Enver DURUALP, Lügen Ceren GÜNEŞ, Ender DURUALP

Toplumsal-Kültürel Bağlamda Ebeveynlerin Çocuk Haklarına Yönelik Tutumlarının İncelenmesi

Bu araştırmada, ebeveynlerin çocuk haklarına ilişkin tutumlarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın modeli nicel boyutta olup ilişkisel tarama modeldedir. Araştırmanın örneklemine, amaçlı örnekleme yöntemiyle seçilen ve Türkiye’nin yedi farklı bölgesinde yaşayan 477 gönüllü ebeveyn alınmıştır. Veriler “Genel Bilgi Formu” ve “Çocuk Haklarına Yönelik Ebeveyn Tutum Ölçeği” ile toplanmıştır. Araştırmanın yürütülebilmesi için etik kurul izni ve ebeveynlerin aydınlatılmış onamları alınmıştır. Araştırma verileri Google Form aracılığıyla online olarak toplanmıştır. Araştırma sonucunda ebeveynlerin çocuk haklarına yönelik tutumlarının yaş, eşinin yaşı, öğrenim durumu, sosyoekonomik düzey ve aile tipine göre anlamlı farklılık göstermediği bulunmuştur (p>0,05). Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin içeriği hakkında bilgisi ve eşi üniversite mezunu olan ebeveynlerin çocuk haklarına yönelik tutumlarının yüksek olduğu saptanmıştır (p

Exploring Parental Attitudes Toward Children’s Rights in a Social-Cultural Context

he present causal-comparative study explored parents’ attitudes toward children’s rights by some predefined variables. The sample consisted of conveniently selected 477 parents living in seven different regions of Türkiye, and the data were collected online using a demographic information form and the Parental Attitude Scale for Children’s Rights. The findings revealed that parents’ attitudes toward children’s rights did not significantly differ by gender, age, socioeconomic status, family type, and the other parent’s educational attainment (p > 0.05). Yet, the participants with knowledge of the Convention on the Rights of the Child and with a spouse with higher education demonstrated higher attitudes toward children’s rights (p < 0.05). Overall, it may be recommended that family socialization should be built on democratic values and skills, that relevant experts should carry out activities to contribute to knowledge and awareness about children’s rights, and that children should be informed about their rights by age and developmental characteristics.

PDF

___

Akgül, M. Ş. (2015). İlkokul öğrenci velilerinin çocuk haklarına ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi [The assessment of primary school student's parents' views on children's rights] (Tez No. 395149) [Yüksek lisans tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Allan, J., & I’Anson, J. (2004). Children’s rights in school: Power, assemblies and assemblages. The International Journal of Children’s Rights, 12(2), 123-138. https://doi.org/10.1163/1571818041904335
Arslan, Ç. (2019). Çocuğu ortaokula devam eden ebeveynlerin çocuk haklarına ilişkin tutumlarının incelenmesi [An analysis of parents' attitudes whose children attend the secondary school regarding children's rights] (Tez No. 614885) [Yüksek lisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Aslan, N. ve Cansever, B. (2007). Okuldaki sosyal etkinliklere katılımda ebeveyn- çocuk etkileşimi (kültürlerarası bir karşılaştırma) [Parent-child interaction in participation in social activities at school (a cross-cultural study)]. Ege Eğitim Dergisi, 8(1), 113-131. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/57070
Aydoğdu, F. ve Dilekmen, M. (2016). Ebeveyn tutumlarının çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi [The evaluation of parents’ attitudes in terms of different variables]. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 569-585. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/296105
Ayyıldız, T. (2005). Zonguldak il merkezinde 0-6 yaş çocuğu olan annelerin çocuk yetiştirme tutumları [Child raising attitude of the mothers of 0-6 years old children in the centrum of Zonguldak] (Tez No. 194299) [Yüksek lisans tezi, Karaelmas Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Balin, H. (2021). Aile içi rollerde babalığın önemi [The importance of fatherhood in family roles]. Çocuk ve Medeniyet Dergisi, 6(11), 55-81. https://doi.org/10.47646/CMD.2021.247
Baş, E. (2021). Evlilik: Modernleşme sürecinde kuşaklararasında yaşanan değişim [Marriage: Change through generations ın the modernization process]. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 20(2), 821-845. https://doi.org/10.21547/jss.823131
Beeckman, K. (2004). Measuring the implementation of the right to education: Educational versus human rights indicators. The International Journal of Children’s Rights, 12, 71-84. https://doi.org/10.1163/157181804323016550
Belli, M., Akçay-Didişen, N. ve Bal-Yılmaz, H. (2021). Geçmişten günümüze değişen babalık rolü ve çocuk gelişimine katkıları [The role of fatherhood changing from past to present and ıts contributions to child development]. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8(2), 366-371. https://doi.org/10.34087/cbusbed.806798
Bulut, A. (2020). Okul öncesi eğitim paydaşlarının çocuk haklarına ı̇lişkin tutumlarının ı̇ncelenmesi [Investigation of pre-school education stakeholders' attitudes towards children's rights]. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(4), 2067-2078. https://doi.org/10.33206/mjss.724740
Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2019). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri [Scientific research methods in education]. Pegem Akademi.
Çelen, N. (2004). Ana-babaların çocuğun oyun hakkına ilişkin tutumları [Attitudes of parents towards children's right to play]. B. Onur ve N. Güney (Ed.), Türkiye’de çocuk oyunları: Araştırmalar [Children's games in Turkey: Studies] içinde (ss. 84-94). Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.
Çelik, E. ve Çat, F.B. (2018).Toplumda değişen çocuk algısı, eğitim yöntemleri ve internetin etkilerine yönelik nitel bir araştırma [A qualitative research about chancing child perception, methods of education and effects of ınternet in society]. Akademik İncelemeler Dergisi, 13(2), 265-300. https://dergipark.org.tr/tr/pub/akademikincelemeler/issue/38542/400406
Day, D. M., Peterson-Badali, M., & Ruck, M.D. (2006). The relationship between maternal attitudes and young people’s attitudes toward children’s rights. Journal of Adolescence, 29(2), 193-207. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2005.05.002
Deb, S., & Mathews, B. (2012). Children’s rights in India: Parents’ and teachers’ attitudes, knowledge and perceptions. The International Journal of Children’s Rights, 20(2), 241-264. https://www.researchgate.net/publication/270538072_Children's_Rights_in_In dia_Parents'_and_Teachers'_Attitudes_Knowledge_and_Perceptions
Dinç, B. (2015). Okulöncesi eğitim kurumuna devam eden çocukların ebeveynlerinin çocuk hakları eğitimi konusundaki görüşleri [Views of preschool children’s parents about children’s rights education]. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 3(1), 7-25. https://doi.org/10.14689/issn.2148-2624.1.3c1s1m
Doğan, İ. (2000). Akıllı küçük-çocuk kültürü ve çocuk hakları üzerine sosyo-kültürel bir inceleme [A socio-cultural study on ıntelligent young-child culture and children's rights]. Sistem Yayıncılık.
Doğan, İ. (2004). Toplum ve eğitim sorunları üzerinde felsefi ve sosyolojik tahliller [Philosophical and sociological analysis on social and educational problems]. Pegema Yayıncılık.
Doğan, İ. (2009). Dünden bugüne Türk ailesi [Turkish family from past to present]. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Doğan, İ. (2016). Sosyoloji [Sociology]. Pegem Akademi.
Doğan, İ. (2021). Eğitim sosyolojisi [Educational sociology]. Nobel Akademik.
Erdoğan, T., & Vakıf, B. (2020). Çocukluk sosyolojisinin tarihsel gelişimi ve kuramsal temelleri [Historical development and theoretical foundations of childhood sociology]. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 44, 461- 486. https://doi.org/10.21497/sefad.845480
Flerin, U., Gogala, A., & Pavlovic, Z. (2000). Do values of parents influence subjective perspective of children’s rights? Horizons of Psychology, 9(3), 103- 118. http://psiholoska-obzorja.si/arhiv_clanki/2000_3/flerin_et_al.pdf
George, D., & Mallery, M. (2010). SPSS for windows step by step: A simple guide and reference, 17.0 Update. Boston: Pearson.
Gezer-Şen, B. (2011). Çocuk sosyolojisi bağlamında ailelerin çocuklarına bakış açılarının değerlendirilmesi (Elazığ ili örneği) [Evaluation of the perspectives of families to their children in the context of sociology of children (A sample of Elazığ province)] (Tez No. 289547) [Doktora tezi, Fırat Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Grigorenko, E. L., & Sternberg, R.J. (2000). Elucidating the etiology and nature of beliefs about parenting styles. Developmental Science, 3(1), 93-112. https://doi.org/10.1111/1467-7687.00103
Güçlü, S. (2016). Çocukluk ve çocukluğun sosyolojisi bağlamında çocuk hakları [Childhood and childern’s rights in the context of sociology of childhood]. Sosyoloji Dergisi, Armağan Sayısı, 1-22. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/592766
Gür, G. (2019). Ebeveynlerin, öğretmenlerin ve yöneticilerin çocuk haklarına ilişkin görüş ve uygulamaları [Parents, teachers and managers opinions and practices about child rights] (Tez No. 607477) [Yüksek lisans tezi, Adnan Menderes Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Gürdal, D. A. (2013). Sosyolojinin ihmal edilen kategorisi çocuklar üzerinden çocukluk sosyolojisine ve sosyolojiye bakmak [Looking at childhood sociology and sociology through children, the neglected category of sociology]. İş, Güç Endüstri ilişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 15(4), 1-26. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/235305
Haktanır, G., Aral, N., Alisinanoğlu, F., Baran, G., Başar, F., Köksal, A. ve Bulut, Ş. (1999). Türkiye'de anne-baba tutumu araştırmalarına genel bakış [An overview of research on parental attitudes in Turkey]. B. Onur (Ed.), Cumhuriyet ve çocuk 2. ulusal çocuk kültürü kongresi [Republic and child 2nd national child culture congress] içinde (ss. 331-344). Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.
İmamoğlu, O. (1993). Değişen dünyada değişen aile-içi roller [Changing family roles in a changing world]. Kadın Araştırmaları Dergisi, 1, 58-68. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/7112
İnal, K. (2014). Çocuk ve demokrasi [Children and democracy]. Ayrıntı Yayınları.
Karakaş, B. ve Çevik, Ö.C. (2016). Çocuk refahı: Çocuk hakları perspektifinden bir değerlendirme [Welfare of child: an evaluation from the perspective of children's rights]. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(3), 887- 906. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/286735
Karasar, N. (2019). Bilimsel araştırma yöntemi [Scientific research method]. Nobel Yayın Dağıtım.
Karataş, K. (2001). Toplumsal değişme ve aile [Social change and family]. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 12(2), 89-98. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/802461
Kasapoğlu, M. A. (2018). Sosyolojik yaklaşımlar temelinde aile kuramları [Family theories on the basis of sociological approaches]. A. Kasapoğlu ve N. Kakıner (Ed.), Aile sosyolojisi [Family sociology] içinde (ss. 2-27). Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Kent-Kükürtçü, S. (2011). 5-6 yaş çocuklarının ailelerin ve öğretmenlerinin kullandıkları disiplin yöntemlerinin çocuk hakları ile ilişkisinin incelenmesi [The examination of relationship with discipline methods used by five-six years old children parents and teachers and children’s rights] (Tez No. 308314) [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Kepenekçi, Y.K. (2008). İnsan hakları ve vatandaşlık [Human rights and citizenship]. Ekinoks Yayınevi.
Kesayak, Y. (2018). Ailede çocuk haklarının uygulanma düzeyine ilişkin ebeveyn görüşleri [Parental views on the level of implementation of children's rights] (Tez No. 537432) [Yüksek lisans tezi, Kastamonu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Khoury-Kassabri, M., & Ben-Arieh, A. (2009). School climate and children's views of their rights: A multi-cultural perspective among Jewish and Arab adolescents. Children and Youth Services Review, 31(1), 97-103. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2008.06.002
Kızılırmak, K. ve Alkan-Ersoy, Ö. (2015, Mayıs). İlkokul birinci sınıfa devam eden çocukların annelerinin çocuk haklarına yönelik tutumlarının incelenmesi (Ankara örneklemi) [Examining the attitudes of mothers of children attending the first grade of primary school towards children's rights (Ankara sample), Sözlü sunumu]. Uluslararası Katılımlı 3. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongresi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Kosher, H. (2018). What children and parents think about children’s right to participation. The International journal of children’s rights, 26(2), 295-328. https://doi.org/10.1163/15718182-02602005
Kurtdede-Fidan, N. ve Özaydın, A. (2019). Ebeveynlerin çocuk haklarına ı̇lişkin metaforik algıları [Metaphorical perceptions of parents’ on the children’s rights]. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensitüsü Dergisi, 9(2), 361-378. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/910489
Kuzucu, Y. (2011). Değişen babalık rolü ve çocuk gelişimine etkisi [The changing role of fathers and its ımpact on child development]. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(35), 79-91. https://dergipark.org.tr/tr/download/article- file/200037
Lansdown, G. (2005). The evolving capacities of the child. United Nations Children’s Fund.
Magnuson, K., & Votruba-Drzal, E. (2009). Enduring influences of childhood poverty. Focus, 26(2), 32-37. https://www.irp.wisc.edu/publications/focus/pdfs/foc262f.pdf
Marshall, G. (2021). Sosyoloji sözlüğü [Sociology dictionary]. O. Akınhay ve D. Kömürcü, (Çev.). Bilim ve Sanat.
Morine, S. J. (2000). Children’s and parents’ attitudes towards children’s rights and perceptions of family relationship (Order No. 0-612-53473-1). Available from University of Toronto, TSpace Repository, School of Graduate Studies – Theses, Master thesis, Toronto University. https://tspace.library.utoronto.ca/bitstream/1807/14423/1/MQ53473.pdf
Morrow, V. (1999). We are people too: Children‟s and young people’s perspectives on children’s rights and decision-making in England. The International Journal of Children’s Rights, 7(2), 149-170. https://www.researchgate.net/publication/249570497_We_are_people_too'_Ch ildren's_and_young_people's_perspectives_on_children's_rights_and_decision- making_in_England#fullTextFileContent
Newman, D.M. (2009). Families: A sociological perspective. McGraw-Hill Higher Education.
Onur, B. (1994). Toplumsal tarihte çocuk [Child in social history]. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Onur, B. (2007). Çocuk, tarih ve toplum [Child, history and society]. İmge Kitabevi.
Özpolat, A. (2010). Ailede demokratik sosyalleşme [Democratic socialization in the family]. Aile ve Toplum Dergisi, 5(20), 9-24. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/198090
Pembecioğlu, N. (2006). İletişim ve çocuk [Communication and child]. Ebabil Yayıncılık.
Pesen, A. (2015). Ebeveynlerin “çocuk” kavramına yükledikleri metaforlar [Metaphors that parents assıng to the concept of “chıld”]. Electronic Turkish Studies, 10(15), 731-748. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8826
Peterson-Badali M., Morine, S.L., Ruck, M.D., & Slonim, N. (2004). Predictors of maternal and early adolescent attitudes toward children’s nurturance and self- determination rights. Journal of Early Adolescence, 24(2), 159-179. https://doi.org/10.1177/0272431603262667
Postman, N. (1995). Çocukluğun yokoluşu [the disappearance of childhood]. K. İnal (Çev.). İmge Kitabevi.
Redlener, I. E. (1979). Children's rights and parents' rights in child abuse: New diagnostic problems. Child Abuse and Neglect, 3(1), 93-97. https://doi.org/10.1016/0145-2134(79)90017-6
Sayın, Ö. (1993). Toplumsal yaşam ve toplumsal yapı [Social life and social structure]. Sosyoloji Dergisi, 4, 1-17. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/593129
Sutton, P. B. (2003). The relationship between parents’ attitude toward children’s rights, parenting styles, and children’s right to sexuality education (Order No. 3107817). Available from ProQuest Dissertations & Theses Global. Doctoral Dissertation, Alliant International University, California, USA. https://www.proquest.com/docview/305220578?pq- origsite=gscholar&fromopenview=true
Tan, M. (1989). Çağlar boyunca çocukluk [Childhood through the ages]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 22(1), 71-88. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000859
Taşkın, A. (2019). Çocuk hakları konusunda ebeveyn tutumları ile ortaokul öğrencilerinin farkındalık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Investigation of the relationship between the attitudes of parents with awareness levels of secondary school students about children rights] (Tez No. 542464) [Yüksek lisans tezi, Giresun Üniversitesi], Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Tatlı, S., Selimoğlu, H. ve Bademci, D. (2012). Çocukları okul öncesi eğitime devam eden annelerin aile hayatı ve çocuk yetiştirme tutumlarının incelenmesi [The investigation of the child rearing attitudes and family lifes of the mothers whose childeren continue their pre-school education]. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(3), 101-114. http://busbed.bingol.edu.tr/en/download/article-file/434266
Tezel-Şahin, F. (2007, Ekim). Sosyal değişim sürecinde değişen babalık rolü [The changing role of paternity in the process of social change, Sözlü sunum]. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Atatürk Kültür, Dı̇l ve Tarı̇h Yüksek Kurumu, Ankara.
Tunca, T. (2020). Türkiye’de değişen aile ve çocuğa yüklenen anlamlar [The changing family and the meanings attributed to the child in Turkey]. N. Adak (Ed.), Değişen toplumda değişen aile [Changing family in changing society] içinde (ss. 163-176). Siyasal Kitabevi.
UNICEF (1998). Çocuk haklarına dair sözleşme uygulama el kitabı [Convention implementation handbook on children's rights]. Ajans Türk Basın ve Basım A. Ş.
UNICEF (2004). Çocuk haklarına dair sözleşme el kitabı [Convention handbook on children's rights]. UNICEF, Türkiye.
Washington, F. (2010). 5-6 yaş grubu çocuklarına uygulanan aile katılımlı çocuk hakları eğitimi programının etkililiğinin incelenmesi [Researching the effectiveness of children's rights education program applied to children of 5 to 6 age groups and their families participation] (Tez No. 279871) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Wolfe, J. B. (1998). The relation between mother’s and children’s understanding of rights (Order No. 0-612-34007-4). Available from University of Toronto, TSpace Repository, School of Graduate Studies – Theses, Doctoral dissertation, Toronto University. https://tspace.library.utoronto.ca/bitstream/1807/12085/1/MQ34007.pdf
Yeşilkayalı, E. ve Yıldız-Demirtaş, V. (2016). İlköğretim öğrencilerinin ebeveynlerinin çocuk haklarına yönelik tutumları [The attitudes of parents of elementary school students toward children’s rights]. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(13), 119-140. https://dergipark.org.tr/tr/download/article- file/358731
Youf, D. (2019). Çocuğun hukuki statüsü hakkında [About the legal status of the child]. Çocuk ve Medeniyet Dergisi, 4(8), 67-85. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1335768
Yurtsever, M. (2009). Ebeveyn çocuk hakları tutum ölçeğinin geliştirilmesi ve anne babaların çocuk haklarına yönelik tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi [The development of parental attitudes scale for children's rights and the examination of parental attitudes for their children's rights in terms of different variables] (Tez No. 231784). [Doktora tezi, Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Yurtsever-Kılıçgün M. ve Oktay, A. (2011). Çocuk haklarına yönelik ebeveyn tutum ölçeği’nin geliştirilmesi ve standardizasyonu [Development and standardizatıon of parental attitude scale for children’s rights]. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 1-22. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/231638
Yurtsever-Kılıçgün, M. (2015). Çocuk haklarına yönelik ebeveyn tutumları ile ebeveynlik rolleri arasında ilişki [The relationship between parental attitudes towards children's rights and parenting roles, Sözlü sunum]. Uluslararası Katılımlı 3. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongresi, Uluslararası Katılımlı 3. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongresi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.