Tan OĞUZHAN

2115

Kökeni Oluşumu ve Algılanışı Bakımından İbn Hazm Öncesinde Zâhirîlik

Zâhirilik, İbn Hazm’ın eserlerinde açık ve detaylı bir şekilde ortaya konmuştur. Bu ve başka nedenlerle Zâhirîlik genellikle İbn Hazm’ın ortaya koymuş olduğu formuyla ele alınmış ve Zâhiriliğin İbn Hazm öncesi nasıl bir süreç geçirdiği yeterince incelenmemiştir. Bu makalede Zâhirîliğin İbn Hazm öncesindeki tarihine ışık tutulması amaçlanmaktadır. Bu amaçla, Zâhirîliğin nasıl ortaya çıktığı, Dâvûd b. Alî’nin mezhebin kurucu fikirlerini oluştururken başka mezheplerden ya da kişilerden etkilenip etkilenmediği, Dâvud’un ve Zâhirîliğin başkaları tarafından nasıl algılanıp konumlandırıldığı, Dâvûd’un Zâhirî düşünceye ve literatüre olan katkıları ve Zâhirîliğin Dâvûd ile İbn Hazm arasındaki süreçteki durumu gibi konular ele alınmaktadır
Anahtar Kelimeler:

Zâhirîlik, Dâvud b. Alî, İbn Hazm

Zāhirism before Ibn Hazm with Regard to Its Origins, Formation and Reception by Others

Zāhirism was explained in detail and clarity by Ibn Hazm in his books. For certain reasons, Zāhirism has mostly been dealt with according to the form that was composed by Ibn Hazm and the process which Zāhirism had passed through before Ibn Hazm hasn’t been examined sufficiently. This article intends to shed light on history of Zāhirism in the period before Ibn Hazm. To this end, some important topics are discussed such as how the Zahirī thought came into existence, if Dāvud was influenced or not by other madhabs or scholars when he put establishing thoughts of his madhab, how Dāvud and his views were perceived and categorized by others, what Dāvud’s contributions to Zāhirī thought and literature were and the situation of Zāhirism in the period between Dāvud and Ibn Hazm
Keywords:

Zāhirism, Dāvud b. Ali, Ibn Hazm,

PDF

___

  • Attâr, Hasen, Haşiye ale’l-Cem’i’l-Cevâmi’, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût (t.y.).
  • Bedahşî, Muhammed b. Hasen, Minhâcü’l-Ukûl Şerhu Minhâci’l-Vusûl, Matbaatü Muhammed Alî Sabîh ve Evlâdih, Mısır (t.y.).
  • Brockelmann, Carl, History of The Islamic Peoples, Routledge and Kegan Paul Ltd, London/Bradford 1952.
  • Buharî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm b. el-Muğîre b. Berdezbe, el-Câmiu’s-Sahîh, Dâru’l-Kalem, Beyrût 1987.
  • Bukayr, Ahmed Mahmûd, el-Medresetü’z-Zâhirîyye bi’l-Meşrık ve’l-Mağrib, Dâru Kuteybe li’t-Tibaa ve’n-Neşr ve’t-Tevzî’, Beyrût 1990.
  • Cessâs, Ahmed b. Alî er-Râzî, el-Fusûl fi’l-Usûl, Vezâretü’l-Evkâf ve’ş-Şüûni’l-İslâmiyye, (b.y.) 1994.
  • Cüveynî, Ebu’l-Meâlî Abdülmelik b. Abdillah b. Yûsuf, el-Burhân fî Usûli’l-Fıkh, Dâru’l-Vefâ li’t-Tibâa ve’n-Neşr, Mansûra 1999.
  • Ebû Zehra, Muhammed, İslâm’da İtikâdî, Siyâsî ve Fıkhî Mezhepler Tarihi (Târihu’l-Mezâhib’il-İslmâmiyye), (Çev: Sıbğatullah Kaya), Şenyıldız Matbaası, İstanbul (t.y.).
  • Emîn, Ahmed, Duha’l-İslâm Neş’etü’l-Ulûm fi’l-Asri’l-Abbâsiyyi’l-Evvel, Mektebetü’n-Nehdati’l-Mısriyye, Kâhire 1964.
  • Emîr es-San’ânî, Muhammed b. İsmâîl, İcâbetü’s-Sâil Şerhu Buğyeti’l-Âmil, Müessesetü’r-Risâle, Beyrût 1986.
  • Eş’arî, Ebu’l-Hasen Alî b. İsmâîl, Makâlatü’l-İslâmiyyîn ve İhtilâfu’l-Musallîn, Mektebetü’n-Nehdati’l-Mısriyye, Kâhire 1950.
  • Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed, el-Müstesfâ min İlmi’l-Usûl, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrût 1993.
  • Goldziher, Ignaz, Zâhiriler Sistem ve Tarihleri, (Çev: Cihâd Tunç), Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1982.
  • Hâcî Halîfe, Mustafâ b. Abdillah, Keşfu’z-Zunûn an Esâmi’l-Kütüb ve’l-Fünûn, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrût (t.y.).
  • Hacvî, Muhammed b. el-Hasen es-Seâlebî, el-Fikru’s-Sâmî fî Tarihi’l-Fıkhi’l- İslâmî, Matbaatu’n-Nehda, Tûnus (t.y.).
  • Hâşim, el-Huseynî Abdülmecîd, el-İmâmu’l-Buhârî Fakîhen ve Muhaddisen, Mısr el-Arabiyye, Kâhire (t.y.).
  • Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit, Târîhu Medîneti’s-Selâm ve Ahbâru Muhaddisîhâ ve Zikru Kuttâniha’l-Ulemâ min Ğayri Ehlihâ ve Vâridîhâ, Dâru Ğarbi’l-İslâmî, Beyrût 2001. (1. Baskı).
  • İbn Abdi’l-Hâdî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed, Tabakâtü Ulemâi’l-Hadîs, Müessesetü’r-Risâle, Beyrût 1996. (2. Baskı).
  • İbn Abdilberr, Ebû Ömer Yûsuf, el-İstizkârü’l-Câmi’ li Mezâhibi Fukahâi’l-Emsâr ve Ulemâi’l-Aktâr fîmâ Tedammenehu’l-Muvatta min Meânî’r-Re’y ve’l-Âsâr ve Şerhu Zâlik Küllih bi’l-Îcâz ve’l-İhtisâr, Dâru Kutey-be li’t-Tibâ ve’n-Neşr, Beyrût 1993.
  • İbn Akîl, Ebu’l-Vefâ Alî b. Akîl b. Muhammed el-Hanbelî, el-Vâdıh fî Usûli’l-Fıkh, Müessesetü’r-Risâle, Beyrût 1999.
  • İbn Bedrân, Abdülkâdir, el-Medhal ilâ Mezhebi’l-İmâm Ahmed b. Hanbel, Müessesetü’r-Risâle, Beyrût 1401h.
  • İbn Hacer, Şihâbuddîn Ebu’l-Fadl Ahmed b. Alî el-Askalânî, Lisânü’l-Mîzân, Mektebu’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, (b.y), (t.y).
  • _____, Şihâbuddîn Ebu’l-Fadl Ahmed b. Alî el-Askalânî, Tehzîbü’t-Tehzîb, Müessesetü’r-Risâle, (b.y.), (t.y.).
  • İbn Hallikân, Ebu’l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr, Vefeyâtü’l-A’yân ve Enbâü Ebnâi’z-Zemân, Dâru Sâdir, Beyrût (t.y.).
  • İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd b. Hazm, İbtalü’l-Kıyâs (Ignaz Goldziher, Zâhiriler Sistem ve Tarihleri, (çev: Cihâd Tunç) adlı eserle birlikte (167-184 ss.) basılmıştır.) Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1982.
  • _____, el-İhkâm fî Usûli’l-Ahkâm, Dâru’l-Hadîs, Kâhire 1992.
  • İbn Kesîr, İmâdüddîn Ebû’l-Fidâ İsmâîl b. Ömer el-Kurâşî, el-Bidâye ve’n-Nihâye, Dâru Hicr, Mısır 1997.
  • İbn Rüşd, ed-Darûrî fî Usûli’l-Fıkh, Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, Beyrût 1994.
  • İbn Sa’d, Muhammed b. Menî’ ez-Zührî, Kitâbu’t-Tabakâti’l-Kebîr, Mektebetü’l-Hâncî, Kâhire 2001.
  • İbnü’l-Asâkir, Ebu’l-Kâsım Alî b. el-Hasen b. Hibetillah b. Abdillah, Târîhu’d-Dimeşk, Dâru’l-Fikr, Beyrût 1998.
  • İbnü’l-Esîr, Ebu’l-Hasen Alî b. Ebi’l-Kerem Muhammed b. Muhammed b. Abdilkerîm b.Abdilvâhid eş-Şeybân, el-Kâmil fi’t-Târih, Dâru’l-Kitübi’l-İlmiyye, Beyrût 2003. (4. Baskı).
  • İbnü’n-Nedîm, Ebu’l-Ferec Muhammed b. Ebî Ya’kûb İshâk, el-Fihrist, (m.y.), (b.y.) (t.y.).
  • İsmâîl Bâşâ, İbn Muhammed b. Emîn b. Mîr Selîm el-Bağdâdî, Îdâhu’l-Meknûn fi’z-Zeyl alâ Keşfi’z-Zunûn an Esâmi’l-Kütüb vel’Fünûn, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrût (t.y.).
  • _____, Hediyyetü’l-Ârifîn Esmâu’l-Müellifîn ve Âsâru’l-Musannifîn, Matbaatu Vekâleti’l-Meârif, İstanbul 1955.
  • Mahmûd, Ahmed Bukayr, el-Medresetü’z-Zahiriyye bi’l-Meşrık ve’l-Mağrib, Dâru Kuteybe li’t-Tibaa ve’n-Neşr ve’t-Tevzî’, Beyrût 1990.
  • Makdisî, Şemsüddîn Ebû Abdillâh Muhammed, Kitâbu Ahseni’t-Tekâsîm fî ma’rifeti’l-Ekâlîm, Dâru Sâdir, Beyrût (t.y.).
  • Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref, el-Mecmû’ Şerhu’l-Mühezzeb, Dâru’l-Fikr, (b.y.), (t.y.).
  • Palencia, Angel Gonzalez, Historia de la Leteratura Arabigo Espanola (Arapça’ya çev: Huseyn Mü’nis, Tarîhu’l-Fikri’l-Endelüsî,) Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, Port Said (t.y.).
  • Safedî, Salâhuddîn Halîl b. Aybek, el-Vâfî bi’l-Vefeyât, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrût 2000.
  • Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl, el-Usûl, Dâru’l-Ma’rife, Beyrût 1997.
  • Sübkî, Tâcuddîn Ebû Nasr Abdülvehhâb b. Alî b. Abdilkâfî, Tabakâtü’ş-Şâfiîyyeti’l-Kübrâ, Matbaatü Îsâ el-Bâbî el-Halebî ve Şürekâh, (b.y.) 1964.
  • Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ el-Lahmî, el-Muvâfakât fî Usûli’ş-Şerîa, Dâru’l-Ma’rife, Beyrût 1997.
  • Şattî, Muhammed b. Hasen b. Ömer, Risaletü Müfredati Dâvûd ez-Zâhirî, er-Resâilu’l-Kemâliyye içerisinde, Mektebetü’l-Meârif, Tâif 1980.
  • Şehrazûrî, Ebû Amr Osman b. Abdirrahmân b. Osman, Edebü’l-Müftî ve’l-Müsteftî, Âlemü’l-Kütüb, Beyrût (t.y.).
  • Şevkânî, Muhammed b. Alî, İrşâdü’l-Fuhûl ilâ Tahkîki’l-Hakk min İlmi’l-Usûl, Dâru İbn Kesîr, Dimeşk 2000.
  • Şîrâzî, Ebû İshâk, Tabakâtü’l-Fukahâ, Dâru’r-Râidi’l-Arabî, Beyrût 1970.
  • Şuk’a, Mustafa, el-Eimmetü’l-Erbaa el-İmâm Ahmed b. Hanbel, Dâru’l-Kitâbi’l-Mısrî, Kâhire 1991. (3. Baskı).
  • Yefût, Sâlim, İbn Hazm ve’l-Fikru’l-Felsefî bi’l-Mağrib bi’l-Endelüs, el-Merkezu’s-Sekâfiyyu’l-Arabî, ed-Dâru’l-Beydâ 1986.
  • Zehebî, Şemsuddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman, Nüzhetü’l-Fudalâ Tehzibu Siyeri A’lâmi’n-Nübelâ, Dâru’l-Endelüs li’n-Neşr ve’t-Tevzî’,Cidde (t.y).
  • _____, Mîzânü’l-İ’tidâl fî Nakdi’r-Ricâl, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût 1995.
  • _____, Târihu’l-İslâm ve Vefeyâtü’l-A’lâm ve’l-Meşâhîr, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrût 1992.
  • _____, Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, Müessesetü’r-Risâle, Beyrût 1983.
  • Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. Behâdir b. Abdillah, el-Bahru’l-Muhît fî Usûli’l-Fıkh, Dâru’l-Kitâbi’l-Arâbî, Beyrût 2000.
  • Ziriklî, Hayruddîn, el-A’lâm Kâmûsu Terâcim li Eşheri’r-Ricâl ve’n-Nisâmine’l-Arab ve’l-Müsta’ribîn ve’l-Müsteşrikîn, Dâru’l-İlm lil-Melâyîn, Beyrût 1980.
Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi-Cover
  • ISSN: 1301-0522
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 1952
  • Yayıncı: ANKARA ÜNİVERSİTESİ > İLAHİYAT FAKÜLTESİ
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

İn ikâdın (Akdin Hukukî Varlık Kazanması) Mahiyeti

Ahmet ÜNSAL

Virtues and Vices in Akhlāq-i Nāşirī

Hikmet YAMAN

Seyyid Hüseyin Nasr’a Göre Ezelî Hikmet ve Geleneksel İslam

Murat DEMİRKOL

Kur'ân'ın Retorik Analizi: 101 ̈Êri a Sûresi Örnekliğinde Michel Cuypers'in Kur'ân'ı Anlama Metodu

Esra GÖZELER

Kamusal Aklın Sınırları İçinde Din (John RAWLS'un Düşünceleri Bağlamında)

Selçuk ERİNCİK

Kur’ân’ın Retorik Analizi: 101 ¨Êri‚a Sûresi Örnekliğinde Michel Cuypers’in Kur’ân’ı Anlama Metodu

Esra GÖZELER

Interrelationship Between Fiqh And Other Disciplines

Selahattin EROĞLU

Kur’an Kıraatinde Türklere Özgü Mahalli Okuyuş Sorunu

Mehmet Akif KOÇ

Vatikan Kütüphanesinde Tefsîr İlmine İlişkin Arapça El Yazmaları Üzerine Bir Araştırma

Esra GÖZELER

Arapçada Yapılan Yaygın Dil Hatalarının Tashihinde Kur'ân'a MüracaatMuhammed el- Adnânî'nin Mu cemu'l-Ağlâti'l-Luğaviyyeti'l-Mu âsıra'sı Örneğinde Konulu Bir İnceleme

Tahirhan AYDIN