Pertek-Karaçor Bölgesi Prehistorik Dönem Yerleşimleri ve Yerleşim Düzeni

Elazığ ve Malatya bölgesinde 1970 ve 1980’li yıllarda yapımı süren Keban ve Karakaya barajları kapsa-mında birçok kurtarma kazısı ve yüzey araştırması gerçekleştirilmiştir. Çalışmaların büyük oranda barajhavzalarında gerçekleşmesi, elde edilen arkeolojik verilerin de söz konusu havzalar ile sınırlı kalmasınaneden olmuştur. Bu durumun sonucu olarak çevre dağlık alanlardaki kültürel ve arkeolojik unsurların,baraj havzalarında çalışılan alanlar ile ilişkileri yeterince saptanamamıştır. Bu bağlamda, özellikle dağ-lık Tunceli bölgesinde, sınırlı alanlar dışında yürütülen çalışmalar haricinde, bölgenin tarihsel ve kültürelvarlığına ilişkin verilerin oldukça kısıtlı olması, temelde bu çalışmanın amacını oluşturmuştur. Çalışma,konusu itibariyle Tunceli ili Pertek ilçesi Karaçor bölgesinde yüksek lisans tezim için dar bir alanda, izinliolarak tarafımca gerçekleştirilen yüzey araştırmasında elde edilen verilere dayanmaktadır. Araştırma so-nucunda tespit edilen on iki yerleşimden elde edilen veriler doğrultusunda, bölgenin Kalkolitik Dönemdenitibaren yerleşim gördüğü anlaşılmıştır. Elazığ ve Malatya bölgesi kültürleriyle ilişkili olmasına rağmenKaraçor bölgesinin, ağırlıklı olarak kendi iç dinamikleri ile şekillendiği söylenebilir.

Prehistoric Settlements and Settlement Pattern in the Pertek- Karaçor Region

During 1970s and 1980s many archaeological excavations and surveys were carried out as part of the Keban and Karakaya dam projects in Elazığ and Malatya region. Since the works were carried out to a large extent in dam basins, the obtained archaeological data was confined to these basins. As a result of this situation, relationships of the cultural and archaeological elements in the surrounding mountainous areas and the areas in the dam basins have not been determined sufficiently. In this context, except for the works carried out in limited areas, especially the data on the historical and cultural presence of in the mountainous Tunceli region is rather limited; therefore, this situation has mainly constituted the aim of this study. This study is based on the data obtained from the survey of the Tunceli-Pertek-Karaçor district which was performed in a selected area by me for my master’s dissertation. In the direction of the data ob- tained from the twelve settlements discovered as a result of this survey, it was understood that the region has been settled as from the Chalcolithic Period. Although Karaçor region is related to cultures of the Elazığ and Malatya region, it can be said that this region was mainly shaped by their internal dynamics.

PDF

___

Adams 1965: R. M. Adams, Land Behind Baghdad: a history of settlement on the Diyala plains, University of Chicago Press, Chicago.
Aksoy 1985: B. Aksoy, Tarihsel Değişim Sürecinde Tunceli, Cilt: 1, Ankara.
Arsebük 1974: G. Arsebük, Altınova’da Koyu Yüzlü Açkılı ve Karaz Türü Çanak-Çömlek Arasındaki İlişkiler Sorunu, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
Arsebük 1986: G. Arsebük, “Altınova’da (Elazığ) Baslangıcından İlk Tunç Çağ Sonuna Kadar Kültür Silsilesi ve Sosyal Tabakalanma Sorunu”, Türk Tarih Kongresi IX.I. Cilt, Ankara, 67- 71.
Bakır 2007: T. Bakır, “(Elazığ) Kale Köy Kazıları Demir Çağ buluntuları”, In: B. Can, M. Işıklı (Eds) Doğudan Yükselen Işık Arkeoloji Yazıları, , İstanbul, 1-8.
Baştürk ve Konakçı 2005: M. B. Baştürk-E. Konakçı, “Settlement Patterns in the Malatya–Elazığ Region in the IV.& III. Millennium Bc” AOF 32, 97-114.
Braidwood, R. J- Braidwood, L.1960, Excavations in the plain of Antioch. I. The Earlier assemblages. Oriental Institute Publications LXI. Chicago.
Burney 1958: C.A. Burney, “Eastern Anatolia in the Chalcolithic and Early Bronze Age”, AnSt 8, 157-209.
Contı ve Persıanı 1993: M.A. Conti, C. Persiani, “When Worlds Collide Cultural Developments in Eastern Anatolia in the Early Bronze Age”, In: M. Frangipane, P. Matthiae, M. Mellink (Eds) Between the Rivers and Over the Mountains. Archaelogica at Mesopotamica, Roma, 361-413.
Çilingiroğlu 1993: A. Çilingiroğlu, “Van-Dilkaya Höyüğü Kazıları Kapanış”, KST 14.1, Ankara, 469-491.
Çilingiroğlu 1997: A. Çilingiroğlu, Urartu Krallığı Tarihi ve Sanatı, İzmir.
Danık 2001: E. Danık, “Yukarı Fırat Bölgesi 2000 Yılı Arkeolojik Yüzey Araştırması”, AST 19.1, Ankara, 79–92.
Dı Nocera 1993: G.M. Di Nocera, “L’inizio del II millennio a.C. nelle provincie di Malatya ed Elazığ (Turchia).” Arslantepe e Norşun Tepe: due siti a confronto, Origini, XVII: 287-316.
Dı Nocera 1998: G.M. Di Nocera, Arslantepe und der Anfang des 2. Jahrtausends im Malatya-Elazığ- Gebiet (Türkei), Archäologisches Nachrichtenblatt, 3/1: 59-63.
Dı Nocera 2000: G.M. Di Nocera, “C-14 datings at Arslantepe and Bronze Age chronology in the Upper and Middle Euphrates”, 1th International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East, May 18th-23rd 1998, Università degli Studi di Roma “La Sapienza”, Facoltà di Lettere e Filosofia, Dipartimento di Scienze Storiche, Archeologiche ed Antropologiche dell’Antichità, Roma: 333-348.
Duru 1979a: R. Duru, “Değirmentepe Höyüğü Kazısı, 1973”, Keban Projesi 1973 yılı Çalışmaları, TTK Basımevi, Ankara, 13–24.
Duru 1979b: R. Duru, Keban Projesi Değirmentepe Kazısı 1973, TTK Basımevi. Ankara.
Duru 2000: R. Duru, “Elazığ-Değirmentepe Kazısı”, Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi, Ankara, 130-132.
Erinç 1953: S. Erinç, Doğu Anadolu Coğrafyası, İst. Üniv. Yay, İstanbul.
Ertem 1982a: H. Ertem, “Korucutepe Kazısı” Keban Projesi 1974– 1975 yılı Çalışmaları, TTK Basımevi, Ankara, 1–14.
Ertem 1974: H. Ertem, “Han İbrahim Şah Kazısı 1971” Keban Projesi 1971 Çalışmaları ODTÜ Keban Projesi Yayınları Seri I, No: 4, 59-63.
Ertem 1979: H. Ertem, “Korucutepe Kazısı” Keban Projesi 1973 yılı Çalışmaları, TTK Basımevi, Ankara, 33–42.
Ertem 1982b: H. Ertem, Keban Projesi Han İbrahim Şah Kazısı 1970-1971, TTK Basımevi, Ankara.
Esin vd. 1987: U. Esin, G. Arsebük, M. Özdoğan, “Değirmentepe Kazısı, 1978”, Aşağı Fırat Projesi 1978-1979 Çalışmaları, Ankara, 77-82.
Esin ve Arsebük 1974: U. Esin, G. Arsebük, “Tülintepe Kazısı, 1971”, Keban Projesi 1971 Çalışmaları, Ankara, 137-143.
Esin 1970: U. Esin, “Tepecik Kazısı, 1968 Yılı Ön Raporu”, Keban Projesi 1968 Yaz Çalışmaları, Ankara, 147-158.
Esin 1971: U. Esin, “Tepecik Kazısı” Keban Projesi 1969 yılı Çalışmaları, TTK Basımevi, Ankara, 107–130.
Esin 1972: U. Esin, “Tepecik Kazısı” Keban Projesi 1970 yılı Çalışmaları, TTK Basımevi, Ankara, 139–158. 39
Esin 1974: U. Esin, “Tepecik Kazısı” Keban Projesi 1971 yılı Çalışmaları, TTK Basımevi, Ankara, 109–136
Esin 1976a: U. Esin, “Tepecik Kazısı” Keban Projesi 1972 yılı Çalışmaları, TTK Basımevi, Ankara, 101–118.
Esin 1976 b: U. Esin, “Tülintepe Kazısı 1972”, Keban Projesi 1972 Çalışmaları, Ankara, 119-133.
Esin 1979a: U. Esin, “Tepecik Kazısı” Keban Projesi 1973 yılı Çalışmaları, TTK Basımevi, Ankara, 79–114.
Esin 1979b: U. Esin, “Tülintepe Kazısı 1973”, Keban Projesi 1973 yılı Çalışmaları, Ankara, 115-119.
Esin 1982: U. Esin, Esin, “Tepecik Kazısı” Keban Projesi 1974–1975 yılı Çalışmaları, TTK Basımevi, Ankara, 71–118.
Esin 1983: U. Esin, Esin, “Değirmentepe (Malatya) Kurtarma Kazısı 1981 Yılı Sonuçları”, KST 4, 39-48
Esin 1987: U. Esin, “Recent Archaeological Research in Turkey: Değirmentepe, 1986”, AnSt 37, 184-185.
Esin ve Harmankaya 1987a: U. Esin, S. Harmankaya, “1985 Değirmentepe (Malatya İmamlı Köyü) Kurtarma Kazısı”, KST 8, 95-138.
Esin ve Harmankaya 1987b: U. Esin, S. Harmankaya, “Değirmentepe (Malatya) Kurtarma Kazısı 1986”, KST 9, Ankara, 79-126.
Esin ve Harmankaya 1988: U. Esin, S. Harmankaya, “1986 Değirmentepe (Malatya) Kurtarma Kazısı”, KST 9, 79-126.
Fragnolı ve Mallegnı 2014: P. Fragnoli, C. Mallegni, “Society and Visual Image Transmission. The Painted Pottery During the Early Bronze Age at Arslantepe and in the Malatya-Elazığ Area” Proceedings, 9th ICAANE, Basel, Vol. 1, 111–124
Frangipane 2000: M. Frangipane, The Late Chalcolithic IEB I sequence at Arslantepe. Chronological and cultural remarks from a frontier site. In: Chronologies des pays du Caucase et de l’Euphrate aux IVe-IIIe millénaires. From the Euphrates to the Caucasus: Chronologies for the 4th-3rd millennium B.C. Vom Euphrat in den Kaukasus: Vergleichende Chronologie des 4. und 3. Jahrtausends v. Chr. Actes du Colloque d’Istanbul, 16-19 décembre 1998. Istanbul: Institut Français d’Études Anatoliennes- Georges Dumézil, 439-471. ( Varia Anatolica 11)
Frangipane 2004: M. Frangipane, Alle Origini del Potere. Arslantepe, la Collina dei Leoni. Electa, Rome.
Frangipane 1993: M. Frangipane, “The Result of the 1991 Campaign at Arslantepe-Malatya”, KST 14.1, 213-229.
Frangipane 1994: M. Frangipane, “Excavations at Arslantepe-Malatya, 1992”, KST 15.1, 211-228.
Frangipane 1996: M. Frangipane, “Arslantepe 1994: A Fourth Millennium Temple/Palace”, KST 17.1, 169-182.
Frangipane 1997: M. Frangipane, “A 4th millennium temple/palace complex at Arslantepe-Malatya. North-south relations and the formation of early state societies in the northern regions of Greater Mesopotamia”, Paléorient, 23.1, 1997: 45-73.
Frangipane 1998: M. Frangipane, “Arslantepe 1996: The Finding of an E.B.I. Royal Tomb”, KST 14.1, 291-309.
French 1973: D. French, “Aşvan Kale. The Third Millennium Pottery” AnSt 23, 153-158.
French 1974: D. French, “Aşvan Kazıları 1971” Keban Projesi 1971 Çalışmaları, TTK Basımevi, Ankara, 25-41.
French 1979: D. French, “Aşvan Kazıları 1973” Keban Projesi 1973 Çalışmaları, TTK Basımevi, Ankara, 1-5.
Gremlıza 1962: F.G.L. Gremliza, Ecology of Endemic Diseases in the Dez Irrigation Pilot Area, Development and Resources Corporation, New York.
Gültekin 2004: A.K. Gültekin, Tuncelide Kutsal Mekân Kültü, Ankara.
Hauptmann 1970: H. Hauptmann, “Norşuntepe Kazıları Ön Raporu” Keban Projesi 1968 yılı Çalışmaları, TTK Basımevi, Ankara, 103–130.
Hauptmann 1971: H. Hauptmann, “Norşuntepe Kazısı” Keban Projesi 1969 yılı Çalışmaları, TTK Basımevi, Ankara, 71–90.
Hauptmann 1972: H. Hauptmann, “Norşuntepe Kazısı” Keban Projesi 1970 yılı Çalışmaları, TTK Basımevi, Ankara, 87–118.
Hauptmann 1974: H. Hauptmann, “Norşuntepe Kazıları, 1971”, Keban Projesi 1971 Çalışmaları, Ankara, 71-85.
Hauptmann 1976a: H. Hauptmann, Hauptmann, “Körtepe Kzıları” Keban Projesi 1972 yılı Çalışmaları, TTK Basımevi, Ankara, 25-40.
Hauptmann 1976b: H. Hauptmann, “Norşuntepe Kazısı” Keban Projesi 1972 yılı Çalışmaları, TTK Basımevi, Ankara, 41–100.
Hauptmann 1979: H. Hauptmann, “Norşuntepe Kazıları, 1973”, Keban Projesi 1973 Çalışmaları, TTK Basımevi Ankara, 43-60.
Hauptmann 1982: H. Hauptmann, “Norşuntepe Kazıları” Keban Projesi 1974–1975 yılı Çalışmaları, TTK Basımevi, Ankara, 15–70.
Konyar 2005: E. Konyar, “Van Gölü Havzası Yivli Çanak Çömlekleri: Stratigrafik ve Kronolojik Bir Değerlendirme”, Colloquium Anatolicum IV, 105-127.
Koşay 1970: H.Z. Koşay, “Pulur (Sakyol) Kazısı 1968 Ön Raporu”, Keban Projesi 1968 Yaz Çalışmaları, Ankara,
Koşay 1971: H.Z. Koşay, “Pulur (Sakyol) Kazısı” Keban Projesi 1969 yılı Çalışmaları, TTK Basımevi, Ankara, 99–106.
Koşay 1972: H.Z. Koşay, “Pulur (Sakyol) Kazısı 1970”, Keban Projesi 1970 Çalışmaları, Ankara 127-128.
Koşay 1976: H.Z. Koşay, “Yeniköy Höyüğü Kazısı” Keban Projesi 1972 yılı Çalışmaları, TTK Basımevi, Ankara, 175–194.
Koşay 1979: H.Z. Koşay, “Keban’ın Pulur (Sakyol) Höyüğü Kazısında Bulunan Kutsal Ocaklar”, TTKong. 8, Ankara.
Koşay ve Turfan 1959: H.Z. Koşay, K. Turfan, “Erzurum-Karaz Kazısı Raporu”, Belleten 23.91, Ankara, 349-413.
Kökten 1971: İ.K. Kökten, “Keban Baraj Gölü Alanında Taş Devri Çalışmaları” Keban Projesi 1969 yılı Çalışmaları, Ankara, 13–22.
Kökten 1974: İ.K. Kökten, “Keban Baraj Gölü Alanında Dip tarih Araştırmaları” Keban Projesi 1971 yılı Çalışmaları, Ankara, 1–12.
Köroğlu ve Konyar 2005: K. Köroğlu, E. Konyar, “Van Havzası’nda Erken Demir Çağ Problemi”, Arkeoloji ve Sanat Dergisi 119, 25-38.
Kramer 1979: C. Kramer, “An Archaeological View of a Contemporary Kurdish Village. Domestic Architecture, In: C. Kramer (Ed.) Household Size and Wealth”, Ethnoarchaeology: Implications of ethnography for archaeology, 131-163
Kramer 1980: C. Kramer, “Estimating Prehistoric Population: An Ethnoarchaeological Approach” In: M.T. Barralet (Ed.) L’Archéologie de I’Iraq du Début del’ Epoque Neolithique à 333 Avant Notre Ere: Perspectives et Limites de I’Interpretation Antropolgique des Documents, Paris, 315-334.
Manuellı 2011: F. Manuelli, “Malatya-Melid between the Late Bronze and the Iron Age. Continuity and Change at Arslantepe during the 2nd and 1st Millennium BC: Preliminary Observations on the Pottery assemblages” In: Strobel K. (Ed.) Empires after the Empire. Anatolia, Syria and Assyriaafter Šuppiluliuma II (ca. 1200-800/700 B. C). Interdisciplinary Workshop Klagenfurt, 4. – 6. 12. 2008, LoGisma, Florence, 61-85.
Özfırat 2000: A. Özfırat, “1998 Yılı Bitlis-Muş Yüzey Araştırması: Tunç ve Demir Çaları”, AST 17.2, Ankara, 193-210.
Özfırat 2015: A. Özfırat, “Ağrı Dağı-Bozkurt Son Tunç-Erken Demir Çağ Kalesi”, International Symposium on East Anatolia-South Caucasus Cultures Proceedings II / Uluslararası Doğu Anadolu-Güney Kafkasya Kültürleri Sempozyumu Bildiriler II (Erzurum 10-13 October 2012), Eds. M. Işıklı, B. Can, 158-170, 2015.
Palmıerı 1970: A. Palmieri, “Excavations at Arslantepe (Malatya) 1968”, TAD 18.1, Ankara, 99-107.
Palmıerı 1972: A. Palmieri, “Two Years of Excavations at Arslantepe (Malatya)”, TAD 19.2, Ankara, 203-211.
Palmıerı 1985: A. Palmieri, Eastern Anatolia and early Mesopotamian urbanization: remarks on changing relations, Roma: Università di Roma “La sapienza”.
Pehlivan 1990: M. Pehlivan, “Karaz Kültürü ve Hurriler” Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi Sayı 1.1, Van, 168-176.
Sevin 1987: V. Sevin, “Elazığ-Bingöl Yüzey Araştırması 1986”, AST 5.2, Ankara. 1-44
Sevin 1995: V. Sevin, İmikuşağı, TTK, Ankara. Erdem ve Konyar 2011: A. Ü. Erdem, E. Konyar, “Urartu Çanak Çömleği” In: K. Köroğlu- E. Konyar (Eds.) URARTU, Doğuda Değişim, Yapıkredi Yay. İstanbul.
Erdem 2009: A. Ü. Erdem, “Van Gölü Havzası’nda Bulunan Demir Çağ Yivli Çanak Çömlek Geleneğinin Urartu Kalelerindeki Varlığı” In: H. Sağlamtimur, Z. Derin, E. Abay, A.Erdem, A. Batmaz, F. Dedeoğlu, M. Erdalkıran, M.B. Bastürk, E.Konakçı (Eds.) Urartu Krallığı’na Adanmış Bir Hayat, Yukarı Denizin Kıyısında, Altan Çilingiroğlu’na Armağan, Arkeoloji ve Sanat Yay. İstanbul.
Erdem 2009: A. Ü. Erdem, Doğu Anadolu’da Demir Çağ Yivli Keramik Geleneği, Ege Üniv. Sos. Bil. Enst. Arkeoloji Bölümü, İzmir. (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
Van Loon ve Buccellatı 1970: M. Van Loon, G. Buccellati, “1968 yılı Korucutepe Kazısı Raporu” Keban Projesi 1968 yılı Çalışmaları, TTK Basımevi, Ankara, 71-102.
Van Loon 1971: M. Van Loon, “Korucutepe Kazısı” Keban Projesi 1969 yılı Çalışmaları, TTK Basımevi, Ankara, 47–70.
Van Loon ve Güterbock 1972: M. Van Loon, H. G. Güterbock, “Korucutepe Kazısı, 1970”, Keban Projesi 1970 Çalışmaları, Ankara, 79-81.
Whallon ve Wrıght 1970: R. Whallon, H.T.Wright, “1968 yılı Fatmalı- Kalecik Kazısı Ön Raporu” Keban Projesi 1968 yılı Çalışmaları, TTK Basımevi, Ankara, 61-70.
Wılkınson 1990: T. Wilkinson, Town and Country in Southeastern Anatolia, Vol.1. Settlement and Land Use at Kurban Hoyuk and Other Sites in the Lower Karababa Basin, University of Chicago Press, Chicago.