Prehistorik Devirlerden Bizans Dönemine Kadar Kapadokya Bölgesi'nde Tahıl Üretimi ve Depolanması Konusuna Genel Bir Bakış

Günümüzde olduğu gibi eskiçağlarda da bir yerin daimi olarak iskân edilmesinin güvenlikle beraber en temel şartlarından birisi yeterli su kaynaklarına ve verimli arazilere sahip olmasıdır. Bu bağlamda Kapadokya, çok sayıda akarsuya sahip bir bölgedir. Ancak Kapadokya’da sulama kanalları vasıtasıyla sulamanın olmaması ve bölgenin sert iklim şartları yetişen ürün çeşitliliği üzerinde oldukça etkili olmuştur. En eski çağlardan itibaren tahıl, Kapadokya halkının temel geçim kaynaklarından birisini oluşturmuştur. Ancak bölgede tahılın kuru tarıma dayalı olması nedeniyle rekoltesinin düşük olması, kışların sert ve uzun sürmesi gibi sebepler elde edilen ürünün en iyi şekilde saklanma gereksinimini beraberinde getirmiştir. Bu durum Antikçağ yazarlarının eserlerine de konu olmuş, yazarlar Kapadokya’daki tahıl depolama yöntemini detaylı bir şekilde anlatmışlardır. Bu çalışmada yazılı kaynaklar ve arkeolojik bulgular ışığında tarih öncesi dönemlerden Bizans Dönemi’ne kadar Kapadokya Bölgesi’nde tahıl üretimi ve depolama yöntemleri incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Kapadokya Bölgesi, İklim, Tahıl, Depolama

A General Overview to Grain Products and Its Storage in Cappadocia Region from Prehistoric Times to Byzantine Period

One of the most fundamental requirements of the permanent settlement of a place in ancient times as well as security is that it should have sufficient water resources and fertile lands. In this context, Cappadocia region has many streams. However, the lack of irrigation with channels in Cappadocia and the harsh climate of the region has been highly effective on the product variety. From the earliest times, the grain has been one of the main livelihoods the people of Cappadocia. However, due to the fact that is obtained from dry agriculture grain in the region, reasons such as low yield, hard and long lasting winters made it necessary to store the product in the best way. This situation became the subject of the ancient writers works, they explained the grain storage methods in Cappadocia in deital. In this study, in the light of written sources and archaeological findings the grain production and storage methods will be examined in Cappadocia Region from the Prehistoric Times to Byzantine Period.

Keywords:

Cappadocia Region, Climate, Grain, Storage,

PDF

___

Herodotos, Historia (Tarih), Çev.: Müntekim Ökmen, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür yayınları, 1991.
Hesiodos, Erga Kai Hemerai (İşler ve Günler), Çev.: F. Akderin, İstanbul: Say yayınları, 2014.
Lucius Junius Moderatus Columella, De Re Rustica (On Agriculture I-IV), Çev.: H. B. Ash, London: Harvard University Press, 1948.
Marcus Terentius Varro, De Re Rustica (On Farming). Çev.: Lloyd Storr-Best, London: G. Bell and Sons ltd, 1912.
Nazianzoslu Gregorius, Epistulae (Letters, To Amphilochius the Younger), Select Orations Of Saint Gregory Nazianzen, Çev. C. G. Browne ve J. E. Swallow, Edinburgh: The Nicene & Post-Nicene Fathers, 2/7, 1989.
Plinius, Naturalis Historia (The Natural History XVII-XIX), Çev.: H. Rackham, London: Harvard University Press, 1961.
Strabon, Geographika (Antik Anadolu Coğrafyası XII-XIII-XIV), Çev.: A. Pekman, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat yayınları, 2000.
Theophrastus, Peri Phytōn Historia (Enquiry Into Plants), Çev.: Arthur Hort, William Heinemann, London: Harvard University Press, 1916.
Albayrak, İrfan. “Kültepe Metinlerinde Geçen mā’û “su” Kelimesi”, Anadolu Medeniyetleri Müzesi 2000 Yıllığı, Sayı XV: 300-311. Ankara: Anadolu Medeniyetleri Müzesini Koruma ve Yaşatma Derneği Yayın No: II – 15, 2001.
Arıkan, Yasemin. “Hitit Dini Üzerinde Bir İnceleme”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 38, 1-2, (1998): 271-285.
Arslan, Mustafa ve Esra Bulut. “Antik Kaynaklara Göre Kappadokia Bölgesi Bitkileri”, Akademia Sosyal Bilimler Dergisi - Özel Sayı – 1 (2018): 27-46.
Baydur, Nezahat. Kültepe (Kaneš) ve Kayseri Tarihi Üzerine Araştırmalar, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1970.
Beckman, Gary. “Royal Ideology and State Administration in Hittite Anatolia”, Civilisations of the Ancient Near East, I, (Ed. J. Sasson): 529-543. New York: Charles Scribner’s Sons, 1995.
Boyd, Brian. “On ‘sedentism’ in the Later Epipalaeolithic (Natufian) Levant”, World Archaeology, sy. 38 (2), (2006): 164-178.
Cooper, J. Eric ve Michael J. Decker, Life and Society in Byzantine Cappadocia, New York: Palgrave Macmillan, 2012.
Curtis, Robert Irvin. Ancient Food Technology, Technology and Change in History, V, Leiden-Boston-Köln: Brill, 2001.
Çaylı, Pınar. “Gelenekte Devamlılık, Orta Kalkolitik Güvercin Kayası ve Köşk Höyük”, Samsat’tan Acemhöyük’e Eski Uygarlıkların İzinde Aliye Öztan’a Armağan: 25-42. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi, 2017.
D’anna, Maria Bianca. “Between Inclusion and Exclusion: Feasting and Redistribution of Meals at Late Chalcolithic Arslantepe (Malatya, Turkey)”, eTopoi - Journal for Ancient Studies: Sonderband/Special, Volume 2 (2012): 111-141.
Derksen, Jan Gerrit. “Subsistence, Surples and The Market for Grain and Meat at Ancient Kanesh”, Altorientalische Forschungen, 35 (2008): 86-102.
________. “Observations on Land Use and Agriculture in Kaneš”, Old Assyrian Studies in Memory of Paul Garelli, (Ed. C. Michel), Old Assyrian Archives Studies, 4: 139-157. (Leiden: NINO, 2008).
Dörfler Walter, Christa Herking, Reinder Neef, Rainer Pasternak, Angela Von Den Driesch. “Environment and Economy in Hittite Anatolia”, Insights Into Hittite History And Archaeology, Colloquia Antiqua,2,(Ed. H. Genz ve D. P. Mielke): 99-124. Peeters: Leuven - Paris - Walpole, Ma, 2011.
Erol, Hakan. “Asur Ticaret Kolonileri Devrinde Anadolu Şehir Devletlerinin İdari Yapısı”, 38. ICANAS, Tarih ve Medeniyetler Tarihi, III:1305-1316. Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu yayınları, 2012.
Esin, Ufuk. “Değirmentepe (Malatya) Kurtarma Kazısı 1983 Yılı Raporu”, VI. Kazı Sonuçları Toplantısı, (16-20 Nisan 1984), İzmir (1984): 11-30.
________. “Paleolitik’ten İlk Tunç Çağı’nın Sonuna: Tarihöncesi Çağların Kapadokyası”, (Ed: Metin Sözen). Kapadokya: 62-123. İstanbul: Ayhan Şahenk Vakfı yayınları.
Esin, Ufuk ve Savaş Harmankaya. “1985 Değirmentepe (Malatya - İmamlı Köyü) Kurtarma Kazısı “, VIII. Kazı Sonuçları Toplantısı I, (26-30 Mayıs 1986), Ankara (1986): 95-138.
________. “Aşıklı Höyük Kazısı 1997”, XX. Kazı Sonuçları Toplantısı, I, (25-29 Mayıs 1998 Tarsus), Ankara (1999): 101-114.
Esin, Ufuk ve Güven Arsebük. “1982 Yılı Değirmentepe (Malatya) Kurtarma Kazısı”, V. Kazı Sonuçları Toplantısı, (23-27 Mayıs 1983), Ankara (1983): 71-80.
Ertem, Hayri. Boğazköy Metinlerine Göre Hititler Devri Anadolu’sunun Florası, Ankara: Türk Tarih Kurumu yayınları, 1987.
Eyuboğlu, Sabahattin ve Azra Erhat. Hesiodos Eseri ve Kaynakları, Ankara: Türk Tarih Kurumu yayınları, 1977.
Fairbairn, Andrew ve Sachihiro Omura. “Archaeological Identification and Significance of ÉSAG (Agricultural Storage Pits) at Kaman-Kalehöyük Central Anatolia”, Anatolian Studies, 55 (2005):15-23.
Garnsey, Peter ve Richard Saller. The Roman Empire Economy, Society and Culture, Second Edition. California: University of California Press, 2015.
Genz, Hermann. “The Iron Age in Central Anatolia”, The Black Sea, Greece, Anatolia and Europe in the First Millenium BC, Colloquia Antiqua, 1 (ed. G. R. Tsetskhladze): 331-368. Peeters: Leuven-Paris-Walpole, MA, 2011).
Gepts, Paul, Robert Bettinger, Stephen Brush, Ardeshir Damania, Thomas Famula, Patrick McGuire ve Calvin Qualset. “Introduction: The Domestication of Plants and Animals: Ten Unanswered Questions”, Biodiversity in Agriculture, Domestication, Evolution, and Sustainability, Cambridge: Cambridge University Press, 2012: 1-8.
Gökçek, Lütfi Gürkan. “Asur Ticaret Kolonileri Çağı'nda Anadolu'da Hayvancılık ve Hayvan Ticareti”, Archivum Anatolicum, 1 (2004): 59-78.
Günbattı, Cahit. “Yeniden İşlenen Bir Kültepe Tableti (Kt. g/t 42 + z/t 11)”, Belleten, 51/199 (1987): 1-10.
________. Kültepe-Kaniş, Anadolu’da İlk Yazı İlk Belgeler, Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları Tarih Dizisi, 2017.
Hamilton, William John. Researches in Asia Minor, Pontus and Armenia; with Some Account of Their Antiquities and Geology, London: John Murray, Albemarle Street, 1842.
Harlan, Jack Rodney. “The Early History of Wheat: Earliest Traces to The Sack of Rome”, Wheat Science- Today and Tomorrow, (Ed. L.T. Evans ve W.J. Peacock): 1-19. Cambridge: Cambridge University Press, 1981.
Hawkins, John David, Corpus Of Hieroglyphic Luwian Inscriptions Volume I, Inscriptions of The Iron Age, Text, Amuq, Aleppo, Hama, Tabal Assur Letters, Miscelleneous, Seals, Indices, Volume 1, Part 2, Berlin-New York: Walter de Gruyter, 2000.
Nancy Highcock, Pam Crabtree, Douglas V. Campana, Marco Capardoni, Anna Lanaro, Alvisa Matessi, Naomi F. Miller, Philip Strosahal, Andrea Trameri ve Lorenzo D’Alfonso. “Paleobotanical Report”, Kınık Höyük, Niğde: A New Archaeological Project in Southern Cappadocia”, The Archaeology of Anatolia:Recent Discoveries (2011-2014), I, (Ed. S. R. Steadman ve G. McMahon), Newcastle (2015): 98-127.
Hild, Friedrich ve Marcell Restle. Tabula Imperii Byzantini, Kappadokien, 2, Wien: Austrian Academy of Sciences Press, 1981.
Karauğuz, Güngör ve Halil İbrahim Kunt. “İvriz Kaya Anıtları ve Çevresi Üzerine Bir Araştırma”, Arkeoloji ve Sanat, 122 (2006): 23-50.
Kaya, Mehmet Ali. Anadolu’da Galatlar ve Galatya Tarihi, Konya: Çizgi Kitabevi, 2011.
Kuzuoğlu, Remzi. “Eski Asurca Metinlerde Tablet Kapları Ve Kültepe’den Arkeolojik Örnekler”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 53/2 (2013): 13-42.
Marston John M. ve Scott Branting. “Agricultural Adaptation to Highland Climate ın Iron Age Anatolia”, Journal of Archaeological Science: Reports, 9 (2016): 25-32.
Michel, Cécile. “The Kārum Period on the Plateau”, Ancient Anatolia 10,000-323 BCE, (Ed. S.R. Steadman ve G. McMahon): 313-336. Oxford: Oxford University Press, 2011.
Mielke, Dirk Paul. “Untersuchungen in Kuşaklı: Die Grabungen an der Südspitze 2000”, Mitteilungen der Deutschen Orientgesellschaft, 133 (2001): 237-243.
Müller-Karpe, Andreas ve Vuslat Müller Karpe. “Kuşaklı-Šarišša”, Hititler-Bir Anadolu İmparatorluğu/ Hittites-An Anatolian Empire, (Ed. M. Doğan Alparslan ve M. Alparslan): 220-227. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2013.
Nesbitt, Mark. “Plants and People in Ancient Anatolia”, The Biblical Archaeologist, 58/ 2 (1995): 68-81.
Öz, Esma. “Kültepe Tabletlerine Göre Asur Ticaret Kolonileri Döneminde Anadolu’da Üzüm Yetiştiriciliği ve Bağcılık”, Gazi Akademik Bakış Dergisi, 5/9 (2011): 285-294.
________. “Kültepe Tabletlerinde Geçen hašlātum Kelimesi Üzerine”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 31/51 (2012): 159-164.
________. Kültepe Metinleri Işığında Eski Anadolu’da Tarım ve Hayvancılık, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2014.
Öz, Esma ve İrfan Albayrak. “1963 Yılı Kültepe Kazısında Ele Geçen Altı Yeni Tablet”, Archivum Anatolicum, 8/2 (2005): 21-45.
Özbaşaran, Mihriban, “The Neolithic on the Plateau”, The Oxford Handbook of Ancient Anatolia: (10.000-323 B.C.E.), (Ed. S. Steadmann ve G. McMahon): 99-124. Oxford: Oxford University Press, 2011.
Ramsay, William Mitchell. “Studies in the Roman Province Galatia”, The Journal of Roman Studies, 16 (1926): 102-119.
Rémy, Bernard. Les carrières sénatoriales dans les provinces romaines d'Anatolie au Haut-Empire (31 av. J.-C. - 284 ap. J.-C.) (Pont-Bithynie, Galatie, Cappadoce, Lycie-Pamphylie et Cilicie), Préface d'André Chastagnol): 1-424. İstanbul: Institut Français d'Études Anatoliennes-Georges Dumézil, Varia Anatolica, 2, 1989.
Reyhan, Esma. “Hititlerde Devlet Gelirleri, Depolama ve Yeniden Dağıtım”, Gazi Akademik Bakış Dergisi, 2/4 (2009): 157-174.
Reynolds, Peter John. “Experimental Iron Age Storage Pits: An Interim Report”, Proceedings of the Prehistoric Society, 40 (1974): 118-31.
Rickman, Geoffrey. Roman Granaries And Store Buildings, Cambridge: Cambridge University Press, 1971.
Schachner, Andreas. “Orta Anadolu’da Coğrafya ve Ekonomi: Hititlerin Bıçak Sırtındaki İmparatorluğu”, Colloquium Anatolicum, XI (2012): 25-54.
Seeher, Jürgen. “Hitit Krallarının Ambarları: Devlet Hazinesi ve Güç Kaynağı olarak Tahıl Depolama”, Colloquium Anatolicum, 14 (2015): 189-203.
Sevin, Veli. Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi, Eski Anadolu ve Trakya, Başlangıcından Pers Egemenliğine Kadar, İstanbul: İletişim yayınları, 2003.
________. “Doğu Anadolu’da (Malatya-Elazığ) Karaz Türü Yerleşmeler”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22/2 (2012): 320-331.
Sevinç, Fatma. “Hititlerin Anadolu’da Kurdukları Ekonomik ve Sosyal Sistem”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17 (2008):11-32.
Smith, Alexia. “Plant Use at Çadır Höyük, Central Anatolia”, Anatolica: Annuaire International Pour les Civilisations de l'Asie Antérieure, 33 (2007): 169–184.
Smith, Alexia ve Scott Branting. “Some Phrygian Plant and Insect Remains from Kerkenes Dağ, Central Anatolia (Turkey)”, Ethnobiology Letters, 5 (2014): 44-51.
Stout, Selatie Edgar. “L. Antistius Rusticus”, Classical Philology, 21/1 (1926): 43-51.
Summer, Geoffrey. “The Median Empire Reconsidered: A View from Kerkenes Dağ”, Anatolian Studies, 50 (2000): 55-73.
Tanno, Ken-ichi ve George Willcox. “How Fast Was Wild Wheat Domesticated?”, Science, New Series, 311, No: 5769 (2006): 1886.
Tiryaki, Gökhan. “Yeni Hitit Sanatı Üzerine İkonografik Araştırmalar (1): Üzüm Salkımı ve/veya Başak Filizi Taşıyanlar”, Cedrus, I (2013): 33-53.
Tuplin, Christopher. “Medes, In Media, Mesopotamia, And Anatolia: Empire, Hegemony, Domination Or Illusion?”, Ancient West and East, 3 (2), (2004): 223-251.
Uzun, Mustafa. “Süreyyâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 38: 162-164, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
Ünal, Ahmet. “M.Ö. II. Bin Anadolu’sunda Doğal Afetler”, Belleten, XLI/163 (1977): 423-446.
_________. “Hitit Kenti Ankuwa’nın Tarihçesi ve Lokalizasyonu Hakkında”, Belleten, XLV/2, No. 180 (1981): 434-455.
_________. Anadolu’nun En Eski Yemekleri, Hititler ve Çağdaşı Toplumlarda Mutfak Kültürü, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2007.
Vergnaud, Baptiste. “Fortifications Of Central Anatolia in The Early First Millennium BC”, Focus on Fortifications, New Research on Fortifications in the Ancient Mediterranean and the Near East, (ed. R. Frederiksen, S. Müth, P. I. Schneider, M. Schnelle), Monographs of the Danish Institute at Athens, 18: 94-109. Oxford  Philadelphia: Oxbow Books, 2016.