Kübra Sultan Yüzüncüyıl

“Yer”den “Yok-Yer”e Dönüşüm: Küpçüler Mahallesi Örneği

Bu çalışma Sakarya ili Küpçüler Mahallesi’ndeki kentsel dönüşüm sürecinin orada yaşayan Roman toplu- luğu açısından nasıl deneyimlendiğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışma, Küpçüler Mahallesi’nde- ki Ahmet Yesevi Caddesi’ni yerleşke olarak gören Roman topluluğunun kentsel dönüşüm hamleleriyle yaşadığı yabancılaşmayı, bu yabancılaşmanın hangi mekanizmalarla gerçekleştiğini anlamak istemiştir. Kentsel dönüşüm sürecini Marc Augé’nin kavramsallaştırması olan “yer – yok-yer” ikilemi üzerinden ele alan çalışma, bu dönüşümün gündelik hayatta Romanlar tarafından nasıl deneyimlendiğini açıklamaya çalışmıştır. Bunu yapmak adına etnografiye başvurulmuştur. Meseleye dair içerden bir bakışı sağlamak adına yarı yapılandırılmış görüşmeler ve katılımcı gözlem tercih edilmiştir. Bunun dışında, söz konusu anlatılarda izi sürülen caddenin geçmişini fotoğraflarla aktarmak adına Küpçüler’in bağlı olduğu Erenler Belediyesi’nde arşiv taraması yapılmıştır. Araştırmacı deneyimini aktarmak adına saha notlarına da yer verilmiştir. Romanların yaşam alanı olan Cadde’nin kentsel dönüşüm kararından önce sakinleri tarafından güçlü bir şekilde benimsendiği, Cadde’ye duyulan bu aidiyet duygusunun Augé’nin “yer” tanımıyla açıkla- nabileceği anlaşılmıştır. Öte yandan ilgili kararından sonra bu aidiyetin çözüldüğü, yaşam alanının bir tür bekleme salonuna çevrildiği ve böyle olduğu ölçüde geçici, sınır dışı, yok-yer olarak görülen bir uzam par- çasına dönüştüğü görülmüştür.

Transformation from “Place” to “Non-Place”: The Case of Küpçüler

This ethnographic study explores how a local Roma community in Küpçüler, Sakarya, experienced the urban transformation of their neighbourhood. Focusing on residents of Ahmet Yesevi Street, it uses pho- tographs obtained through archival research at the local municipality of Erenler to understand the street’s history, and field notes based on semi-structured interviews and participant observation to understand residents’ experience of urban renewal, specifically the alienation they experienced in their daily lives and the mechanisms behind it. Employing Marc Augé’s concepts of “place” and “non-place,” the study finds that residents were strongly attached to the street before its urban transformation, a sense of belonging that can be explained by Augé’s concept of “place.” This sense of belonging disappeared after the renewal, a disappearance this study explains by the street’s transformation into a kind of waiting room, a tempo- rary space, an off-limits area, a “non-place.”

PDF

___

Adaman, Fikret ve Keyder Çağlar. 2006. “Türkiye’de Büyük Kentlerin Gecekondu ve Çöküntü Mahallelerinde Yaşanan Yoksulluk ve Sosyal Dışlanma.” Erişim Tarihi 20 Ocak 2021. https://ec.europa.eu/employment_social/social_inclusion/ docs/2006/study_turkey_tr. pdf
Agafonoff, Nick. 2006. “Adapting ethnographic research methods to ad hoc commercial market research.” Qualitative Market Research: An International Journal 9(2). 115-125. https://doi.org/10.1108/13522750610658766
Augé, Marc. 1992. Non-Lieux, Introduction à une Anthropologie de la Surmodernité. France: Seuil.
Augé, Marc. 1997. Yer-olmayanlar Üstmodernliğin Antropolojisine Giriş. Çeviren Turhan Ilgaz. İstanbul: Kesit Yayıncılık.
Augé, Marc. 2016. Yok-yerler Üstmodernliğin Antropolojisine Giriş. Çevirenler Ergün Akça ve Arbil Ötkünç. İstanbul: Daimon Yayınları.
Ayık, Uğurcan. 2015. “Dönüşümün Eşiğinde Bir Roman Mahallesi: Kuştepe’de Kentsel Dönüşüm.” Journal of Turkish Studies 10 (14). 1-16. doi:10.7827/TurkishStudies.9015.
Bali, Rıfat. 2002. Tarz-ı Hayat’tan Life Style’a. İstanbul: İletişim Yayınları.
Boratav, Korkut. 2000. “Emperyalizm mi? Küreselleşme mi?” Küreselleşme: Emperyalizm, Yerelcilik, İşçi Sınıfı içinde, derleyen Ahmet Tonak, 21-32. Ankara: İmge Kitabevi.
Castells, Manuel. 1983. The City and The Grassroots, A Cross-Cultural Theory Of Urban Social Movements. London: Edward Arnold Publishing.
Castells, Manuel. 1977. The Urban Question: A Marxist Approach. Cambridge: MIT Press.
Davis, Mike. 2004. “Planet of Slums”. New Left Review. 26 Mart 2004. https://newleftreview. org/issues/ii26/articles/mike-davis-planet-of-slums
Erdoğan, Necmi. 2007. “Ağır Çekim Yoksulluk.” Yoksulluk Halleri: Türkiye’de Kent Yoksulluğunun Toplumsal Görünümleri içinde, editör Necmi Erdoğan, 307-313. İstanbul: İletişim Yayınları.
Erenler Belediyesi. 2021. “Erenler Belediyesi 2. Etap Konut Satışları.” Erişim Tarihi 17 Eylül 2021. https://www.erenler.bel.tr/kentsel-donusum/bilgilendirme
Firestone, William A. 1987. “Meaning in Method: The Rhetoric of Quantitati- ve and Qualitative Research.” Educational Researcher 16(7) 16. https://doi. org/10.3102/0013189X016007016
Harvey, David. 1985. The Urbanization of Capital: Studies in the History and Theory of Capitalist Urbanization. Baltimore: John Hopkins University Press.
Harvey, David. 2003. Sosyal Adalet ve Şehir. Çeviren Mehmet Moralı. İstanbul: Metis Yayıncılık.
Işık, Oğuz ve Pınarcıoğlu, Melih M. 2009. Nöbetleşe Yoksulluk: Gecekondulaşma ve Kent Yoksulluğu: Sultanbeyli Örneği. İstanbul: İletişim Yayınları.
Keleş, Ruşen. 2000. Kentleşme Politikaları. Ankara: İmge Kitabevi.
Koçyiğit, Rifat Gökhan. 2018. “Mark Augé’de Yok-Yer (Non-Lieu) Kavramı Üzerine Bir Epistemik Çözümleme.” Megaron 13(4). 536-544. doi:10.5505/megaron.2018.27880
Kurtuluş, Hatice. 2005. İstanbul’da Kentsel Ayrışma: Mekânsal Dönüşümde Farklı Boyutlar. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
Lefebvre Henri. 1967. Şehir Hakkı. Çeviren Işık Ergüden. İstanbul: Sel Yayıncılık.
Lefebvre, Henri. 1991. The Production of Space. London: Blackwell Publishing.
Lefebvre Henri. 2002. Gündelik Hayatın Eleştirisi. Çeviren Işık Ergüden. İstanbul: Sel Yayıncılık.
Lotman, Juri M. 1990. Universe of the Mind: A Semiotic Theory of Culture. Translated by Ann Shukman. Bloomington: Indiana University Press.
Merziger, Patrick. 2016. “The ‘radical humanism’ of ‘Cap Anamur’ / ‘German Emergency Doctors’ in the 1980s: a turning point for the idea, practice and policy of humanitarian aid.” European Review of History: Revue Européenne d’histoire. 23(1):171-192. https://doi. org/10.1080/13507486.2015.1117423
Moon, Katie. Brewer Tom D. Januchowski-Hartley, Stephaine R. Adams Vanessa M. Blackman. Deborah A. 2016. “A guideline to improve qualitative social science publishing in ecology and conservation journals.” Ecology and Society 21(3) 17. http:// dx.doi.org/10.5751/ES-08663-210317
Mumford, Levis. 2007. Tarih Boyunca Kent. Çevirenler Tamer Tosun ve Gürol Koca. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Nash, Dennison ve Ronald Winthrop. 1972. “The Emergence of Self-Consciousness in Ethnography.” Current Anthropology. 13:527-42.
Neuman, W. Lawrence. 2000. Social Research Methods: Qualitative And Quantitative Approaches. Boston: Pearson Education.
Sennett, Richard. 2013. Gözün Vicdanı: Kentin Tasarımı ve Toplumsal Yaşam. Çevirenler Süha Sertabiboğlu ve Can Kurultay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Sennett, Richard. 2004. Respect in a World of Inequality. New York: W. W. Norton & Company.
Sieverts, Thomas. 2003. Cities without Cities. An Interpretation of the Zwischenstadt. London: Routledge Press.
Smith, David D. 2000. Third World Cities. London: Routledge Press.
Urry, John. 1999. Mekânları Tüketmek. Çeviren Rahmi Öğdül. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Vidich, Arthur. J. ve Lyman Standford M. 1994. Qualitative methods: Their history insociology and anthropology. Handbook of Qualitative Research. California: Sage Publications.
Yırtıcı, Hakkı. 2005. Çağdaş Kapitalizmin Mekânsal Örgütlenmesi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.