Karşı sı nda Tüccar, Esnaf ve Mülk Sahipleri, Alaeddin Kral Bası mevi, Ankara.
  • ARI, Kemal (1998); İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’de Savaş Ekonomisi Uygulamaları ve Fiyatlar, Altı ncı Askerî Tarih Semineri Bildirileri, Genelkurmay Bası mevi, Ankara.
  • ÇINAR, Burak (2007); İ kinci Dünya Sava şı ’nda Doğ u Cephesi ve Türkiye, Yayı mlanmamı ş Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı , Ankara.
  • DER İ NG İ L, Selim (2012); Denge Oyunu, Tarih Vakfı Yurt Yayı nlar ı , İ stanbul.
  • MET İ NTAŞ , Mustafa Yahya ve KAYIRAN Mehmet; Refik Saydam Hükûmetleri Döneminde Türkiye’nin Ekonomi Politikası (1939-1942) , Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 9/2.
  • ÖZLÜ, Hüsnü; Arşiv Belgelerine Göre, İkinci Dünya Savaşı’nda İzmir ve Trakya’nın Savunmasına Yönelik Türk-İngiliz Heyetlerinin Görüşmeleri ve Alınan Önlemler, ÇTTAD, 2011/Güz, X/23.
  • ÖZPOLAT, Mustafa (1945); Bütün Değ işiklikleri ile Birlikte Millî Korunma Kanunu Ş erh ve Tatbikatı , Alaeddin Kral Bası mevi, Ankara.
  • Ba şbakanlı k Cumhuriyet Ar şivi
  • BCA; Fon: 30.18 Kutu: 86 Dosya: 39 S ı ra: 9.
  • BCA; Fon: 30.18 Kutu: 89 Dosya:110 S ı ra: 6.
  • BCA; Fon: 30.18 Kutu: 61 Dosya: 6 S ı ra: 15.
  • BCA; Fon: 490.10 Kutu: 1462 Dosya:67 S ı ra: 1.
  • BCA; Fon: 30.10. Kutu: 25 Dosya:141 S ı ra: 10.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 50 Dosya: 322 S ı ra: 4.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 184 Dosya: 272 S ı ra: 6.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu No: 57 Dosya No: 388 S ı ra No: 15.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 57 Dosya: 387 S ı ra: 9.
  • BCA; Fon: 30.10. Kutu: 40 Dosya: 239 S ı ra: 13.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu No: 53 Dosya No: 351 S ı ra No: 3.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 50 Dosya: 329 S ı ra: 1.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 50 Dosya: 325 S ı ra: 20.
  • BCA; Fon: 30.10. Kutu: 125 Dosya:273 S ı ra: 5.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 155 Dosya: 92 S ı ra: 11.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 50 Dosya: 325 S ı ra: 11.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 153 Dosya: 81 S ı ra: 1.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 50 Dosya: 322 S ı ra: 11.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 50 Dosya: 324 S ı ra: 38.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 50 Dosya: 329 S ı ra: 42.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 50 Dosya: 324 S ı ra: 21.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 50 Dosya: 323 S ı ra: 13.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 50 Dosya: 324 S ı ra: 37.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 56 Dosya: 377 S ı ra: 9.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 50 Dosya: 322 S ı ra: 13.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 50 Dosya: 324 S ı ra: 40.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 50 Dosya: 324 S ı ra: 43.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 50 Dosya: 325 S ı ra: 10.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 50 Dosya: 324 S ı ra: 27.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 50 Dosya: 325 S ı ra: 16.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 50 Dosya: 325 S ı ra: 18.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 50 Dosya: 325 S ı ra: 15.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 50 Dosya: 324 S ı ra: 29.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 176 Dosya: 216 S ı ra: 7.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 52 Dosya: 339 S ı ra: 2.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 52 Dosya: 342 S ı ra: 20.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 52 Dosya: 340 S ı ra: 11.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 212 Dosya: 442 S ı ra: 1.
  • BCA; Fon: 30.10 Kutu: 65 Dosya: 435 S ı ra: 12.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 88 Dosya:78 S ı ra: 2.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 88 Dosya:40 S ı ra:15.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 88 Dosya:96 S ı ra:2.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 91 Dosya:60 S ı ra:4.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 92 Dosya:87 S ı ra:1.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 93 Dosya:112 S ı ra:1.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 94 Dosya:26 S ı ra:12.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 95 Dosya:41 S ı ra:10.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 100 Dosya:93 S ı ra:12.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 101 Dosya:18 S ı ra:14.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 103 Dosya:76 S ı ra:6.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 109 Dosya:66 S ı ra:20.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 109 Dosya:72 S ı ra:7.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 107 Dosya:96 S ı ra: 12.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 91 Dosya: 56 S ı ra: 7.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 92 Dosya: 73 S ı ra: 12.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 91 Dosya: 47 S ı ra: 13.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 96 Dosya:97 S ı ra: 10.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 96 Dosya:70 S ı ra: 7.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 94 Dosya:28 S ı ra: 14.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 93 Dosya:119 S ı ra: 5.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 92 Dosya:81 S ı ra: 5.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 90 Dosya:17 S ı ra: 20.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 93 Dosya:122 S ı ra: 15.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 94 Dosya: 26 S ı ra: 4.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 94 Dosya: 33 S ı ra: 14.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 94 Dosya: 38 S ı ra: 2.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 94 Dosya: 39 S ı ra: 16.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 93 Dosya:121 S ı ra: 1.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 86 Dosya:25 S ı ra:10.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 85 Dosya:111 S ı ra:5.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 89 Dosya:110 S ı ra:6.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 90 Dosya:17 S ı ra:20.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 92 Dosya:81 S ı ra:5.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 93 Dosya:105 S ı ra:5.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 94 Dosya:37 S ı ra:5.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 94 Dosya: 31 S ı ra: 8.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 105 Dosya:26 S ı ra: 9.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 94 Dosya: 39 S ı ra: 17.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 95 Dosya: 40 S ı ra: 13.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 95 Dosya: 69 S ı ra: 4.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 96 Dosya: 70 S ı ra: 20.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 96 Dosya: 70 S ı ra: 19.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 97 Dosya:123 S ı ra: 20.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 96 Dosya:86 S ı ra: 2.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 96 Dosya:97 S ı ra: 5.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 98 Dosya:36 S ı ra: 11.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 97 Dosya:108 S ı ra: 5.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 97 Dosya:111 S ı ra: 6.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 88 Dosya: 95 S ı ra: 2.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 101 Dosya:18 S ı ra: 11.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 99 Dosya:82 S ı ra: 19.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 108 Dosya:22 S ı ra: 6.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 91 Dosya:67 S ı ra:19.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 95 Dosya:55 S ı ra:16.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 99 Dosya:82 S ı ra:19.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 93 Dosya:104 S ı ra: 18.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 91 Dosya: 65 S ı ra: 20.
  • BCA; Fon: 30.18.12 Kutu: 94 Dosya: 39 S ı ra: 18.
  • ATASE Arş ivi
  • ATASE İ kinci Dünya Harbi Kataloğ u, Kutu No.: 4, Gömlek: 142, Belge: 1.
  • ATASE; İ DH, Kutu No.: 4, Gömlek: 145, Belge: 1.
  • ATASE; İ DH, Kutu No.: 5, Gömlek: 22, Belge: 1.
  • ATASE; İ DH, Kutu No.: 9, Gömlek: 59, Belge: 1.
  • ATASE; İ DH, Kutu No.: 9, Gömlek: 75, Belge: 1.
  • ATASE; İ DH, Kutu No.: 9, Gömlek: 75, Belge: 3.
  • ATASE; İ DH, Kutu No.: 9, Gömlek: 93, Belge: 1.
  • ATASE; İ DH, Kutu No.:4, Gömlek:145,Belge: 3.
  • Resmî Gazete
  • Resmî Gazete; Kararname No.: 2/11058.
  • Resmî Gazete; 16.06.1939, Sayı : 4234, Kanun No.: 3634.
  • Resmî Gazete; 26.01.1940, Sayı : 4417, Kanun No.: 3780.
  • Resmî Gazete; 25.05.1940, Sayı : 4518, Kanun No.: 3832.
  • Resmî Gazete; 23.12.1940, Sayı : 4693, Kanun No.: 1199.
  • Resmî Gazete; 21.03.1941, Sayı : 4764, Kanun No.: 1209.
  • Resmî Gazete; 23.06.1941, Sayı : 4841, Kanun No.: 1249.
  • Resmî Gazete; 28.11.1941, Sayı : 4672, Kanun No.: 1196.
  • Resmî Gazete; 18.12.1941, Sayı : 4987, Kanun No.: 1262.
  • Resmî Gazete; 18.06.1942, Sayı : 5135, Kanun No.: 1303.
  • Resmî Gazete; 08.12.1942, Sayı : 5277, Kanun No.: 1314.
  • Resmî Gazete; 03.06.1943, Sayı : 5420, Kanun No.: 1342.
  • Resmî Gazete; 13.12.1943, Sayı : 5576, Kanun No.: 1358.
  • Resmî Gazete; 29.06.1944, Sayı : 5743, Kanun No.: 1407.
  • Resmî Gazete; 09.12.1944, Sayı : 5875, Kanun No.: 1435.
  • Resmî Gazete; 09.06.1945, Sayı : 6027, Kanun No.: 1468.
  • Resmî Gazete; 13.12.1945, Sayı : 6179, Kanun No.: 1480.
  • Resmî Gazete; 16.05.1946, Sayı : 6308, Kanun No.: 1496.
Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi-Cover
  • ISSN: 1303-9342
  • Yayın Aralığı: Yıllık
  • Başlangıç: 1976
  • Yayıncı: MSB Arşiv ve Askerî Tarih Daire Başkanlığı
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Kırgızistan, Tarihi ve XX. Yüzyıldan günümüze Türkiye- Kırgızistan ilişkileri

Levent ÜNAL

İkinci Dünya Savaşı'nda Türkiye'de seferberlik

Barış BORLAT

Barutun ortaya çıkışı, kullanımı ve Askerî müzedeki Osmanlı Devri Barutluk örnekleri

Şenay IŞIK ÇİMEN

XIX. Yüzyı l Sonlarında Osmanl ı Devleti'nde hazırlanan iki risale: Vebâ-yı Bakarî ve Zâtülcenb

Zeynel ÖZLÜ

Anadolu'da Bir Tatar Noyanı : Samagar

Ahmet TOKSOY

Emîr Timur ve Mirza Şahruh dönemlerinde Timurlu Devleti'nde Elçilik münasebetleri

Mustafa ŞAHİN

Mirliva Ahmed Avni Paşa ve Hatıratı

Osman ÖNDEŞ