Kültepe Eski Tunç Çağı Tabakalarında Bulunmuş Olan Depas Türü Kaplar

Anadolunun bilinen ilk depasları, Schliemann tarafından, Troyadaki ilk kazılarda ele geçmiştir. Schli- emann, Two-Handled Goblet ve Two-Handled Cup olarak isimlendirdiği kapların, Homerosundestan metinlerinde adı geçen ve içki kabı olarak kullanıldığı belirtilen depas amphikypellon (δἐπαςάμϕικύπϵλλον) olması gerektiğini yazmıştır. Böylelikle, söz konusu kap formları arkeoloji dünyasındadepas amphikypellon olarak anılmaya başlamıştır. Kültepedeki depas türü kaplar, ilk olarak 1950-65 yılları arasında,T. Özgüç tarafından gerçekleştirilenkazılarda, höyüğün Eski Tunç Çağı tabakalarında ele geçmiştir. 2006 yılından itibaren ise, F. Kulakoğlubaşkanlığında Kültepede yürütülen yeni dönem kazıları, 2009 yılından itibaren höyük (Kaniş) kısmındasürdürülmektedir. Höyük kısmında tespit edilen ETÇ yapılarının terk edilmeden önce boşaltılmış olmala- rına rağmen, 2010-2012 yılları arasında gerçekleştirilen kazılar sonucunda çok sayıda depas türü kapla- ra ait parçalar ele geçmiştir. Kültepede yerel olarak üretildikleri anlaşılan depas türü kaplar, iç bükey ( S profilli), dış bükey (hafifküresel profilli) ve hafif dışa açılan (çan biçimli) gövdeli depaslar olmak üzere üç ana form altında ince- lenebilir. Söz konusu bu üç ana form için değişmeyen tek özellik, kırmızı boya bant bezekli olmalarıdır.Depas türü kapların kırmızı boya bant ile bezenmesi, Kültepe ve yakın çevresine özgü bir süsleme anla- yışıdır.Tipolojik açıdan incelendiğinde, Kültepenin Batı Anadolu ile karşılaştırılacak depasları iç bükey (S pro- filli) olanlardır. Söz konusu depaslar, Batı ve İçbatı Anadolu depasları ile genel anlamda bir benzerlikgösterse de, bazı detaylar, iki bölge arasındaki bölgesel farklılıkları göstermektedir. Farklılıklar genel- likle ağız veya dip kısmında görülmektedir. Yaygın görüşlerin aksine, Suriye kültür bölgesi içerisindegörülen depaslar, daha çok Orta Anadolu ile ilişkilidir. Selenkahiyede bulunan depas, bütün özellikleriile Kültepe örneğine benzemektedir. Bundan dolayı söz konusu kabın Batı Anadolu ile değil, Orta Anadoluile ilişkilendirilmesi gerekmektedir. Söz konusu ilişki, Fırat Vadisi üzerinden Orta Anadoluya bağlananyollarla sağlanmış olmalıdır.

DEPAS VESSELS FOUND IN EARY BRONZE AGE LAYERS OF KÜLTEPE

The earliest depas known from Anatolia was found during the first excavations at Troia by Schliemann.Schliemann described these cups as two-handled goblets and two-handled cups , and stated that the- se should have been the depas amphikypellon (δἐπας άμϕικύπϵλλον) which were mentioned in epic textsof Homeros as drinking vessels. Thus, vessel forms in question have been named depas amphikypellon inthe archeological literature.The first depa from Kültepe were found in 1950-65, during the excavations directed by T. Özgüç at theEarly Bronze Age layers of the mound. In 2006 and 2009, under the direction of F. Kulakoğlu the new pe- riod of excavations began at Kültepe and the mound (Kanesh) consecutively. Even though EBA structuresunearthed at the mound were cleared before abandonment, numerous sherds of depa have been discove- red during excavations held in years 2010-2012.Vessels in depas form from Kültepe which clearly have been locally produced here, can be studied underthree main forms; concave (with S shaped profiles), convex (with slightly spherical profiles) and slightlyflaring (bell shaped) bodied depa. The Only mutual characteristic for these three main forms is their de- coration with painted red bands. Red band paint decoration on depas vessels is a typical decoration forKültepe and its environs.When studied in typological terms, only concave depa (with S shaped profiles) of Kültepe can be com- pared with the depa of Western Anatolia. While vessels in question demonstrate general similarities withthe depa of Western and Central-Western Anatolia, they differ in some details to reflect regional differen- ces. Differences are usually seen at rims or bases. Contrary to the widely accepted view, the depa seenin the Syrian cultural region are mostly related to Central Anatolia. The depas found at Selenkahiye is aclose parallel to examples from Kültepe in all aspects. Thus, the vessel in question should be associatedwith Central Anatolia, instead of Western Anatolia. This association must have been the result of the roadsconnecting to Central Anatolia via Euphrates Valley.

PDF

___

Akdeniz 2001: E. Akdeniz,Pisidya Türünde Bir Depas Ampkhipellon, OLBA IV, 19-26.
Akyurt ve Kaya 2005: A. Akyurt, S. Kaya,İzmir Arkeoloji Müzesi Tarafından Satın Alınan Bir Grup Depas Amphikypellon, Anadolu 28, 1-12.
Algaze vd 1992: G. Algaze, A. Mısır, T. Wilkinson, Şanlıurfa Museum/University of California ex- cavations and surveys at Titriş Höyük, 1991: A Preliminary Report, Anatolica XVIII, 33-60.
Algaze vd 1996: G. Algaze, J. Kelly,bT. Matney, D. Schlee, Late EBA Urban Structure at Titriş Höyük: Southeastern Turkey: The 1995 Season, Anatolica XXII, 129-144.
Archi 2011: A. Archi, In Search of Armi, JCS 63, 5-34.
Aruz 2003: J. Aruz, Art of the First Cities: The Third Millenium B.C. From the Mediterranean to the Indus, New York.
Bernabò-Brea 1976: L. Bernabò-Brea, Poliochni II, 1-2, Roma.
Blegen vd 1950: W.C. Blegen, J.L. Caskey, M. Rawson, J. Sperling, Troy, General Introduction the First and Second Settlements,Volume I,Part 1, Text & Plates, New Jersey.
Braidwood ve Braidwood 1960: R. J. Braidwood, L. Braidwood, Excavations in the Plain of Antioch I, Chicago.
Curvers 1988: H.H. Curvers,The Period VI Pottery, Hammam et-Turkman I, Report on the University of Amsterdams 1981-84 Excavations in Syria II. In: M. N. Van Loon (ed.), İstanbul, 351-396.
Çinaroğlu ve Çelik 2011: A.Çınaroğlu D. Çelik, 2009 Yılı Alacahöyük Kazıları, 32. Kazı Sonuçları Toplantısı 4. Cilt, Ankara, 183-193.
Duru 2010: R.Duru, Gedikli Karahöyük II, Ankara. Efe 2007: T. Efe, The Theories of Great Caravan Route between Cilicia and Troy: the Early Bronze Age III period in inland Western Anatolia AnSt 57, 1-17.
Efe ve İlaslı 1997: T. Efe - A. İlaslı, Pottery Links Between The Troad and Inland Northwestern Anatolia During the Trojan Second Settlement, Poliochni, e lAntica eta del Bronzo nellEgeo Settentrionale, 596-609.
Erkanal ve Şahoğlu 2012: H.Erkanal, V. Şahoğlu, Baklatepe (1995 - 2001), In: O. Bingöl, A.Öztan,nH. Taşkıran (Eds.), Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi 75. Yıl Armağanı, DTCF Arkeoloji Bölümü Tarihçesi ve Kazıları (1936-2011), 91-98.
Genouillac 1926: H.Genouillac, Ceramique Cappadocienne Tome II, Paris.
Goldman 1956, H. Goldmann, Excavations at Gözlükule, Tarsus Vol.II-Text-Plate. From the Neolithic Through the Bronze Age, Princeton.
Hüryilmaz 1995: H.Hüryılmaz, Uşak Arkeoloji Müzesinden Bir Grup Depas Amphikypellon, In: A. Erkanal, H. Erkanal, H. Hüryılmaz, A. T. Ökse, N. Çınardalı, S. Günel, H.Tekin, B. Uysal, D. Yalçıklı (derl.), İ. Metin Akyurt, Bahattin Devam, Anı Kitabı: Eski Yakındoğu Kültürleri Üzerine İncelemeler, 177 -188
Joukowsky 1986: M.S.Joukowsky, Prehistoric Aphrodisias I II, St-Etienne.
Kepinski 2012: L. Kepinski, Tilbeshar, au carrefour dechances entre la vallee de lEuphrate et la cote mediterraneenne a lage du Bronze In: O. Henry (Ed.), Archéologies et espaces parcourus, 35 44.
Kontani 1995: R.Kontani, Relations between Kültepe and Northern Syria during the Third Millennium B.C., Bulletin of the Ancient Orient Museum, Volume XVI, 109-142.
Koşay 1938: H. Z. Koşay, Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Alaca Höyük Hafriyatı 1936 Raporu, Ankara
Koşay 1951: H. Z. Koşay, Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Alaca Höyük Kazısı, 1937-1939daki Çalışmalara ve Keşiflere ait ilk Rapor, Ankara
Loon 1968: V.M. Loon, First Results of the 1967 Excavations at Tell Selenkahiye, Anneles Archeologiques Arabes Syrinnes Volume XVIII, Tomes (1-2), 21-36.
Loon 1969: V.M. Loon,New Evidence from Island Syria for the Choronology of the Middle Bronze Age, AJA 73, 277-278.
Matney vd 1997: T.Matney, G. Algaze, H. Pittman, Excavations at Titriş Höyük in Southeastern Turkey: A Preliminary Report of the 1996 Season, Anatolica XXIII, 61-84.
Mellink 1963: M.J.Mellink, An Akkadian Illustration of a Campaign in Cilicia?, Anatolia 7, 101 115.
Mellink 1989: M.J.Mellink, Anatolian and Foreign Relations of Tarsus in The Early Bronze Age, In: K. Emre, M. Mellink, B. Hrouda, N. Özgüç (Eds.), Anatolia and the Ancient Near East. Tahsin Özgüçe Armağan / Studies in Honor of Tahsin Özgüç, 319- 331.
Mellink 1998: M.J.Mellink, Anatolia and the Bridge From East to West in the Early Bronze Age, Tüba- Ar 1, 1-8.
Orthmann 1963: W. Orthmann, Die Keramik der Frühen Bronzezeit aus Inneranatolien, Berlin.
Osten 1937: H.H. Von der Osten, The Alishar Hüyük Seasons of 1930-32 Part I, Chicago.
Öktü 1973: A.Öktü, Die Intermediate Keramik in Kleinasien, München.
Özgüç 1957: N. Özgüç,Kültepe Kazılarında Bulunan Mermer İdol ve Heykelcikler, Belleten XXI, 61 91.
Özgüç 1964: T. Özgüç, Early Anatolian Archeaology in the Light of Recent Research / Yeni Araştırmaların Işığında Eski Anadolu Arkeolojisi, Anatolia/ Anadolu 7, 1- 42.
Özgüç 1986: T. Özgüç, New Observations on the Relationship of Kültepe with Southeast Anatolia and North Syria during the Third Millennium B.C., In: J.V. Canby, E. Porada, B.S. Ridgway, T. Stech (Eds.), Ancient Anatolia Aspects of Change and Cultural Development. Essays in Honor of Machteld J. Mellink, 31 47.
Özgüç ve Özgüç 1953: T. Özgüç, N. Özgüç, Kültepe Kazısı Raporu 1949, Ankara.
Öztan 2012: A. Öztan, Karaoğlan (1937-1941), In: O. Bingöl, A.Öztan, H.Taşkıran (Eds.), Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi 75. Yıl Armağanı, DTCF Arkeoloji Bölümü Tarihçesi ve Kazıları (1936-2011), 181-188.
Rahmstorf 2006: L. Rahmstorf, Zur Ausbreitung vorderasiatischer Innovationen in die früh- bronzezeitliche Ägäis, Praehistorische Zeitschrift 81:1, 49 - 96.
Sari 2012: D. Sarı, İlk Tunç Çağı ve Orta Tunç Çağında Batı Anadolunun Kültürel ve Siyasal Gelişimi, M.A.S.R.O.P. 7, 112 249.
Schachner ve Schachner 1995: Ş. Schachner - A. Schachner, Ürgüp ve Nevşehir Müzelerindeki depas amphikypellon ve tankart Tipi Kaplar ve Düşündürdükleri, In: A. Erkanal, H. Erkanal, H. Hüryılmaz, A. T. Ökse, N. Çınardalı, S. Günel, H.Tekin, B. Uysal, D. Yalçıklı (derl.), İ. Metin Akyurt, Bahattin Devam Anı Kitabı: Eski Yakındoğu Kültürleri Üzerine İncelemeler, 307 - 316
Schliemann 1880: H. Schliemann,Ilios: The City and Country of The Trojans: The Results of Researches and Discoveries on yhe Site of Troy and Throughout the Troad in the Years 1871-72-73-78-79, London.
Schmidt 1932: E. F. Schmidt, The Alishar Hüyük: Seasons of 1928 and 1929. I, Chicago.
Spanos 1972: P.Z. Spanos, Untersuchung über den bei Homer, depas amphikypellon genannten Gefäßtypus, Ist Mitt 6, Tübingen.
Spanos ve Strommenger 1993: P.Z. Spanos E. Strommenger, Zu den Beziehungen Zwischen Nordwestanatolien und Nordsyrien / Nordmesopotamien im III. Jahrtausend vor Christus, In: M.J. Mellink, E.Porada, T.Özgüç (Eds.), Aspects of Art and Iconography: Anatolia and Its Neighbors. Studies in Honor of Nimet Özgüç / Nimet Özgüçe Armağan, .573-578.
Strommenger ve Kohlmeyer 2000: E. Strommenger, K. Kohlmeyer, Tall Bia / Tuttul-III. Die Schichten des 3. Jahrtausends V. Chr. İm Zentralhügel E, Saarbrücken.
Şahoğlu 2005: V. Şahoğlu, The Anatolian Trade Network and The İzmir Region During The Early Bronze Age, Oxford Journal of Archaeology 24 (4), 339 361.
Topbaş vd 1998: A. Topbaş - T. Efe - A. İlaslı, Salvage Excavations of the Afyon Archaeological Museum, Part 2: The Settlement of Karaoğlan Mevkii and the Early Bronze Age Cemetery of Kaklık Mevkii, Anatolia Antiqua VI, 21-95.
Türkteki 2012: M. Türkteki, Batı ve Orta Anadoluda Çark Yapımı Çanak Çömleğin Ortaya Çıkışı ve Yayılımı, M.A.S.R.O.P. 7, 45 111.
Yilmaz 2010: D. Yılmaz, Erken Tunç Çağında Batı ve Orta Anadolu Kültürel İlişkileri Işığında Depas ve Tankard Türü Kaplar, Anadolu/Anatolia 36, 45-64