Komünizm sonrası orta ve doğu avrupa ülkelerindeki anayasacılık hareketleri

Doğu Bloku’nun çöküşüyle Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde bir demokratikleşme dalgası yaşanmıştır. Bunun doğal sonucu olarak, bir yandan siyasî sistemler değişirken; öte yandan sosyo – ekonomik yapılar da dönüşüme uğramıştır. Polonya, Macaristan ve Çekoslovakya’da yaşanan bu devrimsel hareketlilik güçlü ve örgütlü toplumsal muhalefet ile siyasî iktidar arasındaki yuvarlak masa görüşmelerine dayanırken; Bulgaristan’da iktidarların sistemi reforme etmesi üzerine zaman içinde gerçekleşmiştir. Romanya’ da ise birdenbire açığa çıkan toplumsal protestolar yönetimin çok sert ve kanlı biçimde devrilmesine yol açmıştır. Bu süreçlerin en önemli hukuki belgelerini yeni anayasalar oluşturmuştur. Mevcut Sosyalist karakterli anayasalar, yerlerini özgürlükçü, çoğulcu, serbest ve âdil seçimler ile piyasa ekonomisinin önünü açan Batı tarzı demokratik anayasalara bırakmışlardır. Orta ve Doğu Avrupa yaşanan bu anayasacılık hareketiyle, hükûmet sistemlerinde de değişime gidilmiştir. Buna göre, demokrasiye geçen ülkelerden bazıları parlâmenter sistem uygulamasını benimserken; diğer bazıları yarı – başkanlık modelini kabul etmişlerdir.

The constitutional movements in eastern europe countries after communism

After the collapse of the Eastern Bloc, there has been a wave of democratization in Eastern Europe and the former USSR. As a predictable consequence, this wave fairly changed political systems and social and economic structure. Strong social movements and the governments shaped this process by round table talks in Poland, Hungary, Czechoslovakia However in Bulgaria, the transition process took a long time. On the other hand the people overthrew the government in a bloody riot in Romania. The constitutions which are democratic, pluralist, and based on market economy and western ideology have been made by the new governments. The governmental systems have been reformed in central and eastern European countries owing to these constitutional movements. In this vein, in certain countries parliamentary system was endorsed, wheras some other countries opted for semi-presidential systems.

PDF

___

Agh, Attila. (2006). “Parlamentoların Etkin Çalışması İçin Reformlar: Doğu Orta Avrupa Ülkelerinin Parlâmenter Reform Deneyimleri” Çev.: Mehmet Ali Tuğtan. 14 Kasım 2006 tarihinde http://www.tesev.org.tr/projeler/proje_siyasî_parlamento.php. adresinden erişildi.
Baest, Torsten F. (1990). “Kaynaşmış Sosyalist Milletten Yenilikler: Bulgar Halk Cumhuriyeti ve Türk Azınlık İlişkisi” Çev.: Neşe Ozan. Dünün ve Bugünün Defterleri, Dünya Sorunları, Doğu Avrupa Dosyası. Der.: Ragıp Zarakolu. 7(3), 391 – 414. İstanbul: Alan Yayıncılık.
Cıngı, Aydın. (Yayın tarihi belirtilmemiştir). Diktadan Demokrasiye, Güney Avrupa’nın Yeni Demokrasileri İspanya – Portekiz – Yunanistan. İstanbul: TÜSES Yayını.
Di Palma, Giuseppe. (1995). “Niçin Demokrasi Doğu Avrupa’da İşleyebilir” Çev.: Levent Köker. Demokrasinin Küresel Yükselişi. Der.: Larry Diamond ve Marc F. Plattner. Ankara: Yetkin Yayınları.
Drezov, Kyril. (2001). “Bulgaria and Macedonia: Voluntary Dependence on External Actors” Democratic Consolidation in Eastern Europe Volume 2, International and Transnational Factors. Eds.: Jan Zielonka and Alex Pravda. Oxford: OUP.
Dryzek, John S. and Leslie T. Holmes with Bogdan Chiritoiu. (2002). “Romania” Post – Communist Democratization, Political Discourses Across Thirteen Countries. Cambridge: CUP.
Dryzek, John S. and Leslie T. Holmes with Stefan Auer and Antoaneta Dimitrova. (2002). “Slovakia” Post – Communist Democratization Political Discourses across Thirteen Countries. Cambridge: CUP.
Dryzek, John S. and Leslie T. Holmes. (2002). “Czechia” Post – Communist Democratization Political Discourses across Thirteen Countries. Cambridge: CUP.
Fehér, Ferenc ve Ágnes Heller. (1995). “Komünizmin Sonu” Doğu Avrupa Devrimleri, Totaliter Toplumlardan Sivil Toplumlara. Der. ve Çev.: Tarık Demirkan. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Gallagher, Tom. (2001). “Building Democracy in Romain: Internal Shortcomings and External Neglect” Democratic Consolidation in Eastern Europe Volume 2, International and Transnational Factors. Eds.: Jan Zielonka and Alex Pravda. Oxford: OUP.
Ganev, Venelin I. (2001). “Bulgaria: The (Ir)Relevance of Post – communist Constitutionalism” Democratic Consolidation In Eastern Europe Volume 1, Institutional Engineering. Ed.: Jan Zielonka. Oxford: OUP.
Garlicki, Leszek Lech. (1997). “The Presidency in the New Polish Constitution” EECR, 6, 81-89.
Gönenç, Levent. (2002). Prospects for Constitutionalism in Post – Communist Countries. Netherlands: Kluwer Law International.
Gönenç, Levent. (2007). “Hükûmet Sistemi Tartışmalarında ‘Başkanlı Parlâmenter Sistem’ Seçeneği” Güncel Hukuk, 44, 39 – 43.
Gross, Irena Grudzinska. (1997). “Introduction: When Polish Constitutionalism Began” EECR 6, 64 – 66.
Güneş, Kadri Kemal. (1988). “Doğu – Batı İlişkileri ve Nükleer Güç 1945 – 1985” AÜSBFD, 43(1-2), 319 – 326.
Halmai, Gábor ve Ferenc Laczó. (2008). “Macaristan’da Toplumsal Hareketler: Bir Taslak” Çev.: Galip Doğduaslan. Toplumsal Hareketler, Tarih, Teori ve Deneyim. Der.: Y. Doğan Çetinkaya. İstanbul: İletişim Yayınları.
Hoffman, Christiane. (2009). “Tarih: NATO’ya Karşı Varşova Paktı” 2 Temmuz 2009 tarihinde http://www.dw- world.de/dw/article/0,,2524916,00.html. adresinden erişildi.
Holmes, Leslie. (2000). Post Komünizm. Çev.: Yavuz Alogan. İstanbul: Mavi Ada Yayınları.
http://en.wikipedia.org/wiki/Constitution_of_Slovakia adresine 11 Ocak 2011 tarihinde erişildi.
Huntington, Samuel P. (1996). Üçüncü Dalga, Yirminci Yüzyıl Sonlarında Demokratlaşma. Çev.: Ergun Özbudun. Ankara: Yetkin Yayınları.
Kagarlitsky, Boris. (1989). “Perestroika: Değişimin Diyalektiği” Çev.: Kudret Emiroğlu. Dünün ve Bugünün Defterleri, Dünya Sorunları, Sosyalizmin Güncel Sorunları Dosyası, Sovyetler ve Çin’de Neler Oluyor? / Yunanistan. Der.: Ragıp Zarakolu. Sayı 6/2: 74 – 96. İstanbul: Alan Yayıncılık.
Kagarlitsky, Boris. (1996). Rusya’da Kapitalizm Neden Tutmadı? Çev.: Kaya Şahin. İstanbul: Metis Yayınları.
Kerblay, Basile. (1995). “Gorbaçov’un Rusya’sı” Çev.: Osman Akınhay. Gorbaçov’un Rusya’sı. Haz.: Cem Akaş ve Sevin Okyay. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Kolakowski, Lezsek. (1995). “Devrim Sonrası Sersemlik” Çev.: Levent Köker. Demokrasinin Küresel Yükselişi. Der.: Larry Diamond ve Marc F. Plattner. Ankara: Yetkin Yayınları.
Kopecký, Petr. (2001). “The Czech Republic: From the Burden of the Old Federal Constitution to the Constitutional Horse Trading among Political Parties” Democratic Consolidation In Eastern Europe Volume 1, Institutional Engineering. Ed.: Jan Zielonka. Oxford: OUP.
Lijphart, Arend ve diğerleri. (Yayın tarihi belirtilmemiştir). Çağdaş Demokrasiler, Yirmibir Ülkede Çoğunlukçu ve Oydaşmacı Yönetim Örüntüleri. Çev.: Ergun Özbudun – Ersin Onulduran. Ankara: Yetkin Yayınları.
Linz, Juan J. and Alfred Stepan. (1996). “Post – Communism’s Prehistories” Problems of Democratic Transition and Consolidation, Southern Europe, South America, and Post – Communist Europe. Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press.
Lipson, Leslie. (2005). Siyasetin Temel Sorunları, Siyaset Bilimine Giriş. Çev.: Fügen Yavuz. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
Lomax, Bill. (1990). “1956: Macar Devriminin Mirası” Çev.: Sibel Türker. Dünün ve Bugünün Defterleri, Dünya Sorunları, Doğu Avrupa Dosyası. Der.: Ragıp Zarakolu. Sayı: 7/3: 280 – 309. İstanbul: Alan Yayıncılık.
MacShane, Denis. (1990). “Darbeden Sonra Dayanışma” Çev.: İsmail Ferahlar. Dünün ve Bugünün Defterleri, Dünya Sorunları, Doğu Avrupa Dosyası. Der.: Ragıp Zarakolu. Sayı 7/3: 233 – 252. İstanbul: Alan Yayıncılık.
Malová, Darina. (2001). “Slovakia: From the Ambiguous Constitution to the Dominance of Informal Rules” Democratic Consolidation In Eastern Europe Volume 1, Institutional Engineering. Ed.: Jan Zielonka. Oxford: OUP.
Marxism Today. (1990). “Prag’ın İkinci Baharı” Çev.: Tonguç Çoban. Dünün ve Bugünün Defterleri, Dünya Sorunları, Doğu Avrupa Dosyası. Der.: Ragıp Zarakolu. 7(3), 373-378. İstanbul: Alan Yayıncılık.
Miñon, Miguel Herrero de. (1993). “Demokrasiye Geçiş ve Anayasal Tercihler” Çev.: Ergun Özbudun ve Levent Köker. BDT Ülkelerinde Demokrasiye Geçiş ve Anayasa Yapımı. Ankara: Türk Demokrasi Vakfı Yayını.
Osiatynski, Wiktor. (1997). “A Brief History of the Constitution” EECR, 6, 66 – 76.
Ost, David. (1990). “Dayanışma’nın Dönüşümü ve Orta Avrupa’nın Geleceği” Çev.: Mustafa Küpüşoğlu. Dünün ve Bugünün Defterleri, Dünya Sorunları, Doğu Avrupa Dosyası. Der.: Ragıp Zarakolu. Sayı: 7/3: 253 – 278. İstanbul: Alan Yayıncılık.
Özbudun, Ergun. (1993). Demokrasiye Geçiş Sürecinde Anayasa Yapımı. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Özbudun, Ergun. (2007). “Demokrasiye Geçiş ve Demokrasinin Pekişmesi Sürecinde Anayasa Mahkemelerinin Rolü” Anayasa Yargısı, 24, 359 – 364.
Özçer, Akın. (2006). Çoğul İspanya, Anayasal Sistemi ve Ayrılıkçı Terörle Mücadele Modeli. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
Palmer, Tom. (2004). “Sosyalizm Doğu Avrupa’da Neden Çöktü” Çev.: Zafer Yılmaz. Liberal Düşünce, 33, 89 – 93.
Petras, James. (1989). “Yunan Sosyalizminin Çelişkileri” Çev.: Oğuz Önderer. Dünün ve Bugünün Defterleri, Dünya Sorunları,Sosyalizmin Güncel Sorunları Dosyası, Sovyetler ve Çin’de Neler Oluyor? / Yunanistan. Der.: Ragıp Zarakolu. 6(2), 292 – 320. İstanbul: Alan Yayıncılık.
Raslavsky, Victor. (1989). “Perestroikanın Üç Yılı” Çev.: Kudret Emiroğlu. Dünün ve Bugünün Defterleri, Dünya Sorunları, Sosyalizmin Güncel Sorunları Dosyası, Sovyetler ve Çin’de Neler Oluyor? / Yunanistan. Der.: Ragıp Zarakolu. 6(2), 123 – 132. İstanbul: Alan Yayıncılık.
Safty, Adel. (2003). Democracy and Governance, The Global Advance of Democracy. İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi Yayınları.
Sakwa, Richard. (1996). Russian Politics and Society. Second edition. London: Routledge.
Schmidt, Manfred G. (2001). Demokrasi Kuramlarına Giriş. Çev.: M. Emin Köktaş. Ankara: Vadi Yayınları.
Skala, Jan. (1990). “Çekoslavakya 1968: Reel Sosyalist Sistemde Kriz ve Krizin Altedilişi” Çev.: Zeynep Herkmen. Dünün ve Bugünün Defterleri, Dünya Sorunları, Doğu Avrupa Dosyası. Der.: Ragıp Zarakolu. 7(3), 344 – 358. İstanbul: Alan Yayıncılık.
Stokes, Gale. (2010). “The Successes and Failures of Negotiated Democratization” EECR, 6 (2,3). 7 Nisan 2010 tarihinde http://www1.law.nyu.edu/eecr/vol6num2/roundtable.html adresinden erişildi.
Szikinger, Istvan. (2001). “Hungary’s Pliable Constitution” Democratic Consolidation in Eastern Europe Volume 1, Institutional Engineering. Ed.: Jan Zielonka. Oxford: OUP.
Tanchev, Evgeni. (1993). “Parliamentarism Rationalized” EECR, 2(1), 33 – 35.
Touraine, Alain. (2002). Demokrasi Nedir? Çev.: Olcay Kunal. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Tunaya, Tarık Zafer. (1988). İnsan Derisiyle Kaplı Anayasa. İkinci baskı. İstanbul: Arba Yayınları.
Tunç, Hasan ve Kamile Türkoğlu. (2007). “Doğu Bloku’nun Yıkılması Sonrasında (Post – Komünist) Devletlerde Anayasa Yapım Yöntemleri” GÜHFD, 11(1-2), 1133 – 1163.
Vachudová, Milada Anna. (2001). “The Czech Republic: The Unexpected Force of Institutional Constraints” Democratic Consolidation In Eastern Europe Volume 2, International and Transnational Factors. Eds.: Jan Zielonka and Alex Pravda. Oxford: OUP.
Valki, László. (2001). “Hungary: Understanding Western Messages” Democratic Consolidation in Eastern Europe Volume 2. International and Transnational Factors. Eds.: Jan Zielonka and Alex Pravda. Oxford: OUP.
Weber, Renate. (2001). “Constitutionalism as a Vehicle for Democratic Consolidation in Romania” Democratic Consolidation In Eastern Europe Volume 1, Institutional Engineering. Ed.: Jan Zielonka. Oxford: OUP.
Wyrzykowski, Mirosław. (2001). “Legitimacy: The Price of a Delayed Constitution in Poland” Democratic Consolidation in Eastern Europe Volume 1, Institutional Engineering. Ed.: Jan Zielonka. Oxford: OUP.
Yücel, Bülent. (2003). “Yarı – Başkanlık Sisteminin Hükûmet Modeli Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma: Fransa Modeli ve Komünizm Sonrası Polonya” AÜHFD, 52(4), 335 – 364.
Yücel, Bülent. (2009). Parlâmenter Hükûmet Sisteminin Rasyonelleştirilmesi ve Türkiye Örneği. Ankara: Adalet Yayınevi.