KAFKAS/DOĞU CEPHESİ’NDE TÜRK ORDUSUNUN İAŞE VE İKMAL DURUMU

Orduların muharebe kabiliyetini doğrudan etkileyen lojistik faktörlerin başında iaşe ve ikmal hizmetleri gelir. Zira bu hizmetler, yalnızca harp zamanlarında değil sükûnetin hâkim olduğu zamanlarda da kesintisiz olarak yürütülmesi gereken faaliyetlerdendir. Olağanüstü bir mücadelenin verildiği harp zamanlarında ise bu hizmetlerin önemi bir kat daha artar. Öyle ki muharebeler esnasında askerlerin yaşadığı büyük enerji kaybının zamanında karşılanamaması orduyu bedensel ve ruhsal açıdan çöküntüye uğratır. Çalışmada, Birinci Dünya Savaşı’nda Kafkas Cephesi’nin savunulmasını üstlenen 3’üncü Ordunun iaşe ve ikmal faaliyetleri ele alındı. Bu kapsamda iaşe maddelerinin temini, depolanması ve orduya ulaştırılması süreci incelenerek ordunun iaşe hususunda yaşadığı zorluklar ile bunların nedenleri ortaya konuldu. Böylece iaşe ve ikmal hizmetlerinin Türk ordusunun muharebe gücüne etkisi ve harbin gidişatı üzerindeki tesiri ortaya konulmaya çalışıldı. Çalışma, harbin başlangıcından 18 Aralık 1917 tarihli Erzincan Mütarekesi’nin imzalanmasına kadar geçen süre ile sınırlandırılmıştır.

FOOD AND SUPPLY STATUS OF TURKISH ARMY IN CAUCASIAN/EASTERN FRONT

Food and supply services are the leading logistical factors directly affecting combat capability of armies. This is because these services are not only among the most important activities that should be carried out without interruption in times of war, but also when peace prevails. The importance of these services is especially significant in times of war in which a violent struggle occurs. As a result, the inability to meet the great loss of energy consumed by the soldiers during war time causes the army to collapse both physically and spiritually. This study examines the food and supply activities of the 3rd Army which undertook the defense of the Caucasian Front in the First World War. The study also discusses the process of supply, storage and transportation of food materials to the army and reveals the causes of the difficulties the army faced regarding food supply. Thus, the study shows the effect of food and supply services on the combat power of the Turkish army and on the course of the war. The study has been limited to the period from the beginning of the war to the signing of the Armistice of Erzincan on 18 December 1917

PDF

___

Ahmet İzzet Paşa; Feryadım, Yay. haz. S. İ. Furkaç, C I, Nehir Yay. İstanbul, 1992.
ATAMAN, H.; Harp ve Esaret (Doğu Cephesi’nden Sibirya’ya), haz. Ferhat Ecer, Türkiye İş Bankası Kül. Yay., İstanbul, 2011.
Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA): Belge numaraları metin içinde verilmiştir.
ÇAKMAK, F.; Birinci Dünya Savaşı’nda Doğu Cephesi, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2005.
ÇALIŞLAR, İzzettin; On Yıllık Savaşın Günlüğü, Balkan, Birinci Dünya ve İstiklal Savaşları, haz. İsmet Görgülü-İzzeddin Çalışlar, Yapı Kredi Yay., İstanbul, 1997.
ÇELOĞLU, Yavuz Selim; “Birinci Dünya Savaşı’nda Doğu Cephesi’nin Lojistik Organizasyonu: 3’üncü Menzil Müfettişliği”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Yıl 17, S 29, Güz/2020, s. 7-33.
ÇELOĞLU, Yavuz Selim; Çanakkale Cephesi’nde 5. Ordunun İaşesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elâzığ, 2013.
ÇELOĞLU, Yavuz Selim; Çanakkale Cephesi’nde Askerî Nakliye Hizmetleri: 5. Ordu Menzil Teşkilatı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elâzığ, 2018.
DUMAN, Önder; “Birinci Dünya Savaşı Yıllarında Karadeniz’de Osmanlı Kayık Taşımacılığı”, Uluslararası Karadeniz İnceleme Dergisi, 2007, 1 (2), s. 137-147.
DURGUN, Bülent; Balkan Harbi’nde Osmanlı Ordusunun Ulaştırma Faaliyetleri 1912-1913, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2018.
Düstur; “Askerî Tayınȃt ve Kanûn-ı Muvakkat”, Tertip II, C 6, s. 1286-1301.
Düstur; “Tekȃlif-i Harbiye’nin Suret-i Tarhı Hakkında Kanun”, Tertip II, C 6, s. 1011.
Düstur; “Tekȃlif-i Harbiye’nin Suret-i Tarhına Mütedair 4 Ramazan 1332 tarihli Kanûn’a Müzeyyel Kanûnu Muvakkat”, Tertip II, C 8, s. 938.
ELDEM, V.; Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomisi, TTK Yay., Ankara, 1994.
ELDEM, V.; Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomisi, TTK Yay., Ankara, 1994.
ERDAŞ, Sadık; “Hatıralar Işığında Kafkas Cephesi’nde Yaşanan Temel Sorunlar ve Gözlemler”, 100. Yıl Münasebetiyle Birinci Dünya Savaşı’nda Kafkas (Doğu) Cephesi Uluslararası Sempozyumu, Erzurum, 24- 27 Eylül 2014, s. 665-693.
ERICKSON, E. J.; Size Ölmeyi Emrediyorum! Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Ordusu, çev. Tanju Akad, 2. Baskı, Kitap Yayınevi, İstanbul, 2003.
ETİ, Ali Rıza; Bir Onbaşının Doğu Cephesi Günlüğü 1914-1915, haz. Gönül Eti, İş Bankası Kül. Yay., İstanbul, 2019.
FERTAN, H. R.; Hasan Remzi Fertan’ın Harp Hatıraları (Çanakkale, Kafkas, Filistin Cepheleri ve İstiklal Harbi), haz. Lokman Erdemir, Bağcılar Belediyesi Kül. Yay., İstanbul, 2016.
GENÇ, Mehmet; “İltizam”, İA, C 22, İstanbul, s. 154-158.
Genelkurmay Başkanlığı, Birinci Dünya Harbi Türk Harbi, Kafkas Cephesi 3’üncü Ordu Harekâtı; C II Kitap I, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1993.
Genelkurmay Başkanlığı, Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Osmanlı Devri Birinci Dünya Harbi İdari Faaliyetler ve Lojistik X. Cilt; Genelkurmay Başkanlığı Yay., Ankara, 1995.
GUZE; Birinci Dünya Savaşı’nda Kafkas Cephesi’ndeki Muharebeler, Yay. haz. Alev Keskin, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yay., Ankara, 2007.
Hafız Hakkı Paşa; Hafız Hakkı Paşa’nın Sarıkamış Günlüğü, Yay. haz. Murat Bardakçı, Türkiye İş Bankası Kül. Yay., İstanbul, 2020.
Harp Mecmuası; Yıl 1, S 24, İstanbul, 1 Kânunuevvel 1331.
İLKİN, S.-TEKELİ, İ.; Osmanlı İmparatorluğu’nun I. Dünya Savaşı’ndaki Ekonomik Düzenlemeler İçinde İaşe Nezareti ve Kara Kemal Bey’in Yeri, XII. Türk Tarih Kongresi, Ayrı Basım, Ankara, 2000.
İLTER, Aziz Samih; Birinci Dünya Savaşı’nda Kafkas Cephesi Hatıraları, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2007.
Luvve-i Umumiyeler Hakkında Talimat; Matbaa-i Askeriye, İstanbul, 1333.
Menzil Hidemât-ı Nizamnamesi; Matbaa-i Askeriye, Süleymaniye, İstanbul, 1327.
MSB Arşiv ve Askerî Tarih Daire Başkanlığı Arşivi; Birinci Dünya Harbi Koleksiyonu: Belge numaraları metin içinde verilmiştir.
ORTAK, Şaban; “Sarıkamış Harekâtı Öncesi Kafkas Cephesi’ne Deniz Nakliyatı ve Yaşanan Deniz Savaşları”, 100. Yılı Münasebetiyle I. Dünya Savaşı’nda Kafkas (Doğu) Cephesi Uluslararası Sempozyumu, C 1, Erzurum, 25-27 Eylül 2014, s. 283-308.
ÖĞÜN, Tuncay; Kafkas Cephesi’nin I. Dünya Savaşı’ndaki Lojistik Desteği, Dergâh Yay., İstanbul, 2015.
ÖZBAY, Kemal; Türk Asker Hekimliği Tarihi ve Asker Hastaneleri, C 1, Yörük Basımevi, İstanbul, 1976.
ÖZGEN, Mehmet Sinan; Bolvadinli Mehmet Sinan Bey’in Harp Hatıraları, Yay. haz. S. Avşar, H. Babacan, M. Bayar, İstanbul, Haziran 2011.
SALİM, Tevfik; “Büyük Harp’te Kafkas Cephesi’ndeki Sıhhi Vaziyete Dair Bir Tetkik”, Askerî Mecmua, C VI, S 97, İstanbul, 1335, s. 487-504.
SANDERS, Liman von; Türkiye’de Beş Yıl, çev. Eşref Bengi Özbilen, Türkiye İş Bankası Kül. Yay., İstanbul, 2011.
ŞENSÖZEN, Vasfi; I. Dünya Savaşı Yılları ve Kafkas Cephesi Anıları, Yay. haz. Saro Dadyan, Okyanus Yay., İstanbul, 2013.
TEKİR, Süleyman; “Birinci Dünya Savaşı’nda Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz Rus İşgali Bölgelerinden Yapılan Göçler”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XVI/32, Bahar 2016, s. 43-65.
TOPRAK, Zafer; İttihat-Terakki ve Cihan Harbi: Savaş Ekonomisi ve Türkiye’de Devletçilik 1914-1918, Homer Kitabevi, İstanbul, 2003.