Kuzey Irak'ta Olası Bir Ayrılmanın Meşrululuğu ve Self-Determinasyon Sorunu

1990'lardan itibaren Irak'ta yaşanan gelişmeler sonucunda Kürtler Irak'ın kuzeyinde bir devlet kurma konusunda tarihsel bir fırsat yakaladılar. Bu yüzden Kuzey Irak'ta mümkün olduğunca güçlü bir egemenlik elde etmek için çabalamaktadırlar. Bu gelişmeler sonucu eğer burada bağımsız bir devlet kurulursa, bu devlet meşruluğunu self-determinasyon ilkesinden almalıdır. Çünkü 20. Yüzyıl boyunca kurulan devletler hep-bu ilkeyi temel almışlardır. Zaten Kürtler de bu ilkeye dayandıklarını söylemektedirler. Fakat bu ilke farklı zamanlarda farklı anlamlar taşımıştır. Özellikle BM döneminde kurulan devletlerin çoğunun bağımsızlığı sömürgelikten ve yabancı işgalinden kurtulma anlamına gelen dış self-determinasyona dayandırılmıştır. Bununla birlikte, kavram son zamanlarda daha geniş yorumlanarak etnik azınlıklar için ayrılma hakkı anlamında kullanılmaya başlanmıştır. Uluslararası topluluk etnik azınlıkların self-determinasyonunu açıkça benimsemese de, iç self-determinasyonun gerçekleştirilememesi halinde ayrılma hakkını bir istisna olarak tanımaktadır.

The Legitimacy of a Probable Separation in Northern Iraq and Self-Determination Issue

After the developments occurred in Iraq during 1990s, the Kurds gathered a historical opportunity to establish a state in Northern Iraq. Therefore, they have been trying to obtain a strong sovereignty in the region. If a separated state is founded in this region, its legitimacy must rely on the self-determination principle. Because, this principle has been the basis for the states established during the 20lh Century. The Kurds of Iraq also have been relying on this principle. However, the concept of self-determination has been used in different meanings in different times. Especially, the independence of most of the established states in the time of the UN were generally relied on external self-determination that means decolonisation or liberation from foreign occupation hırt no separation right. Besides, recently this concept has been interpreted more comprehensively and used to mean a separation right for ethnic minorities under some specific conditions. The international community has not clearly adopted the self-determination right of ethnic minorities, but exceptionally recognizes the-separation right if internal self-determination cannot be realized. This paper investigates the legitimacy of a probable separation in Northern Iraq in terms of the interpretations and practices of self-determination and claims that creation of a new state in the region could have legitimate grounds but would also cause major difficulties.

PDF

___

ALPKAYA, Gökçen (1992), "Uluslararası insan Hakları Hukuku Bağlamında Azınlıklara ilişkin Bazı Gelişmeler," TODAlEinsan Haklan Yıllığı, C.14: 147-176.
ALFREDSSON, Gudmundur (1993), "The Right of Self-Determination and Indigenous Peoples," TOMUSCHAT, Christian (Ed.), Modern Law of Self-Determination (Boston, London: Martinus Nijhoff Publishers): 41-54.
ARAL, Berdal (1999), "Kuzey Irak'ın Uluslararası Hukuk Açısından Bugünkü Statüsü," Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, C.1, S.1: 11-28.
ARSAYA, Ayşe Füsun (1981), "Self-determinasyon Hakkının Tarihi Gelişimine Bir Bakış ve Aaland Adaları Sorunu," AÜSBF Sena L. Meray'a Armağan, C.1: 55-67.
ARSAVA, Ayşe Füsun (1992), "Azınlık Hakları ve Bu Çerçevede Ortaya Çıkan Düzenlemeler, "AÜSBF Dergisi, C.47, S.1-2: 51-62.
ARSAVA, Ayşe Füsun (1993), Azınlık Kavramı ve Azınlık Haklarının Uluslararası Belgeler ve Özellikle Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesinin 27. Maddesi Işığında incelenmesi (Ankara: AÜSBF Yayınları).
BİLGİN, M. Sıraç (1992), Barzani (istanbul: Fırat Yayınları).
BRUINESSEN, Martin Van (2003), Ağa, Şeyh, Devlet (İstanbul: iletişim Yayınları) (Çev.: Banu Yalkut).
BUCHEIT, Lee C. (1978), Secession: The Legitimacy of Self-Determination (New Haven and London: Yale University Press).
BUCHANAN, Allen (1991), Secession: The Morality of Political Divorce from Fort Sumter to Lithuania and Quebec (Oxford: Westview Press).
CASSESE, Antonio (1986), International Law in a Divided World (London: Oxford University Press).
CASSESE, Antonio (1995), Self-determination of Peoples: A Legal Reappraisal (Cambridge University Press).
CASSESE, Antonio (1999), "Ex iniuria ius oritur: Are We Moving towards International Legitimation of Forcible Humanitarian Countermeasures in the World Community," European Journal of International Law, Vol.10, No.1: 23-30.
CRAWFORD, James (Ed.) (1988), The Rights of Peoples (Oxford: Clarendon Press).
CRITESCU, Aureliu (1981), The Right to Self-determination: Historical and Current Development on the Basis of United Nations Instruments, (UN Doc. E/CN.4/Sub.2/404/Rev.1).
DAĞLI, Faysal (1994), Birakuji: Kürtlerin iç Savaşı (istanbul: Belge Yayınları).
DEMİRCİ, Fazıl (1991), Irak Türklerinin Dünü-Bugünü (Ankara: TTK).
ERKMEN, Serhat (2003), "Ortadoğu: Irak'ta Yeni Yönetici Konsey ve işgalin Geleceği," Haftalık Küresel 'Değerlendirme Bülteni (14-18 Temmuz) (http://www.avsam.org/ haftalikanaliz/) (erişim tarihi: 20.12.2003).
EROĞLU, Hamza (1991), Devletler-Umumi Hukuku (Ankara: Adım Yayıncılık, 3. B.).
ESPIELL, Hector Gros (1980), The Right to Self-determination: Implementation of United Nations Resolutions (UN doc. E/CN.4/Sub. 2/405/Rev. 1).
GARETT, Stephen A. (1999), Doing Good and Doing Well: An Examination of Humanitarian Intervention (Westport: Praeger Publishers).
GUNTER, Michael M. (1993), "A de facto Kurdish State in Northern Iraq," Third World Quarterly Vol.14, No.2: 295-324.
HALPERIN, Morton H. Halperin/SCHEFFER, David J./SMALL, Patricia L. (1992), Self-Determination in the New World Order (Washington D.C.: Carnagie Endowment Trust).
HERACLIDES, Alexis (1991), The Self-Determination of Minorities in International Politics (London: Frank Cass).
HOFFMANN, Stanley; JOHANSEN, Robert C.; STERBA, James P. (1996), The Ethics and Politics of Humanitarian Intervention (Notre Dame: Universitiy of Norte Dame).
JARMAN, Robert L. (1992), Iraq Administration Reports: 1914-1932, Vol. 7 (1920-24), (Oxford: Archive Editions).
JAWAD, Sa'ad (1981), Iraq & the Kurdish Question, 1958-1970 (London: Ithaca Press).
KİRİŞÇİ, Kemal/WINROW, Gareth M. (1997), Kürt Sorunu: Kökeni, Gelişimi (İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları) (Çev. Ahmet Fethi).
KRG (2002a), Constitution of the Federal Republic of Iraq (http://www.krg.org/docs/ Federal_Const.asp) (erişim tarihi: 16.1.2003).
KRG (2002b), Constitution of the Iraqi Kurdistan Region (http://www.krg.org/docs/K_Const.asp) (erişim tarihi: 16.1.2003).
KRULIC, Joseph (1998), "Kendi Kaderini Tayin Etmenin Çelişkileri," LECA, Jean (Haz.), Uluslar ve Milliyetçilikler (İstanbul: Metis Yay.): 69-71.
KUPERMAN, Alan J. (2001), The Limits of Humanitarian Intervention: Genocide in Rwanda, (Washington DC: The Brookings Institution Press).
KURUBAŞ, Erol (2004), Kürt Sorununun Uluslararası Boyutu ve Türkiye, Cilt 1 (Sevr-Lozan Sürecinden 1950'lere) (Ankara: Nobel Yayın Dağıtım).
KURUBAŞ, Erol (2002), "Irak'ta Kürt Ayrılıkçılığı ve Başarı Şansı," Avrasya Dosyası, C.8, S.4: 124-159.
MAYALL, J./SIMPSON, M. (1992), "Ethnicity not Enough: Reflections on Protracted Secessionism in the Third World," SMITH, Anthony D. (Ed.), Ethnicity and Nationalism (Leiden, Köln, NY: E. J. Brill): 10-23.
MCDOWALL, David (1996), A Modern History of the Kurds (London: I. B. Tauris Co. Ltd.).
MELEK, Kemal (1983), ingiliz Belgeleriyle Musul Sorunu (1890-1926) (istanbul: Üçdal Neşriyat).
MERAY, Seha L./OLCAY, Osman (1977), Osmanlı imparatorluğu'nün Çöküş Belgeleri (Ankara: AÜSBFYay.).
MURSWIEK, Dietrich (1993), "The Issue of a right of Secession-Reconsidered," TOMUSCHAT, Christian (Ed.), Modern Law of Self-Determination (Boston, London: Martinus Nijhoff Publishers): 21-39.
OETER, Stefan (1994), "The Right of Self-determination in Transition," Law and State, Vol. 49/50: 147-170.
ORAN, Baskın (1998), Kalkık Horoz: Çekiç Güç ve Kürt Devleti (Ankara: Bilgi Yayınevi, Genişletilmiş 2. B.).
ORAN, Baskın (2000), Küreselleşme ve Azınlıklar (Ankara: imaj Yayınevi).
ÖZMEN, Hasan (1996), "Kuzey Irak'ta Kürt Partileri Arasındaki ihtilafların Nedenleri," Avrasya Dosyası, C.3, S.1: 55-60.
PAZARCI, Hüseyin _____1993), Uluslararası Hukuk Dersleri,ll (Ankara: Turhan Kitabevi, Gözden Geçirilmiş 3. B.).
POMERANCE, Michla (1982), Self-determination in Law and Practice: The New Doctrine in the United Nations (London: Martinus Nijhoff Publishers).
RASHID, H. (1990), "Bangladesh: The First Succesful Secessionist Movement in the Third World," PREMDÂS, R.V.ANDERSON A./ SAMARASINGHE, A. (eds), Secessionist Movements in Comparative Perspective (London ): 82-94.
ROSAS, Allen (1993), "Internal Se.lf-Determination," TOMUSCHAT, Christian (Ed.), Modern Law of Self-Determination (Boston, London: Martinus Nijhoff Publishers): 225-252.
SALMON, Jean (1993), "Internal Aspects of the Right to Self-Determination,"
TOMUSCHAT, Christian (Ed.), Modern Law .of Self-Determination (Boston, London: Martinus Nijhoff Publishers): 253-282.
SOYSAL, İsmail (1989), Türkiye'nin Siyasal Andlaşmalan, L Cilt (1920-1945) (Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi).
SÖNMEZOĞLU, Faruk (2000), Uluslararası Politika ve Dış Politika Analizi (İstanbul: Filiz Kitabevi, 3.B).
SUPREME COURT OF CANADA (1998), Reference re Secession of Quebec, [1998] 2 S.C.R. 217, (http://www.lexum.umontreal.ca/csc-scc/en/pub/1998/vol2 /html/1998scr2_0217.html) (erişim tarihi: 19.4.2003).
ŞAHİN, Mustafa (2000), Avrupa Birliğinin Self-Determinasyon Politikası (Ankara: Nobel Yay.).
THE IRAQI GOVERNMENT (1932), Declaration of the Kingdom of Iraq, on May 30th, 1932 (http://www.atour.com/government/government/docs/UN2.html) (erişim tarihi: 18.12.2003).
THORNBERRY, Patrick (1992), International Law and the Rights of Minorities (Oxford: Clarendon Press).
TURAN, Ömer (1996), "Irak'ın Milletler Cemiyetine Girerken Yayınladığı Deklarasyonda ve Anayasalarında Türk ve Diğer Azınlıkların Hakları," Avrasya Dosyası, C.3, S.1: 23-36.
UN, General Assembly-Resolutions (http://www.un.org/documents/resga.htm) (erişim tarihi: 25.12.2003).
UN, Security Council- Resolutions (http://www.un.org/documents/scres.htm) (erişim tarihi: 25.12.2003).
UNTAET, East Timor, (http://www.un.org/peace/etimor/etimor.htm) (erişim tarihi: 26.12.2003).