19. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Devleti’nde Otel ve Misafirhanelere Dair Düzenlemeler

XIX. yüzyılda dünyada turizmin gelişimine paralel olarak ticari, dinî, tarihî ve kültürel amaçlarla her geçen sene daha fazla sayıda insan Osmanlı topraklarına gelmeye başlamıştır. Bununla birlikte başta İstanbul olmak üzere liman kenti özelliğine sahip birçok Osmanlı şehrinde çok sayıda otel ve misafirhane açılmaya başlamıştır. Bunların sayısındaki hızlı artış hükümeti bu alanda yasal bir düzenleme yapmaya zorlamıştır. Gerek otel ve misafirhanelerin kuruluşu ve işletmesi gerekse konaklayacak turistlerin kayıt altına alınması ihtiyacını karşılamak adına bazı düzenlemeler yapılmıştır. Bu kapsamda dokuz maddelik bir talimatname hazırlanarak otel ve misafirhanelerle ilgili yasal zemin oluşturulmaya çalışılmıştır. Bu araştırmada; Osmanlı Devleti’nin son döneminde otel ve misafirhanelerle ilgili olarak yapılan düzenlemeler ele alınacaktır. Bu doğrultuda hükümeti konaklama yerleri ile ilgili düzenleme yapmaya zorunlu kılan nedenler, yapılan yasal düzenlemeler, bunların uygulanması ve ortaya çıkan sorunlar ele alınacaktır. Böylelikle Türk turizminin tarihsel gelişimi noktasında birtakım çıkarımlarda bulunma olanağı sağlanacaktır.

Regulations about Guest Houses and Hotels in the Second Period of 19th Century of Ottoman Empire

In 19th century, parallely with the development of tourism, more and more people started to visit Ottoman lands with cultural, religious, historical and commercial reasons. In the meantime, a lot of guest houses and hotels began to be opened in the most of coastal towns of Ottomans, particularly in İstanbul. Therefore, the government needed to make legal regulations in this field. Some regulations were made about both the establishment and management of the guest houses & hotels and the recordings of the tourists staying there. In this context, a regulation consisting nine points was prepared in order to provide a legal basis about guest houses and hotels. In this study, it is tried to go over the regulations made about guest houses and hotels in the last period of Ottoman Empire. Besides, the reasons why the government needed to make regulations about accomodation facilities, the regulations made, implementation of these regulations and encontered problems are discussed. Thus, it will be possible to make inferences about the development of Turkish tourism.

Keywords:

Ottoman Empire, Hotel, Guest Houses, Tourism Accomodation,

PDF

___

1. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Dâhiliye Nezareti Evrakı Dahiliye Nezareti Mektubî Kalemi (DH.MKT), No: 386/73; 1794/69; 1819/46.
Hariciye Nezareti Evrakı Hariciye Nezareti İdare (HR.İD), No: 178/43; 178/52; 178/64; 178/65; 178/67.
Hariciye Nezareti Hukuk Müşavirliği İstişare Odası Evrakı (HR.HMŞ.İŞO), No: 60/26.
İrade Tasnifi İrade Dâhiliye (İ.DH), No: 1008/79628. İrade Meclis-i Vâlâ (İ.MVL), No: 529/23721.
Maarif Nezareti Evrakı Mektubi Kalemi (MF.MKT), No: 388/52.
Şûra-yı Devlet Evrakı Şûra-yı Devlet (ŞD), No: 2568/9.
Düstûr, Dersaadet ve Bilâd-ı Selâse’de Bulunan Otel ve Misafirhaneler Hakkında Talimattır, 1. Tertip, Cilt: 6, Ankara Devlet Matbaası, 1939: 1565-1566.
Düstûr, Dersaadet ve Bilad-ı Selasede Bulunan Otel ve Misafirhaneler Hakkında Talimat, 1. Tertip, Cilt: Mütemmim, Hilal Matbaası, 1335: 187-188.
Takvim-i Vekayi, No: 1081.
Akyıldız, A. (2005). Anka’nın Sonbaharı Osmanlı’da İktisadî Modernleşme ve Uluslararası Sermaye. İstanbul: İletişim Yayınları.
Baykara, T. (2010). Tarih Araştırma ve Yazma Metodu. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
Cebeci, S. (2002). Bilimsel Araştırma ve Yazma Teknikleri. İstanbul: Alfa Yayınları. Çadırcı, M. (1993). Tanzimat Döneminde Çıkarılan Men-i Mürûr ve Pasaport Nizâmnâmeleri, Belgeler, 15 (19): 169-185.
Çetin, E. (2017). Osmanlı Turizm Tarihinden Kesitler: Ernest Arman’ın Seyahat Acentesi Kurma Girişimleri, Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 30: 1491-1512.
Çiçek, Ü. (2006). İzmir Konaklama Yapıları ve Tarihsel Gelişimi. İzmir Ticaret Odası http://www.izto.org.tr/Portals/0/ izmirde_konaklama_yapilari_ve_tarihsel_gelisimi.pdf, Erişim tarihi: 11 Ağustos 2017.
Eralp, Z. (1983). Genel Turizm. Ankara: Ankara Üniversitesi, Basın-Yayın Yüksek Okulu Yayınları: 3.
Ertuğrul A. (2009). XIX. Yüzyılda Osmanlı’da Ortaya Çıkan Farklı Yapı Tipleri, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 7(13): 293-312.
Kanca, H. (2013). XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Uluslararası Osmanlı Fuarı: 1863-Sergi-i Umumi-i Osmanî, Accounting & Financial History Research Journal, 5: 159-187.
Karasar, N. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar İlkeler Teknikler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Kozak, M. (2017). Bilimsel Araştırma: Tasarım, Yazım ve Yayım Teknikleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
Kozak, N., Kozak, M.A., Kozak, M. (2000). Genel Turizm İlkeler-Kavramlar. Ankara: Turhan Kitabevi.
Kurmuş, O. (2012). Emperyalizmin Türkiye’ye Girişi. İstanbul: Yordam Kitap.
Kütükoğlu, M. S. (2014). Tarih Araştırmalarında Usûl. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Nance, S. (2007). A Facilitated Access Model and Ottoman Empire Tourism, Annals of Tourism Research, 34 (4): 1056-1077.
Olalı, H.-Timur, A. (1988). Turizm Ekonomisi. İzmir: Ofis Ticaret Matbaacılık.
Önsoy, R. (1983). Osmanlı İmparatorluğu’nun Katıldığı İlk Uluslararası Sergiler ve Sergi-i Umumi-i Osmani (1863 İstanbul Sergisi), Belleten, XLVII (185): 195-235.
Özbek N. (2004). Osmanlı İmparatorluğu’nda İç Güvenlik, Siyaset ve Devlet, 1876-1909, Türklük Araştırmaları Dergisi, 16: 59-95.
Özdemir, M. (2011). Türkiye’de Turizmin Başlaması: Osmanlı’da Sanayileşme Çabaları: Sergi-i Umumi-i Osmanî (1863 İstanbul Uluslararası Sergisi), Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 22 (1): 87-90.
Sander, O. (1973). Tarihte Yöntem, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 28 (1): 59-71.
Sarısakal, B. (t.y.). Samsun’un Tarihi Otelleri (1880-1938), http:// www.bakisarisakal.com/SAMSUN%20OTEL.pdf, Erişim tarihi: 11 Ağustos 2017.
Togan, Z. V. (1985). Tarihte Usûl. İstanbul: Enderun Kitabevi.
Toprak, Z. (1993). ‘Seyyah’tan ‘Turist’e, ‘Sınâat’tan ‘Endüstri’ye: “Ecânib Sınâatı,” (Türkiye’e ‘Ecânib Sınâatı’ ya da ‘Turizm Endüstrisi’). İstanbul Tarih Vakfı Yayını, 6: 66-69.
Turna, N. (2014). Osmanlı İstanbulu’nda İç Pasaport: Mürûr Tezkeresi. İçinde F. M. Emecen, A. Akyıldız ve E. S. Gürkan (Editörler), II. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu Bildirileri, (ss. 389-403). İstanbul: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Yayınları.
Yakartepe, E. Ç. ve Binan, C. (2011). İstanbul’un Modernleşme Dönemi Otelleri (1840-1914), Megaron, 6(2): 79-94. Yılmaz, Ö. D. (2007). Dünyada ve Türkiye’de Turizmin Tarihsel Gelişimi. İçinde Orhan İçöz (Editör), Genel Turizm Turizmde Temel Kavramlar ve İlkeler, (ss. 21-37). Ankara: Turhan Kitabevi.
Yüksel, A. (2010). Zamansız Bir Teşebbüs: I. Dünya Savaşı Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nda Turizmi Geliştirme Gayretleri. Doğu Batı, 52 (Osmanlılar II): 201-225.
Yüksel, A. (2012). II. Abdülhamid Döneminde Bilimsel, Kültürel ve Turistik Amaçlarla Osmanlı Ülkesine Gelen Almanlar, Jasss, 5 (5): 413-433.