TÜRKİYE'DE ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİNDE (1923-1930) "KÖY"SORUNU

Türkiye"de, köylere ilişkin ilk ilerici adım, 1924 tarihli 442 sayılı Köy Kanunu"nun çıkarılmasıdır. Bu kanun çerçevesinde, demokratik yönetim mekanizmalarının ortak karar alma süreçleri ile birlikte düşünülmüş olması köy yönetimine önemli kazanımlar getirmiştir. Ancak yeni rejim sadece hukuksal çerçeve yaratarak değil, geliştirdiği önemli iktisadi ve yönetsel araçlarla savaş nedeniyle yıkılmış köylerin ve yorgun düşmüş köy nüfusunun kalkınması için çaba göstermiştir. Osmanlı döneminden kalan toprak düzenin terki, köylü üzerindeki mükellefiyetlerin hafifletilmesi ve köylerin yeniden imarı yönetimin öncelikli hedeflerindendir. Çalışma, erken Cumhuriyet döneminde, devlet ile toprak arasındaki ilişkinin temel dinamiklerine dikkat çekmektedir. Cumhuriyet rejimi, en küçük yerel yönetim birimi olarak köyü temel almış ve devletin toprak üzerinde örgütlenmesini bu temele dayanarak kurmuştur. Köy iktisadı üzerindeki sömürü bağlarının çözülmesi, köy halkının ulus devletle bütünleşmesi ve köy yönetiminin kendi otonomisini kurması erken Cumhuriyet döneminde devletin köye yaklaşımının üç temel ayağını oluşturmaktadır. Bu çerçevede çalışmada, Cumhuriyetin köylere yönelik olarak hangi motivasyonla hareket ettiği ve hangi araçları ürettiğine dair bir çerçeve sunulmaya çalışılacaktır. Literatür taramasına ek olarak, Meclis tutanakları, Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi katalogları, dönem gazeteleri ve konuya ilişkin diğer basılı eserler, çalışmanın ana kaynaklarını oluşturmaktadır

The "Village"Question in the Early Republican Period (1923-1930) in Turkey

The first progressive step of villages in Turkey was the Village Law No. 442, which adopted in 1924. In the framework of this law, it can be asserted that considering the democratic administrative mechanism jointly with common decision process has made significant acquisitions for village administration. However, the new regime struggled to create a legal frame, but also battled to improve important economics and administrative instruments for village population who had been destroyed and exhausted during the war. The main aim of the government was leaving the land formation that remained from Ottoman period, mitigation the obligations of villagers and re-build of villages. This study points the main dynamics of the relationship between state and land form in the early Republican period. The villages were considered to base as the smallest unit of local government for the state organization upon territorial lands by the government. There were three priority pillars of the government"s approach on village issue: to resolve the exploitation ties on village economy, nation state-villager integration and to establish its own autonomy. In this context, this study seeks to examine the villages in terms of motivations and instruments of the new regime in the early republican period. In addition to literature, the main sources of this study are parliament proceedings; the documents of State Archives of Prime Ministry and other printed documents on this topic

PDF

___

Akdağ, Mustafa (1979), Türkiye'nin İktisadi ve İçtimai Tarihi- 1453-1558 (Ankara: Tekin Yayınevi).
Akın, Rıdvan (1996), "1920'ler Anadolu'sunda Yerel Demokrasi Girişimi: İdare-i Kura ve Nevahi Kanunu Layihası", Toplumsal Tarih Dergisi, (32): 31-41.
Amerikan Heyeti Raporu (1939), (İstanbul: Devlet Basımevi).
Atasagun, Yusuf Sami (1985), "Türkiye'de Zirai Kredi Kooperatifleri", Oğuz, Arı (Der), Köy Sosyolojisi Okuma Kitabı (İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları).
Boratav, Korkut (1995), İstanbul ve Anadolu'dan Sınıf Profilleri (İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları).
Çadırcı, Musa (1970), "Türkiye'de Muhtarlık Teşkilatının Kurulması Üzerine Bir İnceleme", Belleten, 34 (135): 409-420.
Çapa, Mesut (1990), "Yunanistan'dan Gelen Göçmenlerin İskânı", Atatürk Yolu, (5): 49-84.
Çelik, Fatma Eda (2012 a), "1921: Savaş Yönetimi ve Yönetimin Merkezileşmesi", Keskin, Nuray (Ed), Açıklamalı Yönetim Zaman Dizini 1919-1928 C. 1 (Ankara: Ankara Üniversitesi SBF KAYAUM Yayınları): 453-923.
Çelik, Fatma Eda (2012 b), "1922: Yeni Türkiye'yi Kuracak Zafer İçin Beşeri ve Mali Kaynakların Yönetimi", Keskin, Nuray (Ed), Açıklamalı Yönetim Zaman Dizini 1919-1928 C. 1 (Ankara: Ankara Üniversitesi SBF KAYAUM Yayınları): 923-1327.
Devrez, Osman (1994), Türkiye'de Köylülük ve Devrim (İstanbul: Yaşam Yayınları).
Dewey, John (1939), "Türkiye Maarifi Hakkında Rapor", Maarif Vekilliği Ana Programa Hazırlıklar (der), (İstanbul: Devlet Basımevi).
Dik, Esra (2012a), "1927: "Yönetsel Örgütlenme", Keskin, Nuray (Ed), Açıklamalı Yönetim Zaman Dizini 1919-1928 C. 2 (Ankara: Ankara Üniversitesi SBF KAYAUM Yayınları): 2071-2081.
Dik, Esra (2012b), "1928 Yılında Yönetim: Harf Devrimi", Keskin, Nuray (Ed), Açıklamalı Yönetim Zaman Dizini 1919-1928 C. 2 (Ankara: Ankara Üniversitesi SBF KAYAUM Yayınları): 2181-2307.
Erdost, Muzaffer İlhan (1988), Kapitalizm ve Tarım (İstanbul: Onur Yayınları).
Ergün, Mustafa (2006), "Atatürk Döneminde Öğretmen Yetiştirme", Atatürk Döneminden Günümüze Cumhuriyetin Eğitim Felsefesi ve Uygulamaları Sempozyumu (Ankara: Gazi Eğitim Fakültesi).
Ertürk, Nuray Keskin (2012a), "1920: Bağımsız ve Halka Doğru Yönetim", Keskin, Nuray (Ed), Açıklamalı Yönetim Zaman Dizini 1919-1928 C. 1 (Ankara: Ankara Üniversitesi SBF KAYAUM Yayınları): 195-453.
Ertürk, Nuray Keskin (2012b), "Yirmili Yıllarda Yönetim", Keskin, Nuray (Ed), Açıklamalı Yönetim Zaman Dizini 1919-1928 C. 1 (Ankara: Ankara Üniversitesi SBF KAYAUM Yayınları): 1- 15.
Ertürk, Nuray Keskin (2009), Türkiye'de Devletin Toprak üzerinde Örgütlenmesi (Ankara: Tan Kitabevi).
İnalcık, Halil (1996), "Köy, Köylü ve İmparatorluk", Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi (İstanbul: Eren Yayıncılık): 1-14.
İslamoğlu, Huricihan (2010), Osmanlı İmparatorluğu'nda Devlet ve Köylü (İstanbul: İletişim Yayınları).
Karaman, Nazlı (2010), Köy Enstitüsü Mezunu Mahmut Makal, Fakir Baykurt ve Talip Apaydın'ın Romanlarında Köyde Eğitim Sorunu, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (Ondokuz Mayıs Üniversitesi: Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı).
Keleş, Ruşen ve Orhan Türkay (1962), Köylü Gözü ile Türk Köylerinde İktisadi ve Toplumsal Değişme (Ankara: SBF Maliye Enstitüsü Türk İktisadi Gelişmesi Araştırma Projesi).
Kırkpınar, Kenan (1992), "Aşar Vergisinin Kaldırılışı", Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 1 (2): 105-127.
Köymen, Oya (2008), Kapitalizm ve Köylülük-Ağalar-Üretenler-Patronlar (İstanbul: Yordam).
Makal, Mahmut (2004), Bizim Köy (İstanbul: Literatür Yayınları).
Okçuoğlu, Gülsevin ve İzzettin Önder (1987), "Asârın Kaldırılması", İktisat Fakültesi Mecmuası, 45 (1-4): 261-276.
Önal, Nevzat Evrim (2012), "Osmanlı İmparatorluğu'ndan Cumhuriyet'e Geçişte Büyük Toprak Sahiplerinin Sınıfsal Rolü ve Dönüşümü", ODTÜ Gelişme Dergisi, 39 (Nisan): 137-169.
Önen, Nizam ve Cenk Reyhan (2009), "Kurtuluş Savaşı Yıllarında Türkiye'de Ülke Yönetimi Halkçılık Beyannamesi, Teşkilat-ı Esasiye ve Yasalaşamayan Kanun Tasarıları", Amme İdaresi Dergisi, 42 (4): 1-23.
Reyhan, Cenk (2000),"Bir Belge: Yerel Yönetimler MetinleriXXI: 1871 Tarihli Vilayet Genel İdaresindeki Değişikliğe Dair Geçici Kanun", Çağdaş Yerel Yönetimler, 9 (2): 100-114.
Sarısaman, Sadık (2004), "Mahkeme Kayıtlarına Göre Cumhuriyetin İlk Yıllarında İltizam Problemi - Afyonkarahisar Örneği", AKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, (2): 111-120.
Sencer, Muzaffer (1984), "Tanzimat'a Kadar Osmanlı Yönetim Sistemi", Amme İdaresi Dergisi, 17 (2): 21-44.
Seyitdanlıoğlu, Mehmet (1996a), "Bir Belge. Yerel Yönetimler Metinleri III: Tuna Vilayet Nizamnamesi", Çağdaş Yerel yönetimler, 5 (2): 67-81.
Seyitdanlıoğlu, Mehmet (1996b), "Yerel Yönetim Metinleri VI: 1871 Vilayet Nizamnamesi ve Getirdikleri", Çağdaş Yerel Yönetimler, 5 (5): 89-103.
Şanda, Hüseyin Avni (1941), Reaya ve Köylü: Feodalite Reayası Bugünkü Köylü Tiplerine Nasıl Tahavvül Etti (İstanbul: Tan Matbaası).
Tezel, Yahya Sezai (1982), Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (Ankara: Yurt Yayınları).
Tökin, İsmail Hüsrev (1990), Türkiye Köy İktisadiyatı (İstanbul: Matbaacılık ve Neşriyat Türk Anonim Sirketi).
Tütengil, Cahit Orhan (1980), "1927 Yılında Türkiye", Atatürk'ün Büyük Söylevi'nin 50. Yılı Semineri Bildiriler ve Tartışmalar (Ankara: TTK Basımevi).
Uçar, Aslı Yılmaz (2012a), "1925: Karşı Devrimciliğin Tasfiyesi ve Cumhuriyet'in Yönetsel Kuruluşu", Keskin, Nuray (Ed), Açıklamalı Yönetim Zaman Dizini 1919-1928 C. 2 (Ankara: Ankara Üniversitesi SBF KAYAUM Yayınları): 1737-1909.
Uçar, Aslı Yılmaz (2012b), "1926: Devrimin Toplumsal-Ekonomik İlişkilerinin Hukuki Kuruluşu ve Yönetsel Omurgası", Keskin, Nuray (Ed), Açıklamalı Yönetim Zaman Dizini 1919-1928 C. 2 (Ankara: Ankara Üniversitesi SBF KAYAUM Yayınları): 1909-2071.
Yerasimos, Stefanos (1982), Azgelişmişlik Sürecinde Türkiye-Dünya Savaşından 1971'e (İstanbul: Belge Yayınlar) (Çev. Babür Kuzucu).
TBMM Zabıt Cerideleri TBMM ZC, İ: 56, C:1, 15 Şubat 1341
TBMM ZC, İ: 99 C: 1, 11 Şubat 1340
TBMM ZC, İ: 108 C: 2, 21 Şubat 1340
TBMM ZC İ: 110, C:1, 24 Şubat 1340
TBMM ZC İ: 110, C:2, 24 Şubat 1340
TBMM ZC İ: 15, C:2, 18 Mart 1340
TBMM ZC C.32 İ.72 ZC C.3 İ.67
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi Belgeleri BCA Fon Kodu: 30..18.1.1 Yer No:16.65.19
BCA Fon Kodu: 30..10.0.0 Yer No: 32.183..12
BCA Fon Kodu: 30..10.0.0 Yer No: 32.183..16.
BCA Fon Kodu: 30.10.0.0 Yer No: 32.183.14
BCA Fon Kodu: 30.10.0.0 Yer No: 33.186.16
BCA Fon Kodu: 30.10.0.0 Yer No: 33.188..3
BCA Fon Kodu: 51..0.0.0 Yer No: 12.98..44
BCA Fon Kodu: 51..0.0.0 Yer No: 3.15..14.
BCA Fon Kodu: 51..0.0.0 Yer No: 13.113..7.
BCA Fon Kodu: 180..9.0.0 Yer No: 127.609.
BCA Fon Kodu: 180..9.0.0 Yer No: 127.609..1.
BCA Fon Kodu: 51..0.0.0 Yer No: 3.15..14
BCA Fon Kodu: 30..10.0.0 Yer No: 132.947..10.
BCA Fon Kodu: 30..10.0.0 Yer No: 80.529..14.
BCA Fon Kodu: 30..18.1.1 Yer No: 5.15..11.
BCA Fon Kodu: 30..18.1.1 Yer No: 5.29..7.
BCA Fon Kodu: 30..10.0.0 Yer No: 117.818..2.
BCA Fon Kodu: 30..10.0.0 Yer No: 119.837..3
BCA Fon Kodu: 30..18.1.1 Yer No: 16.77..18.
BCA Fon Kodu: 30..18.1.1 Yer No: 16.76..8.
BCA Fon Kodu: 30..18.1.1 Yer No: 20.45..15.
BCA Fon Kodu: 30..18.1.1 Yer No: 27.71..20.
BCA Fon Kodu: 30..18.1.1 Yer No: 28.18..12.
BCA Fon Kodu: 30..18.1.1 Yer No: 29.42..5.
BCA Fon Kodu: 30..10.0.0 Yer No: 119.837..13
BCA Fon Kodu: 30..18.1.1 Yer No: 12.59..9.,
BCA Fon Kodu: 30..18.1.2 Yer No: 10.27..11.
BCA Fon Kodu: 30..18.1.2 Yer No: 11.33..1.
BCA Fon Kodu: 30..18.1.1 Yer No: 30.56..4.
BCA Fon Kodu: 30..18.1.1 Yer No: 29.32..14.
BCA Fon Kodu: 30..18.1.1 Yer No: 29.36..18.
BCA Fon Kodu: 30..18.1.2 Yer No: 11.33..1.
BCA Fon Kodu: 30..18.1.1 Yer No: 30.56..4.
BCA Fon Kodu: 30..18.1.1 Yer No: 29.32..14.
BCA Fon Kodu: 30..18.1.1 Yer No: 29.36..18.
BCA Fon Kodu: 30..18.1.1 Yer No: 12.59..12
BCA Fon Kodu: 30..18.1.1 Yer No: 12.59..12
BCA Fon Kodu: 30..18.1.1 Yer No: 12.75..13
BCA Fon Kodu: 30..18.1.1 Yer No: 12.75..13.
BCA Fon Kodu: 30..18.1.1 Yer No: 13.12..1.
BCA Fon Kodu: 30..18.1.1 Yer No: 7.23..18.
BCA Fon Kodu: 30..10.0.0 Yer No: 68.450..9.