Hayvan Odaklı Turizm Faaliyetlerine Meta Eleştirel Bakış: Türkiye Örneği

Çalışmanın konusu, turizm sektöründe hayvanların metalaştırıldığı alanları ortaya koyarak, eleştirel bir tahlil yapmaktadır. Bu bağlamda çalışmanın amacı, turizmin hayvanlara yönelik ahlaki sorumluluğunu tartışmaya açarak, öneriler geliştirmektir. Bu tür bir çalışma, Türkiye’de turizm yazınında bulunmamakta olup, bu yönüyle ilk olma özelliğini taşımaktadır. Çalışmada, turizmin hem arz hem de talep boyutunda hayvanlara yönelik nasıl bir ahlaki sorumluluğa sahip olması gerektiği üzerinde bir tartışma yürütülmektedir. Türkiye’de yer alan toplam 23 hayvan odaklı turizm işletmesinin tamamına ulaşılmış ancak 17’sinin yöneticileri ile yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Söz konusu işletmelere gelen ziyaretçiler ise kolayda örneklem yöntemi ile seçilmiş olup katılımcılara uygulanan anketlerden toplam 406 adet geri dönüş sağlanmış ve 388’i analize dâhil edilmiştir. Yüz yüze görüşmeler yoluyla elde edilen veriler betimsel analiz ile anket yoluyla elde edilen veriler ise betimleyici istatistik ve yapısal eşitlik modeli (YEM) ile analiz edilmiş ve sonuçları değerlendirilmiştir. Analizler neticesinde hayvan odaklı turizm işletmelerini ziyaret edenlerin demografik özellikleri, verdikleri yanıtların YEM aracılığıyla oluşturulan modellemesi ile işletme yöneticilerinin hayvanların metalaştırılmasına ilişkin verdikleri yanıtlar karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Ziyaretçiler kendilerini daha çok ekosentrik olarak ifade etseler de hayvan odaklı çekiciliklere katılım amaçlarını “doğa turizmine bir alternatif”, “eğitim aracı” ve “aile odaklı deneyim” şeklinde belirterek antroposentrik bir duruş ortaya koymaktadırlar. İşletme yöneticilerinin verdikleri yanıtlar ise (1) mevcut durum, (2) etik durum, (3) dış çevre ana temaları altında toplanmış olup, genel olarak hayvanlara yönelik ahlaki ve yasal sorumluluktan uzak oldukları sonucuna varılmıştır. Bu yönüyle hem arz hem de talep boyutunda, hayvanların turizm sektörü içinde ahlaki statüden uzak birer meta olarak var oldukları çıkarımı yapılmıştır.

A Meta Critical Review of Animal-Based Tourism Activities: Case of Turkey

The matter of this study is to make critical analysis by introducing areas that animals are commodified in the tourism industry. The aim of the study is concordantly to make critique by opposing that animals ara commodified in the tourism industry and ethical responsibility of the tourism come up for discussion and bring forward proposals. This kind of study is not present in tourism literature in Turkey. Therefore, it is the first study about that in Turkey. In the study, there is a debate how about the moral responsibility of the supply and demand in tourism sector. Even if 23 animal-based tourism attractions which are reached all of them, data were collected from 17 managers of them via the semi-structured face-toface interviews. The visitors in these attractions were determined by way of convenience sampling and a total of 406 feedbacks were provided from participants and 388 of them were included in the analysis. The data obtained through face-to-face interviews were analyzed by descriptive analysis and the data obtained by questionnaire were analyzed by descriptive statistics and structural equation model (SEM) and the results were evaluated. As a result of the analyzes, the demographical characteristics of the visitors who visited animal-based tourism attractions, the model of their given responses via SEM and the perceptions of the managers on commoditised animals were compared. Even thought visitors mostly express as an ecocentric, they said that their participated aims in animal-based tourism attractions are “an alternative to nature tourism”, “educati- onal tool”, “family-oriented experience” and revealed antropocentric position. As to managers’ answers of animal-based tourism businesses, these have come under (1) current situation, (2) ethical situation, (3) external environment and has commonly been concluded that the businesses are away from ethic responsibility towards animals. Both in terms of supply and demand, it has been deduced that the animals exist as a commodity far away from moral status within the tourism sector.

PDF

___

Ballantyne, R., Packer, J., Hughes, K. ve Dierking, L. (2007). Conservation Learning in Wildlife Tourism Settings: Lessons From Research in Zoos And Aquariums, Environmental Education Research, 13 (3): 367-383.
Beardsworth, A. ve Bryman, A. (2001). The Wild Animal in Late Modernity: The Case of The Disneyization of Zoos, Tourist Studies, 1 (1): 83-104.
Bulbeck, C. (1999). The Nature Dispositions of Visitors to Animal Encounter Sites in Australia and New Zealand, The Journal of Sociology, 35 (2): 129-148.
Cloke, P. ve Perkins, H. C. (2005). Cetacean Performance and Tourism in Kaikoura, New Zealand, Environment and Planning D: Society and Space, 23 (6): 903-924.
Cohen, E. (2009). The Wild and The Humanized: Animals in Thai Tourism. Anatolia: An International Journal of Tourism and Hospitality Research, 20 (1): 100-118.
Fennell, D. A. (2011). Tourism and Animal Ethics. New York: Routledge.
Fennell, D. A. (2012). Tourism and Animal Right, Tourism Recreation Research, 37 (2): 157-166.
Fennell, D. A. (2013). Tourism and Animal Welfare, Tourism Recreation Research, 38 (3): 325-340.
Fennell, D. A. (2015). The Status of Animal Ethics Research in Tourism: A Review of Theory. İçinde; Kevin Markwell (Editör) Animals and Tourism: Understanding Diverse Relationship (ss. 27-43), Londra: Channel View Yayınları.
Francione, G. L. (2008). Hayvan Haklarına Giriş: Çocuğunuz mu Köpeğiniz mi? (Çev. Renan Akman ve Elçin Gen). İstanbul: İletişim Yayınları.
Hall, D. R. ve Brown, F. (2006). Tourism And Welfare: Ethics, Responsibility And Sustained Well-Being. Londra: CABI.
Hall, D., Roberts, L., Wemelsfelder, F. ve Farish, M. (2003). Animal Attractions, Welfare and The Rural Experience Economy. İçinde; Derek Hall ve Morag Mitchell (Editörler) New Directions in Rural Tourism (ss. 90-101). Londra: Ashgate.
Holden, A. (2004). Tourism Studies and The Social Sciences. Londra: Routledge.
Hughes, P. (2001). Animals, Values and Tourism-Structural Shifts in UK Dolphin Tourism Provision, Tourism Management, 22 (4): 321-329.
Kline, R. B. (2015). Principles and Practice of Structural Equation Modeling (4. Baskı). New York: Guildford Yayınları.
Krejcie, R. V. ve Morgan, D. W. (1970). Determining Sample Size For Research Activities, Educational and Psychological Measurement, 30 (3): 607-610.
Linke, S. ve Winter, C. (2011). Conservation, Education or Entertainment: What Really Matters to Zoo Visitors?, İçinde; Warwick Frost (Editör) Zoos and Tourism (ss. 69- 81). New York, Channel View Yayınları.
Markwell, K. (Ed.) (2015). Animals and Tourism: Understanding Diverse Relationships. Londra: Channel View Yayınları.
Regan, T. (2007). Kafesler Boşalsın: Hayvan Haklarıyla Yüzleşmek (Çev. Serpil Çağlayan). İstanbul: İletişim Yayınları.
Sekaran, U. ve Bougie, R. J. (2016). Research Methods For Business: A Skill Building Approach. New York: John Wiley & Sons.
Shani, A. (2009). Tourists’ Attitudes Toward The Use of Animals in Tourist Attractions: And Empirical Investigation (Basılmamış Doktora Tezi). Department of Educational Research, Technology, and Leadership in the College of Education, Orlando: University of Central Florida.
Singer, P. (2002). Hayvan Özgürleşmesi (Çev. Hayrullah Doğan). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Thompson, S. C. G. ve Barton, M. A. (1994). Ecocentric and Anthropocentric Attitudes Toward The Environment, Journal of Environmental Psychology, 14 (2): 149-157.