20064

Kullanıldığı Bağlamlar ve İfade Ettiği Anlamlar Açısından Kur’ân-ı Kerim’de “Ferah” Kavramı

Kur’ân, çeşitli vesilelerle insanın sevinç ve mutluluğundan bahsetmekte, onun dünya ve ahiret mutluluğunu, en temel hedeflerden biri saydığı için eksiksiz bir ahlak sistemi ve mutluluk anlayışı ortaya koyacak nitelikte teorik ve pratik prensipler vazetmektedir. Yirmi bir ayette geçen “Ferah” kavramı da Kur’ân’ın, sevinç ve mutluluğa dair ifadelerinde çok önemli bir yere sahip temel kavramlardandır. Dilciler ve müfessirler tarafından “sevinme, razı olma ve şımarma” şeklinde üç farklı anlamı olduğu ifade edilen bu kavram, Kur’ân’da birbirinden çok farklı hatta çelişkili gibi görünen bağlamlarda kullanılmaktadır. Ancak kullanıldığı bağlamlar ve ifade ettiği anlamlar, temelde insanın sevinç ve mutluluk duygularına dair bazı hakikatleri anlatmaktadır

Anahtar Kelimeler:

Kur’ân, insan, ferah, sevinme, şımarma

The Quran mentions on several occasions of joy and happiness of man, and takes the happiness of mankind in this world and afterworld as one of the fundamental objectives. Therefore, to reach a perfect moral system and understanding of happiness, theoretic and practical principles are declared by Quran. The word “Ferah”, mentioned in twenty-one Quran verses, is one of the main concepts of Quran regarding “joy and happiness”. By linguists and exegetes three different meanings of “Ferah" are mentioned; “jubilation, acquiescence and exultant.” The concept of “Ferah” is seen in different contexts in Quran; seemingly contradictory situations. But all the contexts we have and the three meanings mainly tell us some of the essential facts about “the joy and the happiness of mankind.”

Keywords:

Quran, human, farah, jubilation, exultant,

PDF

___

Âlûsî, Şihâbuddin es-SeyyidMahmud el-Bağdadî, Rûhu’l-Meʻânî fî Tefsiri’l- Kur’âni’l-’Azîmive’s-Sebʻi’l-Mesânî, Beyrut, Dâruİhyâiʼt-Turâsiʼl-ʻArabî, ts.

Beğavî, Ebû Muhammed el-Huseyn b. Mesʻûd, Meʻâlimu’t-Tenzîl, Riyad, DâruTaybe, H. 1411.

Beydâvî, Nâsıruddin Ebu SaʻîdʻAbdullah b. ʻAmr b. Muhammed eş-Şirâzî, Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl, Hâşiyetuʼl-Konevî, Beyrut, Dâruʼl- Kutubiʼl-ʻİlmiyye 2001.

Bircan, Hasan Hüseyin, İslam Felsefesinde Mutluluk, İstanbul, İz Yayınları, 2001.

Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Usûlü, Ankara, TDV Yayınları, 2007.

Cevherî, İsmail b. Hammad, es-SıhâhTâcuʼl-Luğa ve Sıhâhuʼl-ʻArabiyye, Beyrut, Dârul-ʻİlm liʼl-Melâyîn, 1990.

Cürcâni, Ali b. Muhammed es-Seyyid eş-Şerif, Muʻcemuʼt-Taʻrîfât, Kahire, Dâruʼl-Fadîle, ts.

Dâmeğânî, Ebu ʻAbdillah el-Huseyn b. Muhammed, el-Vücûh ve’n-Nezâir li- ElfâziKitabillahiʼl-’Aziz ve Meʻânîhâ, Dimaşk, Mektebetu’l-Fârâbî, 1998.

Demirci, Muhsin, Tefsir Usûlü ve Tarihi, İstanbul, İFAV Yayınları, 1998.

Ebu Hayyân, Muhammed b. Yusuf el-Endelusî, Tefsiruʼl-Bahri’l-Muhît, Beyrut, Dâruʼl-Kutubiʼl-ʻİlmiyye 1993.

Ebu’s-Suʻûd, Muhammed b. Muhammed el-uİmâdî, İrşâdul-uAkliʼs-Selîm ilâ Mezâyaʼl-Kur’âniʼl-Kerim, Beyrut, Dâruİhyâiʼt-Turâsiʼl-ʻArabî, ts.

Esed, Muhammed, Kur’ân Mesajı, İstanbul, İşaret Yayınları, 1999.

Havva, Said, el-Esâsfiʼt-Tefsir, Kahire, Dâruʼs-Selam, 1985.

Heyet (Hayrettin Karaman vd.), Kur’ân Yolu, Ankara, DİB Yayınları, 2007.

İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir, Tefsiru’t-Tahrir veʼt-Tenvîr, Tunus, ed- Dâruʼt-Tûnusiyye, 1984.

İbn Atiyye, Ebu Muhammed ʻAbdulhakk b. Ğalib el-Endelusî, el- Muharraruʼl-Vecîzfî Tefsiri’l-Kitabi’l-’Azîz, Beyrut, Dâruʼl-Kutubiʼl- ʻİlmiyye 2001.

İbn Ebî Hâtim, Abdurrahman b. Muhammed b. İdris, Tefsiruʼl-Kur’âniʼl- ’Azim, Mekke, MektebetuNizar Mustafa el-Bâz, 1997.

İbn Ebî Zemenîn, Muhammed b. ʻAbdillah, Tefsiruʼl-Kur’âniʼl-ʻAziz, Kahire, el-Fârûkuʼl-Hadîse, 2002.

İbn Fâris, Ebuʼl-HuseynAhmed, MuʻcemuMekayîsi’l-Luğa, Dâruʼl-Fikr, 1979.

İbn Kesir, ‘İmaduddinEbuʼl-Fidâ İsmail, Tefsiruʼl-Kur’âniʼl-’Azim, Kahire, MuessesetuKurtuba, 2000.

İbn Kuteybe, Ebu Muhammed ʻAbdullah b. Muslim, Teʼvîlü Müşkiliʼl- Kur’ân, Kahire, MektebetuDâriʼt-Turâs, 1973.

İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemaluddin Muhammed b. Mükerrem b. Ali b. Ahmed, Lisânu’l-’Arab, Dâruʼl-Meʻârif, ts.

İbnü’l-Cevzi, Ebuʼl-Ferec Cemaluddin Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, Zâdu’l-Mesîr fî ‘İlmiʼt-Tefsir, Beyrut, el-Mektebuʼl-İslamî, 1984.

İbnüʼl-Enbârî, Ebuʼl-Berekât, el-Beyan fî Ğaribiİʻrabiʼl-Kur’ân, Mısır, el- Heyʼetuʼl-Mısriyyetuʼl-Amme liʼl-Kitab, 1980.

Karʻavî, Süleyman b. Salih, el-Vücûh ve’n-Nezâirfiʼl-Kur’âniʼl-Kerim, Mektebetuʼr-Ruşd, Riyad, 1990.

Kurtubî, Şemsuddin Ebu ʻAbdillah Muhammed b. Ahmed b. EbiBekr,el- Câmiʻ li-Ahkâmi’l-Kur’ân, Beyrut, Muessesetuʼr-Risale, 2006.

Kutub, Seyyid, Fî Zilâli’l-Kur’ân, (Çev.: Salih Uçan vdğ.) İstanbul, Dünya Yayıncılık, ts.

Maverdî, Ebuʼl-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib, en-Nuketu ve’l-’Uyûn, Beyrut, Dâruʼl-Kutubiʼl-ʻİlmiyye ts.

Mekkî b. EbîTalib, Tefsiruʼl-Muşekkelmin Ğarîbiʼl-Kur’ân, Riyad, Mektebetuʼl-Meʻârif, 1985.

Mevdûdî, Ebuʼl-Aʻlâ, Tefhîmuʼl-Kur’ân, İstanbul, İnsan Yayınları, 1996.

Mukatil, Ebuʼl-Hasan b. Süleyman b. Beşir el-Ezdî el-Belhî, el-Vücûh ve’n- Nezâirfiʼl-Kur’âniʼl-’Azim, Dubai, Merkezu Cumʻa el-Mâcid, 2006.

_____, TefsiruMukatil b. Süleyman, Beyrut, Dâruʼl-Kutubiʼl-ʻİlmiyye, 2003.

Necâtî, Muhammed Osman, el-Kur’ân ve ʻİlmüʼn-Nefs, Kahire, Dâruʼş- Şurûk, 2001.

İbn Atiyye, Ebu Muhammed ʻAbdulhakk b. Ğalib el-Endelusî, el- Muharraruʼl-Vecîzfî Tefsiri’l-Kitabi’l-’Azîz, Beyrut, Dâruʼl-Kutubiʼl- ʻİlmiyye 2001.

İbn Ebî Hâtim, Abdurrahman b. Muhammed b. İdris, Tefsiruʼl-Kur’âniʼl- ’Azim, Mekke, MektebetuNizar Mustafa el-Bâz, 1997.

İbn Ebî Zemenîn, Muhammed b. ʻAbdillah, Tefsiruʼl-Kur’âniʼl-ʻAziz, Kahire, el-Fârûkuʼl-Hadîse, 2002.

İbn Fâris, Ebuʼl-HuseynAhmed, MuʻcemuMekayîsi’l-Luğa, Dâruʼl-Fikr, 1979.

İbn Kesir, ‘İmaduddinEbuʼl-Fidâ İsmail, Tefsiruʼl-Kur’âniʼl-’Azim, Kahire, MuessesetuKurtuba, 2000.

İbn Kuteybe, Ebu Muhammed ʻAbdullah b. Muslim, Teʼvîlü Müşkiliʼl- Kur’ân, Kahire, MektebetuDâriʼt-Turâs, 1973.

İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemaluddin Muhammed b. Mükerrem b. Ali b. Ahmed, Lisânu’l-’Arab, Dâruʼl-Meʻârif, ts.

İbnü’l-Cevzi, Ebuʼl-Ferec Cemaluddin Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, Zâdu’l-Mesîr fî ‘İlmiʼt-Tefsir, Beyrut, el-Mektebuʼl-İslamî, 1984.

İbnüʼl-Enbârî, Ebuʼl-Berekât, el-Beyan fî Ğaribiİʻrabiʼl-Kur’ân, Mısır, el- Heyʼetuʼl-Mısriyyetuʼl-Amme liʼl-Kitab, 1980.

Karʻavî, Süleyman b. Salih, el-Vücûh ve’n-Nezâirfiʼl-Kur’âniʼl-Kerim, Mektebetuʼr-Ruşd, Riyad, 1990.

Kurtubî, Şemsuddin Ebu ʻAbdillah Muhammed b. Ahmed b. EbiBekr,el- Câmiʻ li-Ahkâmi’l-Kur’ân, Beyrut, Muessesetuʼr-Risale, 2006.

Kutub, Seyyid, Fî Zilâli’l-Kur’ân, (Çev.: Salih Uçan vdğ.) İstanbul, Dünya Yayıncılık, ts.

Maverdî, Ebuʼl-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib, en-Nuketu ve’l-’Uyûn, Beyrut, Dâruʼl-Kutubiʼl-ʻİlmiyye ts.

Mekkî b. EbîTalib, Tefsiruʼl-Muşekkelmin Ğarîbiʼl-Kur’ân, Riyad, Mektebetuʼl-Meʻârif, 1985.

Mevdûdî, Ebuʼl-Aʻlâ, Tefhîmuʼl-Kur’ân, İstanbul, İnsan Yayınları, 1996.

Mukatil, Ebuʼl-Hasan b. Süleyman b. Beşir el-Ezdî el-Belhî, el-Vücûh ve’n- Nezâirfiʼl-Kur’âniʼl-’Azim, Dubai, Merkezu Cumʻa el-Mâcid, 2006.

_____, TefsiruMukatil b. Süleyman, Beyrut, Dâruʼl-Kutubiʼl-ʻİlmiyye, 2003.

Necâtî, Muhammed Osman, el-Kur’ân ve ʻİlmüʼn-Nefs, Kahire, Dâruʼş- Şurûk, 2001.

Nesefî, Ebuʼl-BerekâtʻAbdullah b. Ahmed b. Mahmud, Medârikuʼt-Tenzîl ve Hakaikuʼt-Te’vîl, Beyrut, Dâruʼl-Kelimiʼt-Tayyib, 1998.

Râğıb, Ebû’l-Kasım el-Huseyn b. Muhammed el-İsfehânî,Muʻcem-u Müfredâti Elfâzi’l-Kur’ân, Beyrut, Dâru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye, 1997.

Râzî, Fahruddin Muhammed, Mefâtîhuʼl-Ğayb, Beyrut, Dâruʼl-Fikr, 1981.

Sâbûnî, Muhammed Ali, Safvetuʼt-Tefâsîr, Beyrut, Dâruʼl-Kur’âniʼl-Kerim, 1981.

Sayar, Kemal, Ruh Hali, İstanbul, Timaş Yayınları, 2013.

Saygılı, Sefa, Mutluluk Elimizde, İstanbul, Türdav Yayınları, 2001.

Semerkandî, Ebuʼl-Leys Nasr b. Muhammed b. Ahmed, Bahruʼl-’Ulûm, Beyrut, Dâruʼl-Kutubiʼl-ʻİlmiyye, 1993.

Semîn el-Halebî, Ahmed b. Yusuf b. Abdiddaim, ‘Umdetu’l-Huffaz fî Tefsiri Eşrefi’l-Elfâz, Beyrut, Dâruʼl-Kutubiʼl-ʻİlmiyye, 1996.

Suyûtî, Celaluddin Abdurrahman, el-İtkan fî ‘Ulûmiʼl-Kur’ân, İstanbul, Kahraman Yayınları, 1988.

Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed, Fethuʼl-Kadîr, Beyrut, Dâruʼl- Maʻrife, 2007.

Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir, Câmi’u’l-Beyân‘an TeʼviliÂyiʼl- Kur’ân, Kahire, DâruHicr, 2001.

Tarhan, Nevzat, Mutluluk Psikolojisi, İstanbul, Timaş Yayınları, 2013.

Yazır, Elmalılı M. Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili, İstanbul, Hikmet Yayınları, 2007.

Zebîdî, Muhibbuddin Ebu’l-Feyz Muhammed Murtaza el-Huseynî el- Vâsıtî,Tâcu’l-’ArûsminCevâhiriʼl-Kamûs, Kuveyt, Matbaatu Hukûmetiʼl- Kuveyt, 1965.

Zemahşerî, Ebuʼl-Kasım Carullah Mahmud b. Ömer, Esâsu l-Belağa, Beyrut,

Dâruʼl-Kutubiʼl-ʻİlmiyye, 1998.

_____, Tefsiruʼl-Keşşâf‘an Hakaikiʼt-Tenzîl ve ‘Uyûniʼl-Ekavîl fî Vücûhiʼt- Teʼvîl, Beyrut, Dâruʼl-Maʻrife, 2002.

Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. ʻAbdillah, el-Burhan fî ʻUlûmiʼl-Kur’ân, Kahire, Dâruʼt-Turas, ts.