Roma medeni usul hukukunda yargıcın delilleri takdiri

Çağdaş Türk Medeni Yargılama Usulünde, kanuni delil sistemi benimsendiğinden mahkemenin delilleri takdiri, öncelikle yasa tarafından kısıtlanmaktadır. Bunun yanı sıra ilk derece mahkemesi tarafından verilen karar, kanun yollarına başvurulmak suretiyle bir üst derece mahkemesine taşınabilmektedir. Üst derece mahkemesinde ise delillerin takdiri, hayat tecrübelerine aykırılık hususu gözetilerek, denetlenebilmektedir. Roma Hukukunda ise delillerin takdiri, birbirinden farklı ancak belirli bir süre bir arada uygulama alanı bulan Özel Yargılama Sistemi (Ordo Iudiciorum Privatorum) ve Sistem Dışı Yargılama Usulü (Cognitio Extra Ordinem) isimli iki ayrı yargılama usulüne göre farklılık arz etmektedir. Roma’nın en eski dönemlerinden M.S. 342 yılına kadar geçerli bir yargılama sistemi olarak uygulanan Özel Yargılama Sistemi’nde yargılamanın kendine özgü yapısı nedeniyle ispat, deliller ve delillerin takdiri özellikle retoriğin etkisinde kalmıştır. Bu nedenle çalışmamızda delillerin takdiri, çağdaş hukuk sistemimizden oldukça farklı olan Özel Yargılama Usulü ele alınarak incelenmektedir.

Judge’s discretion of assessment of proofs in roman law of civil procedure

Since the legal evidence system is accepted by modern Turkish Law of Civil Procedure, the judge’s discretion of assessment of proofs is restricted primarily by law. Besides, the judgements of the first instance courts, in principle are capable of judicial review by the Court of Appeal and the first instance judge’s assessment of proofs can be considered by the Court of Appeal by taking into account of being contrary of life experiences. On the other hand, in Roman Law, the judge’s power of assessment of proofs had different characteristics under two different procedural systems called Ordo Iudiciorum Privatorum and Cognitio Extra Ordinem which were district but applied at the same time for a certain period. The concept of proof, the evidence and the assessment of proofs were especially influenced by rhetoric due to the sui generis nature of Ordo Iudiciorum Privatorum which was applied as the procedural system from the ancient times to A.C. 342. Thus in this article, the concept of assessment of proofs is examined under Ordo Iudiciorum Privatorum which was completely different from our modern legal system.

PDF

___

Akil, Cenk. (2010). İstinaf Kavramı (1.bs.). Ankara: Yetkin Basım Yayın ve Dağıtım A.Ş.
Alangoya, Yavuz. (1979). Medeni Usul Hukukunda Vakıaların ve Delillerin Toplanmasına İlişkin İlkeler (1.bs.). İstanbul: Fakülteler Matbaası.
Arslan, Ramazan-Tanrıver, Süha. (2001). Yargı Örgütü Hukuku (2. bs.). Ankara: Yetkin Basım Yayın ve Dağıtım A.Ş.
Broggini, Gerardo. (1960). La Prova nel Diritto Arcaico. IUS 11, 348- 385. Milano.
Cannata, Carlo Augusto. (1980). Profilo Istituzionale del Processo Privato Romano, II- Il Processo Formulare, Torino: G. Giappichelli Editore.
Çelebican-Karadeniz, Özcan. (2005a). Roma Hukuku. (11. bs.). Ankara: Yetkin Basım Yayın ve Dağıtım A.Ş.
Çelebican-Karadeniz, Özcan. (2005b). Roma Eşya Hukuku. (2. bs.). Ankara: Yetkin Basım Yayın ve Dağıtım A.Ş.
De Francisci, Pietro. (1959). Primordia Civitatis, (1.bs.). Roma: Apollinaris.
De Francisci, Pietro. (1961). La Prova Giudiziale : (A proposito di Gellio N.A.14.2.). Helikon I, 591-604.
De Sarlo Luigi. (1935) “Ei incumbit probatio qui dicit, non qui negat” Spunti di Storia e di Dogmatica sulla Regola in Diritto Romano, AG, CXIV, 184-218.
Di Marzo, Salvatore. Çeviren: Umur, Ziya. (1954). Roma Hukuku. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
Dürüşken, Çiğdem. (2001). Roma’da Rhetorica Eğitimi. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Erdoğmuş, Belgin. (2006). Roma Eşya Hukuku, İstanbul: Der Yayınları.
Erdoğmuş-Tahiroğlu. (1985). Roma Usul Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi.
Erdoğmuş, Belgin-Tahiroğlu, Bülent. (2009). Roma Hukuku Dersleri, Tarihi Giriş-Hukuk Tarihi-Genel Kavramlar-Usul Hukuku (5. bs.). İstanbul: Der Yayınları.
Erişgin Söğütlü, Özlem. (2002a.). Roma Hukukunda Haksız Fiil Benzerleri (Quasi Delicta) (1.bs.). Ankara: İmaj Yayıncılık.
Erişgin Söğütlü, Özlem. (2002b.). Roma Hukuku’nda Yargıcın Reddi (Recusatio). AÜHFD, 51(1) , 97-115,
Greenidge, Abel Hendy Jones. (1901). The Legal Procedure of Cicero's Time, London: The University of Oxford and Stevens & Sons Limited.
Giuliani, Alessandro. (1960). Il Concetto Classico di Prova: La Prova Come “Argumentum”, IUS, N.S.-A.XI.
Gruppo Editoriale. (2006). Dizionario Giuridico Romano (4. bs.). Napoli: Edizione Simone.
Günal, Nadi. (2007). Roma Medeni Usul Hukukunda Yargılama Süreci ve İstinaf (1.bs.). Ankara: Yetkin Basım Yayın ve Dağıtım A.Ş.
Honig Richard. Çeviren: Talip, Şemsettin. (1938). Roma Hukuku (2. bs.). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
Kurt, Nesibe. (2008). Medeni Yargılama Hukukunda Doğrudan Doğruyalık İlkesi, Prof. Dr. Bilge Öztan’a Armağan, 599-628. Ankara.
Kuru, Baki-Yılmaz, Ejder-Arslan, Ramazan. (2000). Medeni Usul Hukuku (12. bs.). Ankara: Yetkin Basım Yayın ve Dağıtım A.Ş.
Küçükgüngör, Erkan. (1998a). Roma Hukukunda İntifa Hakkı, (1.bs) Ankara: AÜHF Döner Sermaye Yayınları.
Küçükgüngör, Erkan. (1998b). Roma Özel Hukukunda Delil ve İspat, Prof.Dr.Ali Bozer’ e Armağan, 477-497. Ankara.
Loschiavo, Luca. (2004). Figure di Testimoni e Modelli Processuali tra Antichità e Primo Medioevo. Milano : Giuffrè Editore.
Mommsen, Theodor-Krueger, Paul- Watson, Alan. (1984). The Digest of Iustinian, Pennsylvania: University of Pennsylvania Press.
Nicosia Giovanni. (1980). Il Processo Privato Romano, I. Le Origini, Catania: Giappichelli.
Öcal, Bahar. (2006). “Onus Probandi” Roma Yargılamasında İspat Yükü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
Özdemir Türkoğlu, Gökçe. (2004). Roma Usul Hukukunda “Plus Petitio” Yasağı ve Medeni Usul Hukukundaki Davayı Genişletme Yasağına Etkileri (1. bs.). Ankara: Seçkin Yayıncılık San. Ve Tic. A.Ş.
Öztek, Selçuk. Roma Medeni Usul Hukukunun Ana Hatları, Törenden Şekle; Hususi Adaletten Devlet Adaletine. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt LI, Sayı 1 -4, 335-372.
Pekcanıtez, Hakan-Atalay, Oğuz-Özekes, Muhammet. (2007). Medeni Usul Hukuku (6.bs.). Ankara: Yetkin Basım yayım ve Dağıtım A.Ş.
Polara, Giovanni. (2004). Autonomia ed Indipendenza del Giudice nell'Evoluzione Storica delle Forme Processuali: "iuravi mihi non liquere". Scritti in Ricordo di Barbara Bonfiglio, 333-389. Milano.
Provera, Giuseppe. (1989). Lezioni sul Processo Giustinianeo (7. bs.). Torino: Giappichelli.
Pugliese, Giovanni. (1956). L'Onere della Prova nel Processo Romano per Formulas, RIDA 3, 349-422.
Pugliese, Giovanni. (1960). La Prova nel Processo Romano Classico. IUS 11, 386-424.Milano.
Pugliese, Giovanni. (1962). Il Processo Civile Romano: I-Legis Actiones.Roma: Edizioni Ricerche.
Pugliese, Giovanni.(1963). Il Processo Civile Romano: II-Il Processo Formulare, Tomo I, Milano: Giuffrè Editore.
Roby, Henry John. (2000). Roman Private Law, In the Times of Cicero and of the Antonines, Volume II. New Jersey: The Lawbook Exchange, Ltd.
Schipani, Sandro. (2005). Digesti o Pandette dell’Imperatore Giustiniano. Milano: Giuffrè Editore.
Schulz, Fritz. (1953). History of Roman Legal Science (2. bs.). Oxford: Clarendon Press.
Sivrihisarlı, Ömer. (1978). Hukuk Yargılamasında Maddi hukuka İlişkin Temyiz Nedenleri ve Yargıtay Denetiminin Kapsamı. İstanbul: Sulhi Garan Matbaası Varisleri Koll.Şti.
Sungurtekin, Özkan Meral-Özdemir Türkoğlu, Gökçe. (2008). Roma Hukukundan Günümüze Medeni Yargılamanın Esasları. (1.bs). Ankara: Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş.
Tahiroğlu, Bülent. (2003). Roma Borçlar Hukuku. İstanbul: Der Yayınları.
Talamanca, Mario. (1990). Istituzioni di Diritto Romano. Milano: Giuffrè Editore.
Tanrıver, Süha. (2006). Türk Medeni Usul Hukuku Bağlamında Hukuka Aykırı Yoldan Elde Edilen Deliller. Makalelerim. Ankara: Asil Yayın ve Dağıtım Ltd. Şti.
Tellegen Couperus, Olga-Tellegen, Jan Willem. (2006). Nihil Hoc ad Ius, ad Ciceronem. RIDA 53, 381-408.
Umur, Ziya. (1974). Roma Hukuku, Tarihî Giriş-Kaynaklar-Umumî Mefhumlar-Hakların Himayesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları. Umur, Ziya. (1983). Roma Hukuku Lügatı. İstanbul: Fakülteler Matbaası.
Umur, Ziya (1990). Roma Hukuku Ders Notları. (2.bs.) İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
Vasaly, Ann (1993). Representations: Images of the World in Ciceronian Oratory. California: University of California Press.