19. Yüzyılda Ankara’nın Kentsel Çevre Tarihi: Zorluklar, Bağlantısallık, Yayılma

Bu çalışma, mekânsal bağlantısallık, çeşitli kentsel çevresel zorluklar ve kentsel yayılma bağlamlarında 19. yüzyılda Ankara’nın kapsamlı bir kentsel çevre tarihini yazmayı amaçlamaktadır. Ankara’nın karşılaştığı çeşitli kentsel çevresel zorluklar, mekânsal ve kavramsal bağlantısallık ve kentsel yayılma süreçlerinin inşasında etkili ve belirleyici faktörlerdir. Bağlantısallık kavramı hem zorluklar hem mekânlar için yeniden üretilmektedir. İç içe geçmiş, sarılmış ve dolaşmış kavramsal bağlantısallıklar, savunma, değişen koşullar, savaşlar, göç, ölüm, kuraklık, kıtlık ve dış etkenler gibi çeşitli kentsel çevresel zorlukların arasında kurulmaktadır. Bunun da ötesinde, kentin güncel ve ilerideki yayılmasına neden olan kentteki mekânsallıklar ve mekânlar arasındaki bağlantısallıklar, bu zorluklardan doğan durumlar aracılığıyla kurulabilir. Genellikle, kentin çeperlerinde konumlanan kışlalar, planlı ve organik yerleşimler, mezarlıklar, yollar ve demiryolu gibi lineer uzantılar ile göçmen yerleşimlerinin mekânsal oluşumları, kent ve hinterlandı arasında mekânsal bütünlük ve mekânsal geçiş sağlar. Bu çalışmanın literatüre katkısı, yalnızca Ankara’nın kentsel çevre tarihini yazmak değil, aynı zamanda, çeşitli zorlukları, mekânsallıkları ve mekânlar ve zorlukların bağlantısallıklarını inşa etmek, kavramsallaştırmak ve deşifre etmek aracılığıyla kentin bağlantısallığını ve yayılmasını da ortaya çıkarmaktır

Urban Environmental History of Ankara in the 19th Century: Challenges, Connectivity, Expansion

The aim of this study is to write a comprehensive urban environmental history of Ankara in the 19th century within the contexts of the diverse contingent challenges, connectivity of challenges and spaces, and the expansion of the city. The diverse urban environmental challenges faced by Ankara were the influential and determinant factors in the processes of ensuring spatial and conceptual connectivity and the city’s expansion. The concept of “connectivity” is reproduced for both challenges and spaces. A nested, wrapped, and intertwined conceptual connectivity is established among diverse urban environmental challenges such as defense, changing circumstances, wars, immigration, fatalities, drought, famine, and external dynamics. The spatiality in the city and a complex connectivity among spaces could also be established through the situations that arise from such challenges, which have also led to the current and further expansion of the city. Spatial formations of spaces, including military barracks, planned and organic neighborhoods, graveyards, linear extensions such as roads and the railway at the periphery of the city, as well as immigrant settlements in the hinterlands, provided a spatial integrity and spatial transition between the city and its hinterlands. The contribution of this study to the literature is not only to explore the urban environmental history of Ankara, but also to reveal the city’s connectivity and expansion through the building, conceptualizing, and deciphering of diverse challenges, spatiality of sites, and the connectivity of spaces and challenges.

PDF

___

Actor-network theory. (2004). A-Ritzer-Encyclopedia. Retrieved from: https://www.sagepub.com/sites/default/files/upmbinaries /5222_Ritzer__Entries_beginning_with_A__[1]. pdf
Aktüre, S. (1975). 17. Yüzyıl başından 19. yüzyıl ortasına kadarki dönemde Anadolu Osmanlı şehirsel yapının değişme süreci. METU Journal of Faculty of Architecture, 1(1), 101-128.
Aktüre, S. (1981). 19. yüzyıl sonunda Anadolu kenti mekânsal yapı çözümlemesi. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi.
Aktüre, S. (2001). 1830’dan 1930’a Ankara’da günlük yaşam. In Y. Yavuz and S. Aktüre (Eds.) Tarih İçinde Ankara II, 1998 Seminer Bildirileri (p. 35-75). Ankara: ODTÜ. (originally published in 1984).
Alemdar, K. (2000). Seyahathamelerde Ankara. In Y. Yavuz and S. Aktüre (Eds.), Tarih İçinde Ankara II, 1998 Seminer Bildirileri (p. 97-103). Ankara: ODTÜ. (originally published in 1984).
Amin, A. and Thrift, N. (2002). Cities: reimagining the urban. Cambridge: Polity.
Ankara Settlement Map [Ankara Yerleşim Haritası]. (1924). Map Archive, (H004). Koç University Vehbi Koç Ankara Studies Research Center (VEKAM), Ankara.
Ankara Train Station [Ankara Tren İstasyonu] (n.d). Photograph and Postcard Archive, (0973). Koç University Vehbi Koç Ankara Studies Research Center (VEKAM), Ankara.
Arıcanlı, T. (1991). Property, land, and labor in nineteenth century Anatolia. In Ç. Keyder and F. Tabak (Eds.). Landholding and commercial agriculture in the Middle East (p. 124-127). Albany: State University of New York.
Arnaud, J. (2008). Modernization of the cities of the Ottoman Empire (1800–1920). In R. André, P. Attilio and H. Renata (Eds.), The city in the Islamic World, (Vol. 2). Leiden, Boston: Brill.
Aslan, S. (2020). From nature to production and commerce: Spatial transformation of Bursa in the late Ottoman period, Unpublished PhD Thesis. Middle East Technical University (METU), Ankara.
Aslan, S. (2021a). Untangling spatial transformations: A comparative study on the association between urban cores and hinterlands of Bursa and Ankara. Architecture, Archaeology and Contemporary City Planning Symposium, VIII AACCP. Cities in Evolution. Diachronic Transformations of Urban and Rural Settlements. 26 April – 2 May, Özyeğin University, Istanbul, Turkey, (Conference Presentation; Book of Abstract).
Aslan, S. (2021b). The association between nature and technology: Immigrant settlements in the environs of Bursa and Ankara. Livable Environments and Architecture, International Congress. LIVENARCH VII-OTHER ARCHITECT/URE(S), 28 – 30 September, Karadeniz Technical University, Faculty of Architecture, Department of Architecture, Trabzon, Turkey, [Unpublished Conference Presentation].
Atam, Ş. (2012). Osmanlı Devleti’nde bir yol çıkmazı: İzmitAnkara şosesi, inşa ve işletme imtiyazı. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3(1), 119-138.
Avcı, Y. (2016). Osmanlı hükümet konakları, Tanzimat Döneminde kent mekanında Devletin erki ve temsili. Istanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Aydın, S., Emiroğlu, K., Türkoğlu, Ö. and Özsoy, E. D. (2005). Küçük Asya’nın bin yüzü Ankara. Ankara: Dost Yayınları.
Aytekin, E. A. (2009). Agrarian relations, property, and law: an analysis of the land code of 1858 in the Ottoman Empire. Middle Eastern Studies, 45(6), 935-951.
Blau, E. and Rupnik, I. (2018). Baku: oil and urbanism. Zurich: Park Books / Chicago University Press.
Cengizkan, A. (2004). Ankara mezarlıkları: Ankara’nın taşına bak. TMMOB Mimarlar Odası, Ankara Şubesi Bülten, (38- 41).
Cengizkan, A. (2018). Ankara’nın ilk planı. Ankara: Arkadaş Yayıncılık.
Cerasi, M. M. (1985). “Open space, water and trees in Ottoman urban culture in the XVIIIth - XIXth centuries.” Attilo Petruccioli (Ed.). Environmental Design: Journal of the Islamic Environmental Design Research Centre 2 (p. 36-50), Rome: Carucci Editions.
Cerasi, M. M. (1999). Osmanli kenti Osmanlı İmparatorluğu’nda 18. ve 19. yüzyıllarda kent uygarlığı ve mimarisi. A. Ataöv (Trans.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Cronon, W. (1991). Nature’s metropolis Chicago and the great west. New York, London: W.W. Norton and Company.
Çadırcı, M. (1963). Anadolu’da redif askeri teşkilâtının kuruluşu. Tarih Araştırmaları Dergisi, 8(14), 63-75.
Çadırcı, M. (2000). Yönetim merkezi olarak Ankara’nın geçirdiği evrim. In E. Yavuz and Ü. N. Uğurel (Comp.). Tarih İçinde Ankara: Eylül 1981 Seminer Bildirileri, (p. 90-95). Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Basım İşliği. (originally published in 1984).
Çadırcı, M. (2013). Tanzimat döneminde Anadolu kentlerinin sosyal ve ekonomik yapısı. Ankara: Türk Tarih Kurumu, (originally published in 1984).
Çelik, Z. (1993). The remaking of Istanbul: Portrait of an Ottoman city in the nineteenth century. Seattle and London: University of Washington Press, (originally published in 1986).
Çetin, E. (2017). Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e Anadolu’da karayolu ulaşımı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Çetiner Doğdu, Z. (2002). Kışla mimarisi. In H. C. Güzel, Prof. K. Çiçek, and Prof. S. Koca (Eds.). Türkler Ansiklopedisi, Vol. 12. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Çoban Mektebi. (n.d.). Photograph and Postcard Archive, (ACF0424). Koç University Vehbi Koç Ankara Studies Research Center (VEKAM), Ankara.
Denel, S. (1982). Batılılaşma sürecinde İstanbul’da tasarım ve dış mekanlarda değişim ve nedenleri. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi.
Denel, S. (2000). 19. yüzyılda Ankara’nın kentsel formu ve kent dokusundaki farklılaşmalar. In A. Tükel Yavuz (Comp.). Tarih İçinde Ankara. Eylül 1981 Seminer Bildirileri. Ankara: T.B.M.M. Basımevi. (originally published in 1984).
Erdoğan, A., Günel, G. and Kılcı, A. (2007). Osmanlı’da Ankara. Ankara tarihi ve kültürü dizisi. Ankara: Ankara Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Yayınları.
Erler, M. Y. (2010). Osmanlı Devleti’nde kuraklık ve kıtlık olayları (1800-1880). Istanbul: Libra Yayıncılık.
Ersoy, M. (2020). Osmanlıdan günümüze imar ve yasalar. Istanbul: Ninova Yayıncılık, (originally published in 2017).
Farías, I. (2010). Introduction: decentring the object of urban studies. In I. Farías, and T. Bender (Eds.), Urban assemblages: How actor-network theory changes urban studies, (1-24). London and New York: Routledge.
Farías, I. and Bender T. (Eds.). (2010). Urban assemblages: How actor-network theory changes urban studies. London and New York: Routledge.
Faroqhi, S. (1984). Towns and townsmen of Ottoman Anatolia Trade, crafts, and food production in an urban setting 1520- 1650. Cambridge: Cambridge University Press.
Faroqhi, S. (2011). On yedinci yüzyıl Ankara’sında sof imalatı ve sof atölyeleri. Istanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 41, 1-4. Retrieved from: https://dergipark.org. tr/tr/pub/iuifm/issue/832/9114.
Georgeon, F. (1999). Keçi kılından kalpağa: Osmanlı İmparatorluğu’nun son yüzyılında Ankara’nın gelişimi. In P. Dumont and F. Georgeon (Eds.). Modernleşme sürecinde Osmanlı kentleri, A. Berktay (Trans.). Istanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Gökçe, F. and Özgönül, N. (2001). Ankara’da kaybolan kültür varlıklarımız; Bağ evleri. In Y. Yavuz and S. Aktüre (Comp.). Tarih İçinde Ankara II, 1998 Seminer Bildirileri (p. 269-287). Ankara: ODTÜ.
Günel, G. and Kılcı, A. (2015). Ankara şehri 1924 haritası: Eski bir haritada Ankara’yı tanımak (1924 Map of Ankara city: Recognizing Ankara with an old map. Journal of Ankara Studies, June, No: 3(1), 78-104.
Günyol, V., Başaran, M. and Öneş, M. (Eds.). (1981). Ankara’da XVI. yüzyılda ekonomik ve sosyal yaşam. Yurt Ansiklopedisi: Türkiye, İl İl: Dünü, Bugünü, Yarını, Vol.: 1 (p. 537-549). Istanbul: Anadolu Yayıncılık.
Karpat, K. (2019). Osmanlı modernleşmesi Toplum, kuramsal değişim ve nüfus. C. Elitez (Trans.). İstanbul: Timaş Yayınları (originally published in 2008).
Kasaba, R. (1991). Migrant labor in Western Anatolia, 1750- 1850. In Ç. Keyder and F. Tabak (Eds.). Landholding and commercial agriculture in the Middle East, (p.113-116). Albany: State University of New York.
Kaynar, İ. S. and Koraltürk, M. (2016). Ankara’ya demiryoluyla göçler ve iskan siyaseti (1890-1910). Ankara Araştırmaları Dergisi, Journal of Ankara Studies 4(1), 1-12.
Keçiören Mektebi. (1928). Photograph and Postcard Archive, (2451). Koç University Vehbi Koç Ankara Studies Research Center (VEKAM), Ankara.
Keskin, Ö. (2012). Osmanlı İmparatorluğu’nda modern ziraat eğitiminin yaygınlaşması: Ankara Numune Tarlası and Çoban Mektebi. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM, 87-106.
Klarqvist, B. (1993). A space syntax glossary. Nordisk Arkitekturforskning, 2.
Kostof, S. (1992). The city assembled: The elements of urban form through history. Boston: Little, Brown.
Köksal, Y. (2002). Imperial center and local groups: Tanzimat reforms in the provinces of Edirne and Ankara. New Perspectives on Turkey, 27, 107-138.
Kubat, A. S. (Dossier Ed.). (2014). Space syntax. ITU A|Z, 11/ 2.
Latour, B. (2017). On actor-network theory. A few clarifications plus more than a few complications. Logos, 27, 173-197.
Mıhçıoğlu Bilgi, E. (2010). The physical evolution of the historic city of Ankara between 1839 and 1944: A morphological analysis. Unpublished PhD Thesis. METU, Department of Architecture.
Mikhail, A. (2011). Nature and empire in Ottoman Egypt. Cambridge: Cambridge University Press.
Dahiliye Nezâreti, Mektubî Kalemi [DH. MKT.]. (H-01-06- 1323 [Hijri]). (Inventory No: 993-62), Cumhurbaşkanlığı Arşiv Dairesi Başkanlığı Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Istanbul.
Ortaylı, İ. (2000). 19. yüzyıl Ankara’sına demiryolu gelişi, hinterlandının ve hinterland’daki üretim eylemlerinin değişimi. In A. Tükel Yavuz (Comp.). Tarih İçinde Ankara. Eylül 1981 Seminer Bildirileri. Ankara: T.B.M.M. Basımevi. (originally published in 1984).
Özcan, A. (2007). Askeri teşkilat. TDV İslam Ansiklopedisi, Vol. 33, 509-512. Retrieved from: http://islamansiklopedisi.org. tr.
Özdemir, R. (1986). XIX. yüzyılın ilk yarısında Ankara. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları: 694.
Öztekin, Ö. (2015). Tarih manzumelerine göre XIX. yüzyılda Ankara (19th century Ankara through historical poems). Journal of Ankara Studies, No: 3(2), 212-219.
Pamuk, Ş. (1987). Commodity production for world-markets and relations of production in Ottoman agriculture, 1840- 1913. In H. İslamoğlu-İnan (Ed.). The Ottoman Empire and the world economy. Cambridge: Cambridge University Press.
Pamuk, Ş. (1988). The Ottoman Empire in comparative perspective. Review (Fernand Braudel Center), 11(2), 127- 149.
Presidential Ottoman Archive, Hatt-ı Hümayun Tasnifi, No: 1920 B (68).
Quataert, D. (1993). Ottoman manufacturing in the age of the industrial revolution. Cambridge: Cambridge University Press.
Quataert, D. (2005). The Ottoman Empire, 1700-1922. Cambridge: Cambridge University Press.
Quataert, D. (2008). Anadolu’da Osmanlı reformu ve tarım 1876-1908. PhD Dissertation. University of California-Los Angeles. Istanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
N. Özok Gündoğan and A. Zana Gündoğan (Trans.), (originally published in 1973).
SALT Research Online Archive, [photograph] (AHANKA188). Station (İstasyon) Street and general view of Tabakhane Neighborhood. (n.d.). Photograph and Postcard Archive, (0711). Koç University Vehbi Koç Ankara Studies Research Center (VEKAM), Ankara.
Station (İstasyon) Street. Photograph and Postcard Archive, (1198). Koç University Vehbi Koç Ankara Studies Research Center (VEKAM), Ankara.
Bâb-ı Âlî Evrak Odası [BEO.]. (H-21-11-1309 [Hijri]). (Inventory No: 21-1502), Cumhurbaşkanlığı Arşiv Dairesi Başkanlığı Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Istanbul.
Sunar, İ. (1987). State and economy in the Ottoman Empire. In H. İslamoğlu-İnan (Ed.). The Ottoman Empire and the world economy. Cambridge: Cambridge University Press.
Tamur, E. (2010). Ankara’da mahal isimlerine yansıyan tarih-I. Kebikeç, No: 29, 57-71.
Taş Mekteb and Namazgah Graveyard. (n.d.). Photograph and Postcard Archive, (0029). Koç University Vehbi Koç Ankara Studies Research Center (VEKAM), Ankara.
Tekeli, İ. (2007). Anadolu’da kent tarihi yazıcılığı üzerine bir yöntem önerisi. In C. Çiftçi (Ed.). Bursa’nın kentsel ve mimari gelişimi. Bursa: Gaye Kitabevi.
Tekeli, İ. (2016). Dünya’da ve Türkiye’de kent-kır karşıtlığı yok olurken yerleşmeler için temsil sorunları ve strateji önerileri. Ankara: idealkent Yayınları.
Tekemen Altındaş, E. (2018). 19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde yaşanan kuraklığın Ankara’ya yansıması. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Year: 16, No: 24, 1-13.
Tekemen Altındaş, E. (2020). XIX. yüzyılın ikinci yarısında Ankara’da karayolu ulaşımı. TAD, Vol. 39(67), 329-348. Von Vincke’s Ankara Map [Von Vinke Ankara Haritası]. (1839). Map Archive, (H147). Koç University Vehbi Koç Ankara Studies Research Center (VEKAM), Ankara.
Yavuz, E. (2000). 19. yüzyıl Ankarasında ekonomik hayatın örgütlenmesi ve kent-içi sosyal yapı. In A. Tükel Yavuz (Comp.). Tarih İçinde Ankara. Eylül 1981 Seminer Bildirileri. Ankara: T.B.M.M. Basımevi. (originally published in 1984).
Yazıcı, N. (2011). Osmanlı Dönemi kışla mimarisi ve Samsun kışlası. Prof. M. Aydın, Assoc. Prof. B. Şişman, Assist. Prof. S. Özyurt, and Assist. Prof. H. Atsız (Eds.). Samsun Sempozyumu, Vol. 3. içinde (s. 635-642). Samsun: Samsun Valiliği Yayınları.