Deprem Sonrası Travmatik Stres Tepkileri ve Sosyal Medyada Yansımaları

İnsanlar zaman zaman hayatlarını etkileyen ya da altüst edebilen bazı olağanüstü olaylar ve durumlarla karşılaşabilir. Beklenmedik ve ani nitelikteki doğal afetler, deprem, tsunami, ölüm, kaza gibi birtakım olaylar, bireylere travma etkisi yaparak strese neden olabilir. 6 Şubat 2023 tarihinde peş peşe yaşanan Kahramanmaraş merkezli 7 üstü iki deprem de Türkiye’de şok etkisi yapmıştır. İnsanlar yaşadığı deprem şokunun etkisiyle farklı tepkiler vermiştir. Bazıları duygu, düşünce ve davranışlarını kimseyle paylaşmayıp içine atarken bazıları da sosyal medyada paylaşma ihtiyacı duymuştur. Bu çalışmada depremin yol açtığı travmatik stresin sosyal medyadaki yansımaları Twitter platformu üzerinden ele alınmıştır. Bu platformda paylaşım yapan bireylerin yorumlarında, içinde bulundukları şokun etkisi altındayken depremi nasıl algıladıkları, nasıl tepki verdikleri, bu tepkili yorumlarda dine nasıl başvurdukları ve depreme nasıl anlamlar yükledikleri psikolojik yönden incelenmiştir. Araştırmada depremden hemen sonra başlayıp ilk 20 günde deprem gündem maddesine yapılan 160 paylaşım not alınmış, tasnif edilmiş ve içerik analizine tabi tutulmuştur. Araştırmada elde edilen sonuçlara göre insan davranışının çok karmaşık yapısı olduğundan paylaşımların da oldukça karmaşık ve çok boyutlu bir yapısı olduğu görülmüştür. Bununla birlikte analitik bir yaklaşımla ele alındığında depremin travmatik stres tepkilerinden ilki ya da en sık karşılaşılanı “sebep arama” olmuştur. Sebep arama dinî ve seküler olarak ayrılmıştır. Öte yandan sergilenen travmatik tepkiler arasında acı ve korku duyma, suçluluk duygusu hissetme, anlamsızlık ve belirsizlik durumu yaşama, öfke ve gerginlik hissetme, içe kapanma, ümitsizlik gibi duygular da yer almıştır.

Anahtar Kelimeler:

Deprem, Travma, Stres, Travmatik tepkiler, Sosyal Medya

Traumatic Stress Reactions after Earthquake and its Reflections on Social Media

From time to time, people may encounter some unusual events and situations that affect or upset their life. Some events such as unexpected and sudden natural disasters, earthquake, tsunami, death, accident can cause stress by causing trauma to individuals. On February 6, 2023 two earthquakes over 7 in Kahramanmaraş also shocked in Türkiye. People reacted differently to the effect of the earthquake shock they experienced. Some of them did not share their feelings, thoughts, and behaviors with anyone, while others felt the need to share them on social media. Individuals who shared some words with different and intense emotions than usual with the effect of the shock they experienced. Because people are social creatures, they need to express and share their emotions. These feelings and thoughts were mostly expressed in social media. In this study, the earthquake, which is one of the types of natural disasters, and how the stress created by this earthquake affect the issues that are on the agenda in social media are discussed through Twitter platforms. People have been sharing more on social media lately to overcome difficult and troublesome processes. These posts were sometimes positive and sometimes negative. However, most of these posts were made as a result of the pain, fear, anxiety, guilt, in short, traumatic stress of the individuals after the earthquake. Individuals showing some reactions in these posts during the mourning process and reflecting this may be perceived as psychological problems, but these are seen as normal reactions to abnormal situations. In this study, it has been investigated how individuals who post on social media perceive the earthquake when they are under the influence of the shock they are in, how they react, how they refer to religion in these reactionary comments and what meaning they attribute to the earthquake. The research started right after the earthquake and 160 posts and agenda items made in the first 20 days were noted, classified, and subjected to content analysis.

Keywords:

Earthquake, Trauma, Stress, Traumatic reactions, Social media,

PDF

___

AFAD (2014). Türkiye’de Afet Farkındalığı ve Afetlere Hazırlık Araştırması. www.afad.gov.tr [21.03.2017].
Alkan, N. A. (1998). Distress Reaction of Victims of 1 October 1995 Dinar Earthquake: An analysis within the cognitive theory of stress and coping. Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi, ODTÜ Psikoloji Bölümü.
Amerikan Psikiyatri Birliği (APA) (2013). Ruhsal Bozuklukların Teşhis ve İstatistik El Kitabı (DSM-V). 5. baskı, Washington: American Psychiatric Publishing.
Apaydın, H. (2016), Din Psikolojisi Terimler Sözlüğü, İstanbul, Bilimkent Yay.
Atkinson, R. – E. Hilgard (2003). Psikolojiye Giriş, çev. Ö. Öncül, D. Ferhatoğlu, 4. Baskı, Ankara, Arkadaş Yay.
Baltaş, Z. - A. Baltaş (2008), Stres ve Başaçıkma Yolları, 25. basım, İstanbul: Remzi Kitabevi
Çakır, B. (2011). “Belirsizlik ve Korkunun Yeni Düzenin Oluşmasına Katkısı”, Sosyoloji Konferansları, 63-82.
Delibaş, K. (2017). Risk Toplumu: Belirsizlikler ve Söylentiler Sosyolojisi. İstanbul: Ayrıntı Yay.
DİB (t.y.). Afetzedelere Yönelik Manevi İlk Yardım (İlkeler), Ankara: Diyanet İşleri Yay.
Emmons, R. A. (2013). “Duygu ve Din”, çev. G. Göcen, Din ve Maneviyat Psikolojisi, Ankara, Phoenix Yay.
Erkmen, N. ve M. Çetin (2008), “Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Stresle Başa Çıkma Tarzlarının Bazı Değişkenlerle İlişkisi”, SÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19: 231-242
Freud, S. (1993). “Yas ve Melankoli” çev. R. Uslu, O. Berksun, Kriz Dergisi, 1(2): 98-103.
Freud, A. (2002). Ben ve Savunma Mekanizmaları, çev. Y. Erim, İstanbul: Metis Yay.
Freud, S. (2022). Bilinçaltı, Oda Yay.
Fromm, E (1995). Umut Devrimi, çev. Ş. Yeğin, İstanbul: Payel Yayınevi.
Kirman, F. (2020). “Sosyal Medyada Salgın Psikolojisi: Algı, Etki ve Başa Çıkma”, Dünya İnsan Bilimleri Dergisi, (2), 11-44.
Kirman, F. (2023). “Deprem ve Depremzedelerle İlgili Dinî Metaforlar ve Parapsikolojik Yaklaşımlar”, Afet ve Toplum: İnsan Doğa İlişkisi, ed. A. Kasapoğlu, Ankara, Töz Yay.
Kirman, M. A. (2016). Din Sosyolojisi Sözlüğü, Adana, Karahan Kitabevi.
Köse, A.& T. Küçükcan (2006). Deprem ve Din (Marmara Depremi Üzerine Psiko-Sosyolojik Bir İnceleme), İstanbul, Emre Yay.
Kula, N. (2000). Deprem ve Kıyamet Benzetmesi, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9: 351-360.
Lazarus, R. S. (1994), “Stresle Başa Çıkma Tarzınız: Dostunuz ya da Düşmanınız”, çev. N. Rugancı, Stresle Başa Çıkma: Olumlu Bir Yaklaşım, Ankara, Türk Psikologlar Derneği Yay.
Nakajima, Ş. (2012). “Deprem ve Sonrası Psikolojisi”, Okmeydanı Tıp Dergisi 28 (Ek sayı 2): 150-155.
Okumuş, E (2002). “Tabii Afetler, Din ve Toplum, Marmara Depremi Örneği”, İslami Araştırmalar Dergisi, 1/15, 339-373
Özten, Eylem – G. Hızlı Sayar (2015), Eşik Altı Travma Sonrası Stres Bozukluğu, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 7(4):348-355.
Tarhan, N. (1999-2000). “Deprem Psikolojisi”, Kur'an Mesajı, 107-112.
Yıldırım, A. - Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, 8. baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yüksel, Ş. (2000). Felakete Uyum ve Ruh Sağlığı, Klinik Psikiyatri, 3: 5-11.