Erken Cumhuriyet Dönemi Resimlerinde Kadın İmgesi: Modernleşme ve Milliyetçilik

Öz Öz İslam, Osmanlı döneminde siyasi alanda temel hukuki çerçeveyi çizmiş olsa da, yeni rejimin kurulması bu durumu kökten değiştirmiş ve ‘din’ hem siyasi hem de kurumsal alandan tasfiye edilmiştir. Yeni rejim laik ve modern bir devlet kurmayı amaçlamıştır. Modernleşme, siyasi elitler tarafından bir ‘proje’ olarak hayata geçirilmiş ve toplumun dönüştürülmesi amacıyla ‘yeni vatandaş’ fikri üzerinde çalışılmıştır. Bu doğrultuda ‘yeni kadın’ imgesi yaratılarak kadınlar da erkekler gibi modern, laik ve milliyetçi vatandaş modeline dönüştürülmeye çalışılmıştır. Siyasi elitlerin bu amacı genel olarak sanatın farklı alanlarında da görülebilirken, özellikle resim üzerinde ayırt edici olduğu iddia edilebilir. Bu çalışma, 1923-1938 yılları arasında çizilmiş olan resimlerde kadın figürünü modernizm ve milliyetçilik çerçevesinde incelenmektedir. Bu bağlamda, çalışmanın ilk kısmında modernizm ve milliyetçilik politikaları üzerinde durulmaktadır. Sonrasında ise Erken Cumhuriyet dönemi resimlerinde kadın figürü analiz edilmektedir. Anahtar Kelimeler: Erken Cumhuriyet Dönemi, Resim, Kadınlık, Modernizm, Milliyetçilik

Anahtar Kelimeler:

Erken Cumhuriyet Dönemi, Resim, Kadınlık, Modernizm, Milliyetçilik

PDF

___

Kaynakça

Arat, Z. F. (1998). “Kemalizm ve Türk Kadını”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler içinde, ed. Ayşegül Berktay-Hacımirzaoğlu, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, s. 51-57.

Arat, Y. (1998). “Türkiye’de Kadın Milletvekillerini Değişen Siyasal Rolleri”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler içinde, ed. Ayşegül Berktay-Hacımirzaoğlu, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, s. 249-322.

Aydın, S. (2009). "Cumhuriyet'in İdeolojik Şekillenmesinde Antropolijinin Rolü: Irkçı Paradigmanın Yükselişi ve Düşüşü", Modern Türkiye'de Siyasî Düşünce – Kemalizm içinde, ed. Ahmet İnsel, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 344-369.

Berktay, A. (1998). “Cumhuriyet’in 75 Yıllık Serüvenine Kadınlar Açısından Bakmak”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler içinde, ed. Ayşegül Berktay-Hacımirzaoğlu, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, s. 1-12.

Bora, T. (2009). Türk Sağının Üç Hali, 3. Basım, Ankara: Birikim Yayınları.

Coşar, S. ve Özman, A. (2015). “Milliyetçiliğin Erkek Anlatısı: Eril Pasajalarda Kadın Silüetleri”, Milliyetçilik ve Toplumsal Cinsiyet – Edebiyat, Medya, Siyaset – içinde, ed. Simten Coşar ve Aylin Özman İstanbul: İletişim Yayınları, s. 323-354.

Çetin, Ö. (2004). Mehmet Ruhi Arel ve Sanatı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı.

Dede, K. (2015). ““Erkek Doğmadık Diye Yurdumuza Küs müyüz?”: Halkevi Sahnelerinde Kadın Kesitleri”, Milliyetçilik ve Toplumsal Cinsiyet – Edebiyat, Medya, Siyaset – içinde, ed. Simten Coşar ve Aylin Özman, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 257-288.

Erinç, S. M. (1990). Zeki Faik İzer, 1905-1988, 1. Basım, Ankara: Halkbank Yayınları.

Erişti, Ö. C. (2015). “Geç Dönem Osmanlı Resim Sanatında Kadın İmgesinin Temsili”, Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi yayınları, Sayı 2 (2), s. 59-79.

Eroğlu, C. (2003). Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, 1. Basım, Ankara: İmge Kitabevi.

Fortna, B. C. (2013). Geç Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Dönemlerinde Okumayı Öğrenmek, çev. Mehmet Beşikçi, İstanbul: Koç Üniversitesi.

Göle, N. (2011). Modern Mahrem –Medeniyet ve Örtünme-, 11. Basım, İstanbul: Metis Yayınları.

Güler, A. (2014). İbrahim Çallı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, Sanat Tarihi Anabilim Dalı.

Gümüşoğlu, F. (1998). “Cumhuriyet Döneminde Ders Kitaplarında Cinsiyet Rolleri (1928-1998)”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler içinde, ed. Ayşegül Berktay-Hacımirzaoğlu, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, s. 101-128.

Gürbilek, N. (2007), Kör Ayna, Kayıp Şark Edebiyat ve Endişe, 2. Basım, İstanbul: Metis Yayınları.

İlkkaracan, O. (1998). “Doğu Anadolu’da Kadın ve Aile”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler içinde, ed. Ayşegül Berktay-Hacımirzaoğlu, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, s. 197-192.

Kadıoğlu, A. (1998). “Cinselliğin İnkârı: Büyük toplumsal Projelerin Nesnesi Olarak Türk Kadınları”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler içinde, ed. Ayşegül Berktay- Hacımirzaoğlu, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, s. 89-100.

Kadıoğlu, A. (1999). Cumhuriyet İradesi Demokrasi Muhakemesi, 1. Basım, İstanbul: Metis Yayınları.

Kandiyoti, D. (2013). Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar – Kimlikler ve Toplumsal Dönüşümler, çev. Şirin Tekeli, Hüseyin Tapınç, Fevziye Sayılan, Aksu Bora, Ferhunde Özbay, 4. Basım, İstanbul: Metis Yayınları.

Oktay, A. (2009). “1920'lerden 1970'lere Kültür Politikaları”, Modern Türkiye'de Siyasî Düşünce – Kemalizm içinde, ed. Ahmet İnsel, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 370-424.

Özdemir, E. (2015). “Batı’ya Giden Her Yol Mübah mı? Milletin Güzellik Yarışmalarıyla İmtihanı”, Milliyetçilik ve Toplumsal Cinsiyet – Edebiyat, Medya, Siyaset – içinde, ed. Simten Coşar ve Aylin Özman, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 229-253.

Papila, A. (2012). “Cumhuriyet Döneminin Türk Kimliğinin, Cumhuriyet İdeolojisini Oluşturduğu (1923-1950) Yılları Arasında Üretilen Resimler Üzerinden Analizi”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınları, Sayı 16 (1), s. 151-168.

Sancar, S. (2012). Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti – Erkekler Devlet, Kadınlar Aile Kurar, 1. Basım, İstanbul: İletişim Yayınları.

Tekeli, Ş. (1998). “Birinci ve İkinci Dalga Feminist Hareketlerin Karşılaştırmalı İncelemesi Üzerine Bir Deneme”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler içinde, ed. Ayşegül Berktay-Hacımirzaoğlu, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, s. 337-346.

Tekeli, Ş. (2015). “1980’ler Türkiyesi’nde Kadınlar”, 1980’ler Türkiyesi’nde Kadın Bakış Açısından Kadınlar içinde, ed. Şirin Tekeli, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 15-49.

Üstel, F. (2007). “Türkiye Cumhuriyeti’nde Resmî Yurttaş Profilinin Evrimi”, Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce – Milliyetçilik içinde, ed. Tanıl Bora, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 275-292.

Yağız, F. T. (1990). Refik Epikman Yaşamı-Sanatı-Sanat Eğitimciliği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Resim Anabilim Dalı.

Yakın, M. (2005). Türk Resminde Melek Celal Sofu’nun Yeri ve Önemi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı.

Yazıcı, B. (2016). Şeref Akdik Yaşamı Sanatı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Resim Anabilim Dalı.

Yıldırmaz, S. ve Temizarabacı-Yıldırmaz, Y. (2015). “Üç Tarzı-ı Tahayyül: Halide Edib Adıvar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Peyami Safa’nın Ütopyacı gelecek Kurgularında İdeoloji ve Toplumsal Cinsiyet”, Milliyetçilik ve Toplumsal Cinsiyet – Edebiyat, Medya, Siyaset – içinde, ed. Simten Coşar ve Aylin Özman, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 323-354.

Zihnioğlu, Y. (2003). Kadınsız İnkılap – Nezihe Muhiddin, Kadın Halk Fırkası, Kadın Birliği, 1. Basım, İstanbul: Metis Yayınları.

İnternet Kaynakları

http://www.istanbulkadinmuzesi.com/melek-celal-sofu, Erişim Tarihi: 19.06.2017.

Görsel Kaynaklar

Görsel 1. Zeki Faik İzer, “İnkılap Yolunda”, 1933, Tuval Üzerine Yağlıboya, İRHM, İstanbul. http://sanatkaravani.com/wp-content/uploads/2014/11/yolunda.jpg, Erişim Tarihi: 28.07.2017.

Görsel 2. Refik Epikman, Bar, “1928”, Tuval Üzerine Yağlıboya, İRHM, İstanbul. https://upload.wikimedia.org/wikipedia/tr/6/67/Refik_Epikman_Bar.JPG, Erişim Tarihi: 28.07.2017.

Görsel 3. İbrahim Çallı, “Balkonda Oturan Kadınlar”, 1934, Tuval Üzerine Yağlıboya, ARHM, Ankara. http://www.sanalmuze.org/arastirarakogrenmek/calliveismail.htm, Erişim Tarihi: 28.07.2017.

Görsel 4. Şeref Akdik, “Millet Mektebi”, 1930, Tuval Üzerine Yağlıboya, İRHM, İstanbul. https://forum.donanimhaber.com/seref-akdik-millet-mektebi--66692743, Erişim Tarihi: 28.07.2017.

Görsel 5. Hamit Görele, “Konser”, [tarih yok], Tuval Üzerine Yağlıboya, İRHM, İstanbul. http://www.leblebitozu.com/16-turk-ressamin-fircasindan-mutlu-aile-resimleri/, Erişim Tarihi: 28.07.2017.

Görsel 6. Mehmet Ruhi Arel, “Atatürk’e İstikbal (Karşılama)”, 1927, Tuval Üzerine Yağlıboya, ARHM, Ankara. https://www.meleklermekani.com/threads/ruhi-arel-resimleri.107418/, Erişim Tarihi: 28.07.2017.

Görsel 7. Melek Celal Sofu, “Dikiş Dikenler”, 1925, Tuval Üzerine Yağlıboya, Doğan Paksoy Koleksiyonu, İstanbul. http://www.belister.com/liste/pera-muzesinde-kadin-sanatcilar/, Erişim Tarihi: 28.07.2017.

Görsel 8. Melek Celal Sofu, “Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Kadın”, 1936, Tuval Üzerine Yağlıboya, İRHM, İstanbul. http://www.istanbulkadinmuzesi.org/i/content/203_2_mc-1-big.jpg, Erişim Tarihi: 28.07.2017.