II. DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA ÇORUM’DA ASKER VE SİVİL MÜLTECİLER

II. Dünya Savaşı, başta Avrupa ve Balkanlar olmak üzere birçok coğrafyayı etkisi altına almıştır. Türkiye takip ettiği denge politikası ile uygulanan bütün baskılara rağmen savaşın dışında kalmayı başarmıştır. II. Dünya Savaşı savaşa dâhil olsun ya da olmasın bütün ülkelerin ekonomilerini olumsuz etkilemiştir. Ekonomik olarak zor bir süreçten geçen Türkiye, savaş boyunca işgale uğrayan ülkelere gıda yardımı, ilaç temini, esir askerlerin tedavisi ve değişimi gibi birçok konuda yardımlarda bulunmuştur. Türkiye bu süreçte savaştan kaçan asker ve sivil mültecilere ev sahipliği de yapmıştır. Almanya’nın 1941 yılında Balkan ülkelerini ele geçirmesi özellikle Yunanistan’ın ve Ege adalarının işgali Türkiye’nin Batı sahillerine mülteci akınını başlatmıştır. Sayıları binlere ulaşan mülteciler için Ege bölgesinin kıyı şeridi ve iç kesimlerde kamplar teşkil edilmiştir. Almanya’nın Balkanlardan sonra Sovyet Rusya’ya savaş ilan etmesi bu defa Karadeniz kıyılarında benzer manzaraların yaşanmasına neden olmuştur. Askerî mülteciler enterne edilerek güvenlik gerekçesi ile İç Anadolu’da kurulan kamplara gönderilirken sivil mülteciler yerel yöneticilere teslim edilmiştir. II. Dünya Savaşı yıllarında Türkiye’ye sığınan mültecilerin kalıcı ve geçici iskânı için sevk edildiği yerler arasında Karadeniz ile İç Anadolu bölgeleri arasında geçiş noktasında olan Çorum ili de yer almaktadır. Bu çalışmada, Çorum İl Özel İdaresi Arşivine ait belgeler incelenmek suretiyle, II. Dünya Savaşı yıllarında Çorum’a gönderilen Fransız asker mültecileri ve sivil Rus mültecilerin vaziyetleri ele alınmıştır

MILITARY AND CIVILIAN REFUGEES IN ÇORUM IN THE YEARS OF THE SECOND WORLD WAR

The Second World War affected many geographies, especially Europe and the Balkans. Thanks to the balance policy it follows, Turkey managed to stay out of the war despite all the pressures imposed on it. The Second World War negatively affected the economies of all countries, whether they were involved in the war or not. Experiencing an economically difficult process, Turkey provided assistance to the occupied countries throughout the war on many issues, such as food assistance, the supply of medicines, the treatment and exchange of captive soldiers. In the process, Turkey also hosted soldiers and civilian refugees fleeing the war. Germany's capture of the Balkan countries in 1941, especially the occupation of Greece and the Aegean islands, started an influx of refugees to the western coast of Turkey. Camps were established on the coastline and inland areas of the Aegean region for refugees whose number reached thousands. Germany's declaration of war on Soviet Russia after the Balkans led to similar scenes on the Black Sea coast this time. Military refugees were interned and sent to camps established in Central Anatolia for security reasons, while civilian refugees were handed over to local administrators. Among the places where refugees who took refuge in Turkey during the Second World War were sent for permanent and temporary housing is the province of Çorum, which is at the transit point between the Black Sea and Central Anatolia regions. This study examines the documents belonging to the Çorum Special Provincial Administration Archive and discusses the conditions of French military refugees and civilian Russian refugees sent to Çorum during the Second World War

PDF

___

Çorum İl Özel İdaresi Arşivi Klasör No.: 322, Belge No.: 1-37.
Klasör No.: 421, Belge No.: 1-4.
Klasör No.: 640, Belge No.: 1-413
AKÇA, Bayram; “II. Dünya Savaşı Yıllarında Ege Adalarından Batı Anadolu Sahillerine Sığınan Mülteciler Meselesi”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (İLKE), S 24, Bahar 2010.
ARMAOĞLU, Fahir; 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Alkım Yayınevi, 15. Baskı, İstanbul, 2005.
ATABEY, Figen; “Hatay Sorununun Çözümünün İkinci Dünya Savaşı Öncesi Avrupa’daki Siyasal Gelişmeler Işığında Değerlendirilmesi”, Ana Vatan’a Katılışının 80. Yılında Hatay Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, 4-6 Nisan 2019-Hatay, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2020, s. 537-559.
ATILGAN, Kürşat; “Konya’ya İskân Edilen Arap Mülteciler (1920- 1928)”, Gazi Akademik Bakış Dergisi, C 5, S 10, Yaz 2012, s. 129-136.
BALCIOĞLU, Mustafa; “İkinci Dünya Savaşı ve Sonrası”, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi II, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2004.
BİBER, Tuğba Eray; “II. Dünya Savaşı ve Yunanistan Türkleri”, II. Dünya Savaşı ve Türk Dünyası, Yay. haz. Nesrin Sarıahmetoğlu-İlyas Kemaloğlu, Türk Dünyası Belediyeler Birliği Yayınları, İstanbul, 2016.
BİBER, Tuğba Eray; “II. Dünya Savaşı Yıllarında Karadeniz’de Rus Deniz Araçları”, VII. Uluslararası Karadeniz Sempozyumu “Türk-Rus İlişkileri” Bildiriler E-Kitabı, 19-20 Ekim-Giresun, 2017. http://karasam.giresun.edu.tr/Files/ckFiles/karasam-giresun-edutr/I%20CİLT/II.CİLT/karasam_II.CILT.pdf,
ÇOBAN, Asım; “Çorum’un Nüfus Coğrafyası Özellikleri”, Marmara Coğrafya Dergisi, S 33, Ocak 2016, s. 410-438.
Çorum 1967 İl Yıllığı.
DERİNGİL, Selim; Denge Oyunu İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Dış Politikası, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 4. Baskı, İstanbul, 2007.
DİKİCİ, Ali; İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin İç Güvenliği, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2019.
GERAY, Cevat; Türkiye’den ve Türkiye’ye Göçler ve Göçmenlerin İskânı (1923-1961), Editör: Hasan Hüseyin Doğan, Kalan Yayınları, 2019.
GÖZCÜ, Alev; “İkinci Dünya Savaşı Türkiye’sinde Ekonomik Durumun Sosyal Hayata Etkilerine Dair Bazı Tespitler”, Atatürk Yolu Dergisi, S 62, Bahar 2018, s. 85-108.
HAYTA, Necdet; 1911’den Günümüze Ege Adaları Sorunu, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2015.
İPEK, Nedim; İmparatorluktan Ulus Devlete Göçler, Serander Yayınları, Trabzon, 2006.
KAŞTAN, Yüksel; “Çorum’da Eğitimin Cumhuriyet Dönemi Tarihi Gelişimi”, Uluslararası Osmanlıdan Cumhuriyet’e Çorum Sempozyumu 23- 25 Kasım 2007, C I, Çorum Belediyesi Kültür Yayınları, Çorum, 2008, s. 147-163.
KESER, Ulvi; “Arşiv Belgeleri Işığında İkinci Dünya Savaşı Sürecinde Türkiye’de Mülteciler ve Esir Sorunu”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi (ÇTTAD), C VIII, S 18-19, Bahar-Güz 2009, s. 185- 208.
KİŞİ, Şule Sevinç; “Arşiv Belgelerine Göre İkinci Dünya Savaşı’nda Bodrum ve Diğer Ege Kıyılarına Gelen Mülteciler”, 3. Uluslararası Her Yönüyle Bodrum Sempozyumu 30 Ekim-1 Kasım 2013 Bodrum Bildiriler, Hazırlayanlar: M. Akif Erdoğru, Ahmet Özgiray, C 2, İzmir, 2014.
KOÇ, Nurgün; “II. Dünya Savaşı’nda Alman İşgali Altındaki Ülkelere Türkiye Üzerinden Yapılan Yardımlar”, Bilig, S 84, Kış 2018, s. 95-121.
KODAL, Tahir; “Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Genel Nüfus Sayımında Çorum Vilayetinin Nüfus Özellikleri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C 19, S 1, Elâzığ, 2009, s. 233-258.
KÖSE, İsmet; “Boraltan Faciası: Türk Kökenli Sovyet Vatandaşı Mültecilerin Sovyetler Birliği’ne İadesi (1945)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C XXXII, S 93, Bahar 2016, s. 149-186.
ÖZÇELİK, Mücahit; “İkinci Dünya Savaşı’nda Türk Dış Politikası”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C 1, S 29, 2010, s. 253-269.
Resmî Gazete; 21 Haziran 1934, s. 4003, https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/2733.pdf, (Erişim: 29 Eylül 2020.)
Resmî Gazete; 15 Ağustos 1941, s. 1554, https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/4887.pdf, )Erişim: 1 Ekim 2020.)
SANDER, Oral; Balkan Gelişmeleri ve Türkiye (1945-1965), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1969.
SANDER, Oral; Siyasi Tarih 1918-1994, İmge Kitabevi, 13. Baskı, Ankara, 2005.
SARIKAYA, Makbule; “Kızılay Dergisi’nde İkinci Dünya Savaşı Yansımaları’, Atatürk Dergisi, C 5, S 4, 2007, s. 107-138.
SARINAY, Yusuf; “Atatürk’ten Günümüze Türk Dış Politikası Hakkında Genel Bir Değerlendirme”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C XVI, S 48, Kasım 2000, s. 857-886.
SARISIR, Serdar; “II. Dünya Savaşı Yıllarında Anadolu Sahillerine Sığınan Yunanlı Sivil Mülteciler”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S 27, Ocak 2010, s. 505-527.
SOYSAL, İsmail; “Türk-Fransız Siyasal İlişkileri (1921-1984)”, Belleten, S 188, Ekim 1983, s. 959-1044.
TAĞMAT, Çağla; “Yunanistan’da Büyük Açlık ve Ege’de Yardım Köprüsü: Kurtuluş ve Dumlupınar Vapurları (1941-1942)”, Atatürk Yolu Dergisi, S 46, Güz 2010, s. 457-483.
TEKELİ, İlhan-DERİNGİL, Selim; Dış Siyaseti ve Askerî Stratejileriyle İkinci Dünya Savaşı Türkiye’si, C I, İletişim Yayınları, 3. Baskı, İstanbul, 2018.
TEKELİ, İlhan; “1923-1950 Dönemi’nde Çorum’daki Gelişmeler”, 5. Hitit Festivali Komitesi Çorum Tarihi, Yay. haz. Mustafa Ercan-İrfan Yiğit, Çorum Belediyesi Kültür Yayını, Çorum, 2015, s. 195-231.
TEKİR, Süleyman; “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’de Sivil ve Asker Mülteciler Meselesi”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S 23, Bahar 2019, s. 227-256.
UÇAROL, Rıfat; Siyasi Tarih 1789-1994, Filiz Kitabevi, 4. Baskı, İstanbul, 1995.
UZMAN, Nasrullah; Türkiye’nin Mülteci ve Muhacir Politikaları (1923-1947), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2018.
UZUN, İsmail; “Hatay’ın Türkiye’ye (Ana Vatan’a) Katılması Sonucunda Batılı Ülkelerin Türkiye ile Olan İlişkilerinin Değerlendirilmesi ve Bölgesel Gelişmeler (1937-1940)”, Ana Vatan’a Katılışının 80. Yılında Hatay Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, 4-6 Nisan 2019-Hatay, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2020.
YAMAÇ, Müzehher; “Fransız Arşiv Belgelerinde 23 Haziran 1939 Tarihli Türk-Fransız Antlaşması”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S 99, Bahar 2019, s. 215-252.
YAMAN, Ahmet Emin; “İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’de Askerî Mülteciler ve Gözaltı Kampları (1941-1942)”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C 22, S 33, Mayıs 2003, s. 143-166.
YILDIRIM, Hatice; “Romanya Göçmenlerinin Çorum’da İskânı (1936)”, VII. Uluslararası Balkan Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Balkanlara ve Balkanlardan Göçler (Osmanlıdan Cumhuriyet’e) 18-21 Eylül 2019-Edirne, Editörler: Zafer Gölen-Abidin Temizer, Gece Kitaplığı, Ankara, 2019.
YILMAZ, Ali; “Osmanlıdan Günümüze Çorum’da Sanayi”, Uluslararası Osmanlıdan Cumhuriyet’e Çorum Sempozyumu 23-25 Kasım 2007, C III, Çorum Belediyesi Kültür Yayınları, Çorum 2008, s. 1653-1666.