Türkiye’de Deneysel Psikolojinin Tarihsel Gelişimi: Ulusal Yayın Örüntüleri (1929-1978)

Bir bilim alanının gelişimini anlamanın yollarından biri, o alandaki yayın örüntülerini incelemektir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de deneysel psikolojinin tarihsel gelişimini ulusal yayın örüntülerini inceleyerek betimlemektir. Çalışmada, önce küresel ve yerel düzeydeki olaylar bağlamında deneysel psikolojinin ve beraberinde genel olarak psikoloji alanının Türkiye’deki gelişimine ilişkin bir literatür incelemesi sunulmuştur. Ardından, 1929-1978 yılları arasında Türkiye’deki deneysel psikoloji yayınlarına ilişkin betimleyici istatistiklere odaklanılmıştır. Veri kaynağı olarak Türk Psikoloji Bibliyografyası kullanılmıştır. Analizlerin ilk adımında, Türkiye’de 1880-1928 ile 1929-1978 arası dönemlerde psikolojinin çeşitli alt alanlarındaki yayınların sayısal dağılımı çıkarılmıştır. Ardından deneysel psikolojinin onar yıllık iki ayrı zaman dilimindeki (1929-1938 ve 1969-1978) yayınlar sayı ve içerik bakımından incelenmiştir. Çalışmanın dikkat çekici bulgularından biri, 1929-1978 yılları arasındaki ulusal yayın sayısının 1880-1928 yılları arasındaki ulusal yayın sayısından yaklaşık 53 kat fazla olmasıdır. Bu yayınlar arasında en yüksek yüzdelik dilimi, klinik psikoloji ve sosyal psikolojiyle ilişkili yayınlar oluşturmaktadır. Deneysel psikoloji alanındaki yayın sayılarında 1974 ile 1978 arasında kademeli bir düşüş gözlemlenmektedir. Deneysel psikoloji alanında 1970’lerde zekâ ve yetenek ölçümüyle ilgili çalışmaların diğer araştırma konularına göre daha fazla, hayvanlarla yapılan karşılaştırmalı çalışmaların ise az sayıda olduğu göze çarpmaktadır. Bu yayın örüntüleri Türkiye’nin tarihsel, sosyal ve toplumsal bağlamındaki değişimlerle birlikte değerlendirildiğinde, bir bilim alanındaki gelişmede o bilim alanını çevreleyen tarihsel ve toplumsal bağlamın önemli rolü olduğu görüşünü destekler niteliktedir.

Anahtar Kelimeler:

Bibliyografya, Deneysel Psikoloji, Psikoloji, Psikoloji Tarihi, Yayın Örüntüsü

Historical Development of Experimental Psychology in Turkey: National Publication Patterns (1929-1978)

Understanding the development of scientific fields involves studying publication patterns. This study aims to describe the development of experimental psychology in Turkey by analyzing the national publication patterns. The study first presents a literature review on the development of experimental psychology and the field of psychology in general in Turkey in the context of global and local events. Then, using the Turkish Psychology Bibliography as the data source, it focuses on the descriptive statistics of experimental psychology publications in Turkey between 1929 and 1978. In the analyses, the study first addressed the distribution of publications in various sub-fields of psychology in Turkey between the periods 1880-1928 and 1929-1978. Then, it examines publications in experimental psychology in two decades (1929-1938 and 1969-1978), considering both quantity and content. Remarkably, national publications between 1929-1978 exceeded those between 1880-1928 by approximately 53 times. Clinical and social psychology constituted the majority of these publications. There is a gradual decline in the number of publications in the field of experimental psychology between 1974 and 1978. Notably, studies focusing on intelligence and ability measurement outweighed investigations into other research subjects during the 1970s, while comparative studies involving animals were limited. Evaluating these publication patterns alongside changes in Turkey's historical and social context supports the view that the historical and social context surrounding a field of science plays an important role in its development.

Keywords:

Bibliography, Experimental Psychology, History Of Psychology, Psychology, Publication Pattern,

PDF

___

Acar, G. ve Şahin, D. (1990). Psychology in Turkey. Psychology and Developing Societies, 2(2), 241–256. https://doi.org/10.1177/097133369000200206
Basaran, F. ve Sahin, N. (1990). Psychology in Turkey: Country status report. Social and Human Sciences in Asia and the Pacific RUSHAP Series, 34. Bangkok: UNESCO.
Batur, S. (2003). Türkiyede psikoloji tarihi yazımı üzerine. Toplum ve Bilim, 98, 255-264. Erişim adresi: https://www.academia.edu/464199/T%C3%BCrkiye_de_Psikoloji_Tarihi_Yaz%C4%B1m%C4%B1_%C3%9Czerine
Baykul, Y. (2011). Ülkemizde ölçme ve değerlendirmenin dünü, bugünü ve yarını. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 2, 1-32. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/65977
Benjamin, L.T. (2007). A brief history of modern psychology. Malden, MA: Blackwell Publishing.
Bilgin, N. (1979). Türk psikoloji bibliyografyası. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi.
Boratav, H. (2004). Psychology at the cross-roads: The view from Turkey. M. J. Stevens ve D. Wedding (Eds.), Handbook of international psychology (s. 311-330) içinde. New York: Brunner-Routledge.
Canbeyli, R. (2016). YÖK’ün gölgesinde, bilim tarihi ışığında bir laboratuvar. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
Demir, R. (2010). İlk psikoloji kitabimiz: Gâyetü’l-beyân fî hakîkati’l-insân. Dört Öge, 1, 47-72. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/567358
Dewey, M. (1971). Dewey decimal classification. New York: Forest Press.
Dölen, E. (2009). Türkiye üniversite tarihi (Cilt: 1-5). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Gardner, H. (1987). The mind’s new science: A history of the cognitive revolution. New York, NY: Basic Books.
Gülerce, A. (2006). History of psychology in turkey as a sign of diverse modernization and global psychologization. A. C. Brock (Ed.), Internationalizing the History of Psychology (s. 75-93) içinde. New York: New York University Press.
Harvey, O. J. (1989). Muzafer Sherif (1906–1988). American Psychologist, 44, 1325–1326. https://doi.org/10.1037/h0091637
Hatipoğlu, M. T. (1998). Türkiye üniversite tarihi 1845-1997. Ankara: Selvi Yayınları.
Hoca Tahsin. (2019). Psikoloji yahud İlm-i Ruh (Psikoloji veya Ruh İlmi). İstanbul: Çizgi Kitabevi Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi: 1892).
Kağitçibaşi, Ç. (1994). Psychology in Turkey. International Journal of Psychology, 29(6), 729–738. https://doi.org/10.1080/00207599408246562
Kagitcibasi, C. (2017). Sherif, Muzaffer. B. S. Turner (Ed.). The Wiley‐Blackwell Encyclopedia of Social Theory (s. 1-2) içinde. NJ: John Wiley & Sons, Ltd. https://doi.org/10.1002/9781118430873.est0343
Kayaoğlu, A., Batur, S. ve Aslıtürk, E. (2014). The unknown Muzafer Sherif. Psychologist, 27(11), 830-833. Erişim adresi: https://www.academia.edu/17458579/The_Unknown_Muzafer_Sherif
Kayral, S. (1953): Türkçe psikoloji eserleri bibliyografyası. İstanbul: Ahmet Sacit Matbaası.
Kılıç, R. (2015). Türkiye’de modern psikolojinin tarihi:‘İlm-i Ahvâl-i Ruh ‘İlmü’n-Nefs/Ruhiyyat. Kebikeç, 40, 21-36. Erişim adresi: https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/194057/turkiyede-modern-psikolojinin-tarihi-ilm-i-ahval-i-ruh-ilmun-nefsruhiyyat
Koca, K., Ekinci, S., Akpancar, S., Gemci, M. H., Erşen, Ö. ve Akyıldız, F. (2016). An analysis of orthopaedic theses in Turkey: Evidence levels and publication rates. Acta Orthopaedica et Traumatologica Turcica, 50(5), 562-566. https://doi.org/10.1016/j.aott.2016.03.001
Kozak, M., Bornmann, L., ve Leydesdorff, L. (2015). How have the Eastern European countries of the former Warsaw Pact developed since 1990? A bibliometric study. Scientometrics, 102, 1101-1117. https://doi.org/10.1007/s11192-014-1439-8
Kulczycki, E. (2017). Assessing publications through a bibliometric indicator: The case of comprehensive evaluation of scientific units in Poland. Research Evaluation, 26(1), 41 52. https://doi.org/10.1093/reseval/rvw023.
Kulczycki, E., Engels, T. C., Pölönen, J., Bruun, K., Dušková, M., Guns, R., ... ve Zuccala, A. (2018). Publication patterns in the social sciences and humanities: evidence from eight European countries. Scientometrics, 116, 463-486. https://doi.org/10.1007/s11192-018-2711-0
Lüküslü, D. (2009) Türkiye’de “gençlik miti”: 1980 sonrası Türkiye gençliği. İstanbul: İletişim Yayınları.
McKinney, F. (1960). Psychology in Turkey: Speculation concerning psychology's growth and area cultures. American Psychologist, 15(11), 717. http://dx.doi.org/10.1037/h0047572
Mumyakmaz, A. (2019). 24 Ocak ekonomik istikrar kararları ile 12 Eylül askeri darbesinin neoliberalizm ittifakı ve siyasal İslam'ın süreçteki rolü. Third Sector Social Economic Review, 54, 1899-1915. doi: 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.19.12.1251
Nas, O. ve Ünal, G. (2021). Deneysel Hayvan Çalışmalarında Robot Kullanımı. Nesne Dergisi, 9(19), 190-203. doi: 10.7816/nesne-09-19-14
National Science Foundation. (1967). American Science Manpower 1966: A Report of the National Register of Scientific and Technical Personnel. (Rapor No. NSF 68-7). Erişim adresi: https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED022700.pdf
Öner, N. (1997). Türkiye’ de kullanılan psikolojik testler: Bir başvuru kaynağı. 3. Baskı. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
Özata, M. (2020). Atatürk, bilim ve üniversite. İstanbul: Efe Akademik Yayıncılık.
Özgüven, E. (2004). Psikolojik testler. Ankara: Sistem Ofset.
Şahin, N. H. (2006). Türkiye’de klinik psikoloji: Varolan durum, sorunlar, geleceğe yönelik öngörüler ve öneriler. Türk Psikoloji Bülteni, 12, 2-19. Erişim adresi: https://www.psikolog.org.tr/tr/yayinlar/dergiler/1031828/tpb123904.pdf
Schultz, D. P. ve Schultz, S. E. (2015). A history of modern psychology. Boston, MA: Cengage Learning.
Tan, H. (1972). Development of psychology and mental testing in Turkey. L. J. Cronbach ve P. J. Drenth (Ed.), Mental Tests and Cultural Adaptation (s. 3-12) içinde. The Hague: Mouton Publishers.
Teodorescu, D., ve Andrei, T. (2011). The growth of international collaboration in East European scholarly communities: A bibliometric analysis of journal articles published between 1989 and 2009. Scientometrics, 89(2), 711-722. https://doi.org/10.1007/s11192-011-0466-y Toğrol, B. B. (1972). Psikoloji Bölümü ve Tecrübi Psikoloji Enstitüsü çalışmaları bibliyografyası. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/100004
Toğrol, B. (1987). History of Turkish psychology. Tecrübi Psikoloji Çalışmaları, 15, 1–7. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iupcd/issue/9418/118038
Türkiye Bilimler Akademisi. (2007). Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) Sosyal bilimler öngörü çalışması 2003-2023 (Rapor no: 18). Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları.
Uzun, A. (1998). A scientometric profile of social sciences research in Turkey. The International Information and Library Review, 30(3), 169-184. https://doi.org/10.1080/10572317.1998.10762473
Yükseköğretim Kurulu Program Atlası. (t.y.). YÖK Lisans Atlası. Erişim adresi: https://yokatlas.yok.gov.tr/lisans-anasayfa.php
Yurtsever, E., Gülgöz, S., Yedekçioğlu, Ö. A. ve Tonta, M. (2001). Sosyal Bilimler Atıf Dizini’nde (SSCI) Türkiye: 1970-1999. Türkiye Bilimler Akademisi. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları.