Sosyal Bilim Araştırmaları Etik Onay Süreci Hakkında Bir Örnek Olay Araştırması

Yükseköğretim Kurulunun 2012 yılında yayımladığı, 2016 yılında da güncellediği Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi uyarınca, lisansüstü tezler de içinde olmak üzere, insan etkileşimli araştırmaların, araştırma etiğine uygun biçimde gerçekleşmesi için üniversitelerde etik kurullar oluşturulmuştur. Sosyal bilimler etik kurulu bunlardan biridir. Fakat sosyal bilim araştırma tasarımları için etik onay alınması, ülkemiz için yeni bir durumdur. Üstelik bu kurulların çalışmasına yol gösteren Yönergenin içerdiği etik kodların büyük kısmı araştırma etiği ile değil, yayın etiği ile ilgilidir. Dolayısıyla sosyal bilimler etik kurullarının önlerine gelen araştırma tasarımlarına etik onay verme görevini nasıl ve nelere dikkat ederek yerine getirdiği bilinmemektedir. Bu konuda herhangi bir araştırmaya rastlanmamıştır. Yazarın yaklaşık iki yıl boyunca Türkiye’nin en eski üniversitelerinden birinde etik kurul üyesi olarak başvurular üzerinde yaptığı etik inceleme sonuçlarının veri kaynağı olarak kullanıldığı bu örnek olay araştırması, söz konusu belirsizliğe kendi çapında ışık tutmaktadır. Araştırmanın bulguları; başvuru formlarının yalınlaştırılması ve alana özgülenmesi gerektiğini, etik kurul üyeliğinin öğretim üyeleri için ciddi bir iş yükü artışına neden olduğunu; başvuruların yaklaşık 2/3’ünden etik bakımdan düzeltme istenmesinin bu iş yükü artışına önemli bir katkı yaptığını; düzeltme nedenlerinin başvuru belgelerinin hazırlanmasındaki özensizlik ile ‘yöntemsel yanlışların yanılmaya yol açabileceği’ konusundaki duyarlık eksikliğinden kaynaklandığı göstermektedir.

A Case Study on Social Science Research Ethics Approval Process

In accordance with the Scientific Research and Publication Ethics Directive published by the Council of Higher Education in 2012 and updated in 2016, ethical committees were established at universities to ensure that all scientific research, including postgraduate dissertations, is conducted in accordance with research ethics. One of these committees is the social sciences ethics committee. Obtaining ethical approval for social science research designs is a new situation for our country. What’s more, most of the ethical codes contained in the Directive, which guides the studies of these committees, are not about research ethics, but publication ethics. Therefore, it is not known how social sciences ethics committees fulfil their duty while giving ethical approval to research designs they are dealing with. No research has been found on this subject yet. This case study, in which the results of the ethical review of the author made as a member of the ethics committee at one of the oldest universities in Turkey for about two years were used as a data source, sheds light on this uncertainty within itself limits. According to the findings of the study, ethics committee membership causes a serious increase in workload for faculty members, and requesting ethical corrections from approximately 2/3 of the applications made a significant contribution to this increase in workload. In addition, it was found out that the reasons for the correction were due to the carelessness in the preparation of the application documents and the lack of sensitivity that methodological mistakes can be mistaken and so can mislead. Besides all these, the application forms should be simplified and be allocation to as per scientific fields.

PDF

___

Aydın, İ. (2016). Akademik Etik, [Academic Ethics]. Pegem Akademi Yayını.
Bermek, E. (2002). Önsöz, [Foreword] Bilimsel Araştırmada Etik ve Sorunları, [Ethics and Problems in Scientific Research]. Türkiye Bilimler Akademisi Yayını.
Christensen, L. B., Burke, J. R., & Turner, L. A. (2015), Araştırma Yöntemleri, Desen ve Analiz, [Research Methods, Design and Analysis], (A. Aypay, Çev. Ed.). Anı Yayıncılık.
Karasar, N. (1982). Bilimsel Araştırma Yöntemi, Kavramlar, İlkeler, Teknikler, [Scientific Research Method, Concepts, Principles, Techniques]. Nobel Yayın Dağıtım.
Kuçuradi, İ. (2003). Etik ve Etikler, [Ethics and The Ethics], Türkiye Mühendislik Haberleri, 423, 7-9. https://www.imo.org.tr/ Eklenti/ 1470, etik-ve- etiklerpdf.pdf?0
Irzık, G. ve Erzan, A. (2008). Bilim etiği ve yöntem sorunu, [Science Ethics and Method Problem] A. Erzan (Ed.), Bilim Etiği El Kitabı. (ss. 10-14). Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları.
Özcan, M. ve Balcı, Y. (2016). Akademisyenlerin Araştırma ve Yayın Etiğine İlişkin Düşünceleri, [Academics' Thoughts on Research and Publication Ethics], İş Ahlakı Dergisi, 9(1), 91-111. https://isahlakidergisi.com/ sayilar/9-cilt-1- sayi/m0086
Pieper, A. (1997). Etiğe Giriş, [Introduction to Ethics], (G. Sezer, V. Atayman, Çev.). Ayrıntı Yayınevi.
Ruacan, Ş. (2005). Bilimsel Araştırma ve Yayınlarda Etik İlkeler, [Ethical Principles in Scientific Research and Publications], Gazi Tıp Dergisi, 4(16), 147-149. https://medicaljournal.gazi.edu.tr/index.php/GMJ/article/view/248/246
Tapper, A., & Millett, S. (2015). Revisiting the concept of a profession, Research in Ethical Issues in Organizations, 13, 1-18. https://www.emerald.com/ insight/ content/doi/10.1108/ S1529-209620150000013001/ full/html
Tekcan, A. (2002a). Sosyal Bilim Araştırmalarında Etik Kurallar, [Ethical Rules in Social Science Research], A. Erzan (Ed.), Bilim Etiği El kitabı. (ss. 33-35). Türkiye Bilimler Akademisi Yayını.
Tekcan, A. (2002b). Etik Kuralları, [Code of Ethics], A. Erzan (Ed.), Bilim Etiği El Kitabı, (ss. 69-70). Türkiye Bilimler Akademisi Yayını.
Türer, C. (2019). Normatif Etikler, [Normative Ethics], C. Türer (Ed.), Etik ve Etik Sorunlar, Nobel Yayınevi.