8 AĞUSTOS 1915 TARİHİNDE CONKBAYIRI’NDA TÜRKLER VE YENİ ZELANDALILARIN MÜCADELESİ

Birinci Dünya Savaşı’nda İngiltere’nin Çanakkale Cephesi’ni açma sebeplerinin temelinde İstanbul’u ele geçirme amacı bulunmaktaydı. Deniz yolu başarı getirmeyince karaya asker çıkararak yaptıkları ataklarda, en ilerledikleri pozisyon Conkbayırı’nda 8 Ağustos’ta geldikleri mevzi olmuştu. İngiliz ordusu içindeki Yeni Zelanda birlikleri, 25. Alayın gözlem mahalli olarak kullandığı ve sadece küçük bir makineli takımının bulunduğu bir sipere girebilmişti. Bu durum İngiliz tarafında “İstanbul’u aldık.”, Türk tarafında ise “İstanbul tehlikede.” etkisi bırakmıştı. Girilen siper, Conkbayırı’nın güney omuzluğunda, Sazlı Dere membasının üstüne bakan bir alanda bulunuyordu. Burada en fazla iki saat kalabilen Yeni Zelanda askerleri, Türk taarruzuyla yamacın arkasındaki sipere çekilmek zorunda bırakılmışlardı. İngilizlerin Conkbayırı’ndan tamamen çıkarılması 10 Ağustos’taki süngü hücumu ile mümkün olmuştu. Bu süre zarfında, İngiliz ordusundan hiçbir birlik Conktepe’ye geçememişti. Buna rağmen savaş sonrasında Çanakkale ile İstanbul henüz İngiliz işgali altındayken inşa ettikleri anıtın yeri nedeniyle, Yeni Zelanda birliklerinin Conktepe’ye ulaştığı zannedilmektedir. Ayrıca bazı yayınlarda da bu iddia dile getirilmiştir. Bu makalede, 8 Ağustos 1915’te Conkbayırı’nda gerçekleşen, İstanbul’un işgaliyle sonuçlanabilecek bir ilerlemenin durduruluş mücadelesi incelenmiştir. Bu inceleme sırasında, etrafında bir ölüm kalım savaşı cereyan eden ve İngiliz ordusunun Gelibolu’da ulaştığı en ileri nokta olarak nitelendirilen siperin yeri de tespit edilmeye çalışılmıştır

STRUGGLE BETWEEN TURKS AND NEW ZEALANDERS ON 8 AUGUST 1915 AT CONKBAYIRI [CHUNUK BAİR]

During the First World War, the main reason behind the British administration’s opening the Çanakkale Front was to capture İstanbul. When the sea war did not succeed, they took their chances by landing. The most forward position in these landings and attacks was the site they reached in Chunuk Bair on August 8. The New Zealand troops in the British Army could enter a trench, which the 25th Regiment was using as an observation site defended by only a small team of machine guns. When they entered the trench, they thought they were very close to conquer İstanbul, and Turkish soldiers thought “İstanbul was in danger”. This trench was located on the southern shoulder of Chunuk Bair, in an area overlooking the head of Sazlı Dere. The New Zealand soldiers, who could hold this trench for a maximum of two hours, had to retreat to the back of the slope due to Turkish assault. The complete expulsion of the British troops from the Chunuk Bair was with the bayonet attack on August 10. During this period, despite the fact that none of the British troops could cross over to the Conktepe [Chunuk Hill], it is believed that the New Zealand troops have reached it. The reason for this impression is considered to be the location of the monument built after the war while Çanakkale and Istanbul was still under British occupation. There are even some publications mentioning this claim. This article examines the struggle of 8 August 1915 at Conkbayırı [Chunuk Bair] to halt the British advance that could result in the occupation of Istanbul. In addition to the examination of the mortal struggle, this study further attempts to establish the location of the farthest trench the British Army reached in Gallipoli.

___

  • Atatürk-Ziraat Bankası (ATA-ZB) Koleksiyonu: 41 29aaa, 29af, 29ag, 29aga, 29ah, 29aha, 29ai, 29aia, 29aq, 29ar, 29as, 29asa, 29at, 29au, 29aua, 29ax,29axa, 30aba
  • 42 1af
  • Birinci Dünya Harbi (BDH) Koleksiyonu: 4557 4 23-2
  • 4568 54 001-43a, 001-46, 001-47a, 001-48, 001-48a, 001-49, 001-49a, 001-50
  • 4798 13 2-4
  • 4836 H19 1-11, 1-11a
  • 5337 H4 1-4
  • Aspinal-Oglander, C.F.; Büyük Harbin Tarihi Çanakkale Gelibolu
  • Askeri Harekâtı, C 2, Arma Yayınları, İstanbul, 2005.
  • Atatürk, Mustafa Kemal; Anafartalar Muharebeleri’ne Ait Tarihçe, (Yay. Haz. Suat Akgül, Hülya Toker, Sema Demirtaş), ATASE Yayınları, Ankara, 2011.
  • Atatürk, Mustafa Kemal; Arıburnu Muharebeleri Raporu, (Yay. Haz. Suat Akgül, Hülya Toker, Sema Demirtaş), ATASE Yayınları, Ankara, 2011.
  • Bean, Charles; The Story of Anzac, V:2, Angus and Robertson, Sydney, 1941.
  • Conk, Cemil; Çanakkale Conkbayırı Savaşları, Erkanıharbiyei Umumiye Riyaseti Harb Tarihi Dairesi Yayınları, Ankara, 1959.
  • Conk, Cemil; “Cemil Conk Hatıraları”, Canlı Tarihler, C 6, Türkiye Yayınevi, İstanbul, 1947.
  • Çalışlar, İzzettin; On Yıllık Savaşın Günlüğü, (Haz. İzzettin Çalışlar, İsmet Görgülü), Güncel Yayıncılık, İstanbul, 2007.
  • Hayri; Çanakkale Cephesi Anafartalar Grubu Muharebatı, Erkân-ı Harbiye Mektebi Matbaası, İstanbul, 1336.
  • James, Robert Rhodes; Gelibolu Harekâtı, Belge Yayınları, [y.y.], [t.y.].
  • Karakaya, M. Mutlu; Çanakkale Savaşı’nda 14. Alay ve Mustafa Kemal Atatürk, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2019.
  • Oral, Haluk; Arıburnu 1915, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2012.
  • Pugsly, Christopher; Çanakkale:Yeni Zelandalıların Öyküsü, (Çev. Ülke Evrim Uysal), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2015.
  • Şevki Paşa; Çanakkale Tahkimat Haritası, ATASE Yayınları, Ankara, 2009.
  • Tekşüt, İrfan - Ökse, Necati; Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale Cephesi (04 Haziran 1915 – 09 Ocak 1916), C 5, K:3, ATASE Yayınları, Ankara, 2012.
  • Temizkanlı, Hasan Cevdet; Kıyamet Koptuğunda Hasan Cevdet Bey’in Çanakkale ve Doğu Cephesi Günlüğü, (Haz. Mutlu Karakaya), Yeditepe Yayınları, İstanbul, 2015.
  • Waite, Fred; The New Zealanders At Gallipoli, 2. bs., Whitcombe and Tombs Limited, [y.y.], 1921.
  • Esat Paşa’nın Çanakkale Savaşı Hatıraları, (Haz. İhsan Ilgar, Nurer Uğurlu), Örgün Yayınevi, İstanbul, 2004.
  • The Great War 1914-1918 New Zealand Expeditionary Force Roll of Honour, W.A.G. Skinner, Wellington, 1924.
  • https://ww100.govt.nz/battle-exploit-memorials (25.08.2020).