8 AĞUSTOS 1915 TARİHİNDE CONK BAYIRI'NDA TÜRKLER VE YENİ ZELANDALILARIN MÜCADELESİ

İngiliz hükümeti Çanakkale Cephesini İstanbul’u hedefleyerek açmıştı. Deniz yolu başarı getirmeyince, karaya çıkarma ile yaptıkları ataklarda, en ilerledikleri pozisyon Conk Bayırı’nda 8 Ağustos’ta geldikleri mevzi olmuştu. İngiliz Ordusu içindeki Yeni Zelanda birlikleri 25. Alay’ın gözlem mahalli olarak kullandığı ve sadece küçük bir makineli takımının bulunduğu bir sipere girebilmişti. Bu durum İngiliz tarafında “İstanbul’u aldık”, Türk tarafında ise “İstanbul tehlikede” etkisi bırakmıştı. Girilen siper, Conk Bayırı’nın güney omuzluğunda, Sazlı Dere membaının üstüne bakan bir alanda bulunuyordu. Burada en fazla iki saat kalabilen Yeni Zelanda askerleri, Türk taarruzuyla yamacın arkasındaki sipere çekilmek zorunda kalmışlardı. İngilizlerin Conk Bayırı’ndan tamamen çıkarılması 10 Ağustos’taki süngü hücumu ile olmuştu. Bu süre zarfında, İngiliz ordusundan hiçbir birlik Conktepe’ye geçememişti. Ancak buna rağmen savaş sonrasında ve Çanakkale ile İstanbul henüz İngiliz işgali altındayken inşa ettikleri anıtın yeri nedeniyle, Yeni Zelanda birliklerinin Conktepe’ye ulaştığı zannedilmektedir. Ayrıca, bazı yayınlarda bu iddia dile getirilmektedir. Bu makalede, 8 Ağustos 1915’te gerçekleşen, İstanbul’un işgaliyle sonuçlanabilecek bir ilerlemenin durduruluşu incelenmiştir. Bu inceleme sırasında Yeni Zelandalıların Gelibolu’da ulaştığı en ileri nokta olan siperin yeri de tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Birinci Dünya Savaşı, Çanakkale, Gelibolu, Conk Bayırı, Conktepe, Yeni Zelanda Anıtı, Anzak

PDF

___

ATASE Arşiv Belgeleri ATA-ZB Koleksiyonu ve BDH Koleksiyonu
Aspinal-Oglander, C.F.; Büyük Harbin Tarihi Çanakkale Gelibolu Askeri Harekâtı, C:2, Arma Yayınları, İstanbul, 2005.
Atatürk, Mustafa Kemal; Anafartalar Muharebeleri’ne Ait Tarihçe, (Yay. Haz.: Suat Akgül, Hülya Toker, Sema Demirtaş), ATASE Yayınları, Ankara, 2011.
-------------------------------; Arıburnu Muharebeleri Raporu, (Yay. Haz.: Suat Akgül, Hülya Toker, Sema Demirtaş), ATASE Yayınları, Ankara, 2011.
Bean, Charles; The Story of Anzac, V:2, Angus and Robertson, Sydney, 1941.
Conk, Cemil; Çanakkale Conkbayırı Savaşları, Erkanıharbiyei Umumiye Riyaseti Harb Tarihi Dairesi Yayınları, Ankara, 1959.
-----------------; “Cemil Conk Hatıraları”, Canlı Tarihler, C:6, Türkiye Yayınevi, İstanbul, 1947.
Çalışlar, İzzettin; On Yıllık Savaşın Günlüğü, (Haz.: İzzettin Çalışlar, İsmet Görgülü), Güncel Yayıncılık, İstanbul, 2007.
Hayri; Çanakkale Cephesi Anafartalar Grubu Muharebatı, Erkân-ı Harbiye Mektebi Matbaası, İstanbul, 1336.
James, Robert Rhodes; Gelibolu Harekâtı, Belge Yayınları, [y.y.], [t.y.].
Karakaya, M. Mutlu; Çanakkale Savaşı’nda 14. Alay ve Mustafa Kemal Atatürk, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2019.
Oral, Haluk; Arıburnu 1915, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2012.
Pugsly, Christopher; Çanakkale:Yeni Zelandalıların Öyküsü, (Çev.: Ülke Evrim Uysal), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2015.
Şevki Paşa; Çanakkale Tahkimat Haritası, ATASE Yayınları, Ankara, 2009.
Tekşüt, İrfan; Ökse, Necati; Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale Cephesi (04 Haziran 1915 – 09 Ocak 1916), C:5, K:3, ATASE Yayınları, Ankara, 2012.
Temizkanlı, Hasan Cevdet; Kıyamet Koptuğunda Hasan Cevdet Bey’in Çanakkale ve Doğu Cephesi Günlüğü, (Haz: Mutlu Karakaya), Yeditepe Yayınları, İstanbul, 2015.
Waite, Fred; The New Zealanders At Gallipoli, 2. bs., Whitcombe and Tombs Limited, [y.y.], 1921.
Esat Paşa’nın Çanakkale Savaşı Hatıraları, (Haz.: İhsan Ilgar, Nurer Uğurlu), Örgün Yayınevi, İstanbul, 2004.
The Great War 1914-1918 New Zealand Expeditionary Force Roll of Honour, W.A.G. Skinner, Wellington, 1924.