KUZEY MAKEDONYA-VALANDOVA-ÇALIKLI KÖYÜNDE TÜRKAN ZULFİKAROVA’NIN DOKUDUĞU ÇARŞAFLIK KUMAŞLAR

Türkler, Kuzey Makedonya’nın bazı bölgelerinde uzun yıllardan beri yaşamaktadırlar. Çalıklı, KuzeyMakedonya’nın güney doğusunda bulunan Valandova’ya bağlı Türklerin yaşadığı bir köydür. Köyüninsanları Türk gelenek ve göreneklerini, inançlarını, el sanatlarını günümüzde uygulamaya hala devametmektedir. Çalıklı’nın el sanatları arasında önemli bir yere sahip olan çarşaflık kumaş dokumalarınıngünümüzde üretimi azalmış, dokumayı bilen kişi sayısında azalm meydana gelmiştir. Dokuma tezgâhınıkurarak geleneksel yöntemle kumaş dokuyan ustalardan biri Türkan Zulfikarova’dır. Araştırmanınamacını, geleneksel çarşaflık kumaş dokuma sanatını Çalıklı köyünde yaşatan Türkan Zulfikarova’nındokuduğu örnekler ışığında yörenin çarşaflık dokuma kumaş özelliklerinin, üretimde kullanılanhammaddelerin, araç ve gereçlerin, uygulanan tekniklerin, dokumaya ait terimlerin tespit edilmesioluşturmaktadır. Araştırmanın yönteminde alan araştırması ve literatür taraması kullanılmıştır.Araştırmada, geleneksel çarşaf dokumalarında kullanılan ipliklerin tedarik güçlüğü, gençlerin bu konuyayeterli ilgi göstermemesi gibi nedenlerle dokumacılığın kaybolma tehlikesi ile karşı karşıya kaldığısonucunda varılmıştır. Makalede, yörede kumaş dokumacılığının yaşatılması için önerilerdebulunulmuştur.

BED SHEET FABRICS WOVEN BY TÜRKAN ZULFİKAROVA IN ÇALIKLI VILLAGEVALANDOVO- NORTH MACEDONIA

Turks have lived in certain regions of North Macedonia for many years. Çalıklı is a village of Valandovo, located in the southeast of North Macedonia and populated by the Turks. The residents of the village continue to practice Turkish traditions and customs, beliefs and handicrafts. Today, the production of sheeting fabric weaves, which is among the most important handicrafts in Çalıklı, has decreased along with the number of people who know how to weave them. Türkan Zulfikarova is among the weaving artists who weave fabric using traditional methods. The present study aims to determine the fabric properties, raw materials, tools, techniques, and terms used in relation to the sheeting weave handicraft of the region in light of the examples produced by Türkan Zulfikarova, who keeps the art of traditional sheet weaving alive in the Çalıklı village. Field research and literature review were used in the method of the study. In the study, it was concluded that weaving faced the danger of disappearing due to the difficulty in procuring the yarns used in traditional sheet weaving and the young people not showing enough interest in this subject. In the article, suggestions are made for the survival of fabric weaving in the region.

PDF

___

Adiller, S. (2013). “Alikoç Köyü (Makedonya) Özelinde Kadının Evlilik Göçü”, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, Sayı 27, s.177-195.
Ercilasun, A. B. ve Akkoyunlu, Z. (2015). Kaşgarlı Mahmud Divanu Lugatit Türk, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Genç, R. (1997). “Kaşgarlı Mahmud’a Göre XI. Yüzyılda Türklerde Dokuma ve Yaygı İşleri”, Arış Üç Aylık Halı, Dokuma ve İşleme Sanatları Dergisi, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Sayı 3, s.8-16.
Karabacak, K. (2017). “Türkiye’de Tütün Tarımı ve Coğrafi Dağılışı”, Coğrafi Bilimler Dergisi, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları, Sayı 1, s.27-48.
Macit, H. ve Tayyar, A. E. ve Macit A. Ş. ve Alan, G. (2019). “Tekstil Sektöründe Geri Dönüşüm Olanakları ve Uşak İli’nde Güncel Durum”, Uşak Üniversitesi Fen ve Doğa Bilimleri Dergisi, Uşak: Uşak Üniversitesi Yayınları, Sayı 2, s.91-102.
Nasrattınoğlu, Ü. İ. (2015). Halk Kültürü I, Makaleler, Ünlü Halkbilimciler, Ankara: Fark Dijital ve Ofset Baskı Merkezi Yayınları.
Nureski, D. (2016). “Osmanlı'dan Günümüze Makedonya’daki Türk Kültürü ve Makedonya’nın Türk Kültür Tarihindeki Yeri ve Önemi”, Avrasya Etütleri Dergisi, Sayı 50 (2), s.351-388. Oksal, S. (1964). Küçük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kanaat Yayınları.
Salman, F. (2004). “Türk Kumaş Sanatında Görülen Geleneksel Kumaş Çeşitlerimiz”, Sanat Dergisi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları, Sayı 6, s. 13-42.
Sarıoğlu, H. ve Çağlayan, M. ve Yıldız H. (2011). “Kumaş Bilgisi ve Tasarımdaki Önemi”, Akdeniz Sanat Dergisi, Antalya: Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayını, Sayı 7, s.19-24.
Soysaldı, A. (2009). Düz Dokuma Teknikleri ve Teknik Desen Çizimleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Türemen, M. ve Demir, A. ve Özdoğan, E. (2019). “Tekstil endüstrisi için geri dönüşüm ve önemi”, Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Yayınları, Sayı 7, s.805-809.
Uğurlu, S. (2015). “Makedonya-Valondova Hıdrellez Âdetlerinden “Yeşillenme”, “Kısmet Kapama” ve “Martufal Çekme” Âdetleri”, Türük Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, Bolu, Sayı 5, s.37-66.
Ünver, S. (2010). 55. Kuruluş Yıldönümünde Halk Kültürü Araştırmaları Kurumu, Ankara: Lazer Ofset Yayınları.
Yılmaz, N. ve Anmaç, E. (2000). Basit Yapılı Dokuma Örgüler, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.
“Mutaf”, https://sozluk.gov.tr/?q=&aranan=, Erişim tarihi: 27.04.2020.
Zulfikarova, P., (2019). Pembe Zulfikarova ile Çalıklı çarşaf dokumaları konulu görüşme, Makedoya/Valandova/Çalıklı: Mayıs.
Zulfikarova, T., (2019). Türkan Zulfikarova ile Çalıklı çarşaf dokumaları konulu görüşme, Makedoya/Valandova/Çalıklı: Mayıs.
Görsel 1. Çalıklı Camisi’nde Serili Kilimin Çözgü ve Atkı İpliği Yün, Ebadı 150 cm x 220 cm’dir. Üç Parça Dokunan Kilim Birleştirilmiştir. Dokumada Sökülmeler Mevcuttur. Küçükkurt Arşivi, Çalıklı, 2019.
Görsel 2. Fırtışka ve Çıkrık. Türkan Zulfikarova Çıkrığının Başında Görülmektedir. Küçükkurt Arşivi, Çalıklı, 2019.
Görsel 3. Çözgü İpliklerinin Birbirine Eklenmesi ve Farklı Renk İpliklerin Birbirine Dolanmasıyla Elde Edilen Desen Hareketi. Küçükkurt Arşivi, Çalıklı, 2019.
Görsel 4. Bezayağı Dokuma Tekniğinin Çizimi. Çözgü İpliği; Beyaz, Atkı İpliği; Mavidir. Küçükkurt Arşivi, Afyonkarahisar, 2020.
Görsel 5. Eni 75 cm, Boyu 20 m Olan Tezgâhtan Çıkarılmış Çarşaflık Dokuma Kumaş. Küçükkurt Arşivi, Çalıklı, 2019.