Türkiye Yükseköğretiminde 100 Yıllık Süreçte Açık ve Uzaktan Öğretim

Türkiye’nin açık ve uzaktan öğretim yolculuğu Cumhuriyet’in kuruluşuna kadar uzamaktadır. Cumhuriyet’in kuruluşu ile kavramsal düzeyde gündeme gelen uzaktan eğitim 1950’li yıllara kadar tartışmalar ve önerilere konu olmuştur. 1950’li yıllarda özel projelerde yazışmalı eğitim yöntemi ile ilk uygulamalar ortaya çıkmış bunu Millî Eğitim Bakanlığının farklı düzeylerde yine yazışmalı eğitim kapsamındaki uygulamaları takip etmiştir. Uzaktan eğitim 1981 yılından itibaren Yükseköğretim Yasasının yürürlüğe girmesi ile Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesinin yaygın uygulamaları ve diğer üniversitelerin uyguladıkları projeler ile önemli bir gelişim göstermiştir. 2000’li yıllardan itibaren ise üniversitelerin uzaktan öğretim diploma programları açmaya başlaması ve 2010’lu yıllarda yasal altyapının da oluşturulması ile uzaktan eğitim tüm üniversitelerde uygulama alanı bulmuş ve büyük ölçüde yaygınlaşmıştır. Bu çalışmada Türkiye’de 100 yıllık süreçte uzaktan eğitimin yükseköğretimdeki gelişimi dönemsel ayrımlarla sunulmakta ve 100. yıldaki uygulamalar veriler ışığında değerlendirilmektedir. Bu amaca yönelik olarak çalışmada sistematik derleme yaklaşımı ve doküman analizi olmak üzere çoklu yöntem kullanılmıştır. Cumhuriyet’in kuruluşundan günümüze kadarki dönem sistematik derleme yaklaşımı ile incelenerek, alan yazındaki bilimsel yayınlar taranmış, bulguları sentezlenerek analiz edilmiştir. Çalışmada ayrıca uzaktan eğitimin Türkiye’de günümüzdeki durumunu açıklamak amacıyla doküman analizi gerçekleştirilmiş, bu kapsamda alan yazındaki, Yükseköğretim Kurumu ve üniversitelerin web sayfaları ve yayınlarındaki basılı ve e ektronik materyaller incelenerek elde edilen veriler yorumlanmıştır. Elde edilen bulgulara göre Türkiye yükseköğretiminde uzaktan eğitimin gelişiminin, Mektupla Öğretim, Merkezi Açıköğretim ve Uzaktan Eğitimin Yaygınlaşması Dönemleri olmak üzere üç döneme ayrılabileceği ortaya konmuştur. Her dönemin kendine özgü uygulamaları ve söz konusu gelişimi belirleyen özellikleri eleştirel bir bakış açısıyla çalışmada sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Uzaktan Eğitim, Açıköğretim, Uzaktan Öğretim, Uzaktan Eğitimin Gelişimi, Türkiye’de Uzaktan Eğitim, Türkiye’de Açıköğretim

A Hundred Years’ Story of Open and Distance Education in Turkish Higher Education

The history of open and distance education in Türkiye dates back to the foundation of Turkish Republic. Discussed only at conceptual level in the early years of the republic, open and distance education later became an issue focused on in educational policies and innovative projects until 1950s. The first practices were initiated within the scope of some special projects adopting the correspondence learning method, which were followed by several implementations supervised by Ministry of National Education. What considerably promoted the development of distance education in Türkiye were the enactment of Higher Education Law in 1981, the country-wide practices initiated by Anadolu University Open Education Faculty and some similar projects undertaken by other universities in the country. As of 2000s, Turkish universities started to offer distance diploma programs, and 2010s witnessed the implementation of distance education practices in all the universities in the country following the enactment of the regulations regarding these practices by the government. This study aims to present the development of distance education in Turkish higher education system according to a periodic classification and evaluate the current practices in its 100th anniversary by analyzing the related data. To achieve this purpose, the study adopted a multiple approach involving the systematic review approach and documentary analysis method. The findings of the study suggest that the development of distance education in Turkish higher education system can be explained under four successive periods: Conceptualization of Distance Education, Teaching through Letters, Centralized Open Education and the Spread of Distance Education.

Keywords:

Distance Education, Open Education, Distance Teaching, Development of Distance Education, Distance Education in Türkiye, Open Education in Türkiye,

PDF

___

Açıköğretim, (2023). Yurt dışı programları. Erişim adresi: https://anadolu.edu.tr/acikogretim/yurtdisi-programlari
Alkan, C. (1981). Açık üniversite: Uzaktan eğitim sistemlerinin karşılaştırılmalı olarak incelenmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
Bellibaş, M. Ş. ve Gümüş, S. (2018). Eğitim yönetiminde sistematik derleme çalışmaları. K. Beycioğlu, N. Özer, Y. Kondakçı (Ed.), Eğitim yönetiminde araştırma (s. 506-509) içinde. Ankara: Pegem Akademi.
Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40. doi: 10.3316/QRJ0902027 Bozkurt, A. (2017). Türkiye’de uzaktan eğitimin dünü, bugünü ve yarını. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 3(2), 85-124. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/403827
Candemir, A. (2014). Eğitim televizyonunun örgüt yapısı: ETV modeli. A.E. Özkul, C.H. Aydın, E. Toprak, ve E. Genç Kumtepe (Ed.), Açıköğretimle 30 yıl içinde (s. 109-136). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Çekerol, K. (2020). Uygulanan programlar çerçevesinde Türkiye yükseköğretim politikalarında açıköğretim ve uzaktan öğretim. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 14(31), 718-743. doi: 10.29329/mjer.2020.234.34
Çoban, S. (2012). Uzaktan ve teknoloji destekli eğitimin gelişimi. M. Akgül ve diğerleri (Ed.), XVII. Türkiye'de İnternet Konferansı Bildiri Kitabı (s.63-69) içinde. Eskişehir, Türkiye. Erişim adresi: https://avesis.comu.edu.tr/yayin/3e4d4adf-8c26-4c30-a9ad-0cb50674f60d/uzaktan-ve-teknoloji-destekli-egitimin-gelisimi
Ebranati, P. (2007). Eğitmenler için e- öğrenme esasları. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
Göksel, N. (2015). Uzaktan eğitim: Çevrimiçi öğrenmede sistem yaklaşımı. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 1(1), 129-138. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/798185
Fırat, M. (2019). Uygulamadan kurama açık ve uzaktan öğrenme. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Guri-Rosenblit, S. (2014). Distance education systems and institutions in the online era: An identity crisis. O. Zawacki-Richter & T. Anderson (Ed.), Online distance education towards a research agenda içinde (s.109-129). Edmonton, Canada: Athabasca University Press.
Gümüşel, G. ve Dölen, H. (2022). Dünyada ve Türkiye’de uzaktan eğitime tarihsel bir bakış ile gelecek eğilimler. Socrates Journal of Interdisciplinary Social Studies, 8(15), 152-166. Erişim adresi: https://socratesjournal.org/index.php/pub/article/view/125/115
Higgins, J. P. T. ve Green, S. (Eds.). (2011). Cochrane handbook for systematic reviews of interventions. Erişim adresi: https://training.cochrane.org/handbook/current.
İşman, A. (1997). Diffusion of distance education in Turkish higher education. Educational Technology Research and Development, 45(2), 124-128. doi: https://doi.org/10.1007/BF02299529
İşman, A. (2011). Uzaktan eğitim. Ankara: Pegem Akademi
Kaufman, D. (1989). Third generation course design in distance education. R Sweet. (ed.) Post-secondary distance education in canada: policies, practices and priorities içinde, Athabasca: Athabasca University/Canadian Society for Studies in Education. Erişim adresi: https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED336648.pdf
Kaya, Z. (2002). Uzaktan eğitim. Ankara: Pegem Yayıncılık
Kaya, Z. ve Odabaşı F. (1996). Türkiye’de uzaktan eğitimin gelişimi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 29-41.
Keegan, D. (1996). The foundations of distance education (3. Ed.). London, England: Routledge Falmer.
Kırık, A. M. (2014). Uzaktan eğitimin tarihsel gelişimi ve Türkiye’deki durumu. Marmara İletişim Dergisi. 0(21), 73-94. doi: 10.17829/midr.20142110299
Latchem, C., Özkul, A. E., Aydın, C. H. ve Mutlu, M. E. (2006). The open education system, Anadolu University, Turkey: E-transformation in a mega university. Open Learning: The Journal of Open, Distance and e-Learning, 21(3), 221-235. doi: 10.1080/02680510600953203
Moore, M. G. ve Kearsley, G. (2012). Distance education-A systems view of online learning (3rd ed.). Belmont, California: Wadsworth Cengage Learning.
Özalp, R. (1975, 20 Ağustos). Mektupla öğretim ve uygulama yöntemi. Milliyet gazetesi.
Özer, B. (1989). Türkiye’de uzaktan eğitim: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi’nin uygulamaları. Erişim adresi: https://www.academia.edu/909415/T%C3%9CRK%C4%B0YEDE_UZAKTAN_ E%C4%9E%C4%B0T%C4%B0M_ANADOLU_%C3%9CN%C4%B0VERS%C4%B0TES%C4%B0_A%C3%87IK%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M_FAK%C3%9CLTES%C4%B0N%C4%B0N_UYGULAMALARI
Özkul, A. E. (2009). Türkiye’de açık ve uzaktan yükseköğretim. T. Çelik ve İ. Tekeli (Ed.). Türkiye’de Üniversite Anlayışının Gelişimi içinde (s. 677-741). Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayını.
Peters, O. (1983). Distance education and industrial production: A comparative interpretation in outline. Erişim adresi: http://www.c3l.uni-oldenburg.de/cde/found/peters67.htm
Shale, D. (2010). Beyond boundaries: The evolution of distance education. M.F. Cleveland Innes ve D.R. Garrison (Ed.), An introduction to distance education: Understanding Teaching and Learning in a New Era içinde (s. 91-107). Newyork and London: Routledge Taylor and Francis Group.
Şahin, M. (2021). Dünyada ve Türkiye’de yükseköğretimde uzaktan eğitimin tarihi ve gelişim süreci. Mustafa Kemal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(7), 91-113. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/mkuefder/issue/63331/891584
Taylor, J. (2001). Fifth generation distance education. (Higher Education Series, Report No: 40). Canberra, Australia: Department of Education, Training and Youth Affairs web sitesinden erişildi: http://www.c3l.uni-oldenburg.de/cde/media/readings/taylor01.pdf
Varol, A. (2002). YÖK Enformatik Millî Komitesinin görevleri ve Türkiye’de uzaktan eğitim. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 0(3), 41-53. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sakaefd/issue/11224/134147
YÖK Atlas (2021-2023). Yükseköğretim program atlası: Lisans atlası-önlisans atlası. Erişim adresi: https://yokatlas.yok.gov.tr/
İlgili yıl ÖSYM Kılavuzları. Erişim adresi: https://www.osym.gov.tr/TR,25350/2023.html