Cumhuriyet Kadınının Değişen Silueti: İdeolojik Bir Araç Olarak Güzellik Yarışmaları

Kadın bedeni, her daim ideolojinin öznesi olagelmiş ve temsil niteliğiyle devlet politikalarında önemli bir yer edinmiştir. Türkiye özelinde de İmparatorluk’tan Cumhuriyet’e geçiş sürecinde, modernleşme çabalarının bir yansıması olarak en çok kadınlarla ve kadın bedenleriyle uğraşılmıştır. Cumhuriyet’in kendisiyle özdeş anılmasını arzu ettiği pek çok değer, kadınlar üzerinden temsil edilmektedir. Böyle bir iklimde, ilki 1929 yılında Cumhuriyet Gazetesi organizasyonu ile gerçekleştirilen güzellik yarışmaları son derece önemlidir. Sonradan bir gelenek haline gelecek bu yarışmalar vasıtasıyla zamanın idealize edilen kadın bedenlerinin yanı sıra ideal kadınlık temsillerine de şahitlik edilecektir. Devletin yıllar içerisinde dönüşen ideolojisinin kadın bedenlerine nasıl yansıdığını irdelemeyi amaçlayan bu çalışmada, genel tarama metodu kullanılmış; kimlik ve beden politikaları ile ideal kadın/lık temsilleri arasındaki ilişki kurulmuştur. Cumhuriyet Kadınının değişen silueti, Cumhuriyet’in kuruluşundan bugüne yapılmış tüm güzellik yarışmaları içinden seçilen örnekler dikkate alınarak analiz edilmeye çalışılmıştır. Dönemsel dönüşümü yansıttığı varsayılan 1930-1950-1970-1990 ve 2010 tarihli yarışmalar seçilmiştir. Bu yarışmalarda birinci ilan edilen kadınlar, kimlikleri ve bedenleri üzerinden yapılan ikili bir okumaya tabi tutulmuştur. “Tacı hak eden kadın kimdir?” sorusuna yanıt aranmış; kadınların sosyo-demografik nitelikleri üzerinden bir betimlemeye gidilmiştir. Sonrasında ise kadınların fotoğrafları biçimsel açıdan analiz edilerek, ideal beden temsilindeki evrimin görsel dönüşümü gözler önüne serilmiştir. Böylece tamamlanan analiz; sonuç kısmında ideolojik hegemonya, beden politikaları, temsil ve kimlik tartışmaları çerçevesinde yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Güzellik Yarışmaları, Kadınlık İdeali, Kimlik, İdeoloji, Temsil, Beden Politikaları

The Changing Silhouette of the Republican Woman: Beauty Pageants as an Ideological Medium

The female body has always been the subject of ideology and it has an important place in state policies with its representational quality. In Turkey, many values that Republic wishes to be remembered as identical with itself are represented through women. In such a climate, beauty contests, the first of which were held in 1929 with the organization of Cumhuriyet Newspaper, are extremely important. Through these competitions; in addition to the idealized female bodies of the time, ideal representations of femininity will also be witnessed. In this study, which aims to examine how the ideology of the state, which has transformed over the years, is reflected on women's bodies, the general scanning method is used. The changing silhouette of the Republican Woman were analyzed via the samples selected from all the beauty contests that have been held since the foundation of the Republic. The contests dated 1930-1950-1970-1990 and 2010, were selected. The women who were declared first in these competitions were subjected to a double reading based on their identities and bodies. Searched an answer for the question “Who is the woman who deserves the crown?” and a description was made on the socio-demographic characteristics of women. Afterwards, the visual transformation of the evolution in the representation of the ideal body was revealed. Thus, the completed analysis; In the conclusion part, it is interpreted within the framework of ideological hegemony, body politics, representation and identity discussions.

Keywords:

Beauty Contests, Ideal of Feminity, Identity, Ideology, Representation, Body Politics,

PDF

___

62 yıl önce, Türkiye’nin en güzeliydi bugün de çok güzel. (2018, 4 Temmuz). Hürriyet Gazetesi. Erişim Adresi: https://www.hurriyet.com.tr/62-yil-once-turkiye-nin-en-guzeliydi-bugun-de-cok-guzel-20298011
Agamben, G. (2001). Kutsal insan: egemen iktidar ve çıplak hayat. (Çev. İ. Türkmen). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Ahmad, F. (2008). Bir kimlik peşinde Türkiye. (Çev. S. C. Karadeli). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Akın, Y. (2004). Gürbüz ve yavuz evlatlar: erken Cumhuriyet'te beden terbiyesi ve spor. İstanbul: İletişim Yayınları.
Akşit, E. E. (2015). Kızların sessizliği: kız enstitülerinin uzun tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Aktaş, C. (2006). Tanzimat’tan 12 Mart’a kılık kıyafet ve iktidar. İstanbul: Kapı Yayınları.
Alemdaroğlu, A. (2005). Politics of the body and eugenic discourse in early republican Turkey. Body & Society, 11(3), 61–76. doi: 10.1177/1357034X05056191.
Aydın, R. (2018). Türk modernleşmesinde bir görünüm ve değişim temsili olarak kıyafet. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3(6), 48-70. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/akader/issue/40154/423834.
Aytaç, M. A. (2015). Ailenin serencamı: Türkiye’de modern aile fikrinin oluşması. Ankara: Dipnot Yayınları.
Bayhan, V. (2013). Beden sosyolojisi ve toplumsal cinsiyet, Doğu Batı Dergisi, 16(63), 147-164.
Baykal, Ö. (2021). Kemalizm’in kadın siyaseti: unutma, bastırma ve araçsallaştırma, Liberal Düşünce Dergisi, 102(26), 105-131. doi: 10.36484/liberal.939181.
Baykal, Ö. (2022). Görsel tarih çalışmalarında fotoğraf okuma yöntemi. Journal of Anglo- Turkish Relations, 3(1), 97-125. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/jatr/issue/68103/987571#:~:text= Foto%C4%9Fraf%20okumas%C4%B1%2C%20foto%C4%9Frafta%20yer%20alan,ger%C3%A7e%C4%9Fi%20anlama%20ve%20anlatma%20metodudur.
Berktay, F. (2015). Tarihin cinsiyeti. İstanbul: Metis Yayınları.
Bora, T. (2010). Türk Sağının Üç Hali: Milliyetçilik, Muhafazakârlık, İslamcılık. İstanbul: Birikim Yayınları.
Borovalı, M. ve Turan, Ö. (2013). Haklar ve özgürlükler perspektifinden başörtüsü: bir demokrasi sorunu, Doğu Batı Dergisi, 16(64), 53-85. ISSN: 1303-7242.
Bozdoğan, S. (2015). Modernizm ve ulusun inşası. İstanbul: Metis Yayınları.
Bu dünyadan bir güzel geçti. (2013, 28 Nisan). Milliyet Gazetesi. Erişim Adresi: https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/can-dundar/bu-dunyadan-bir-guzel-gecti-1699557
Cantek, F. ve Yarar, B. (2009). Erken cumhuriyet dönemi dergi ve gazetelerinde spor ve kadın (1928-1960). İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 29, 202-218. Erişim adresi: https://www.academia.edu/11802311/ERKEN_CUMHUR%C4%B0YET_D%C3%96NEM%C4%B0_DERG%C4%B0_VE_GAZETELER%C4%B0NDE_SPOR_VE_KADIN_1928_1960_.
Civelek, Y. (2013). Kırmızı kuşağın kuramsallığı: ataerkil söylem ve Anadolu kırsalında kadın. Doğu Batı Dergisi, 16(64), 87-121.
Çağlı, E. (2011). Kemalist dönemin öjeni politikalarında kadınlığın kurgulanışı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Davos gardırobu, moda dünyasını ikiye ayırdı. (2003, 29 Ocak). Milliyet Gazetesi. Erişim Adresi: https://www.milliyet.com.tr/gundem/davos-gardirobu-moda-dunyasini-ikiye-ayirdi-5191100
Duman, D. (2011). Gender politics in Turkey and the role of women’s magazines: a critical outlook on the early republican era. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (EFD), 1(28), 75-92. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/huefd/issue/41212/501037.
Durakbaşa, A. (2021). Halide Edip: Türk modernleşmesi ve feminizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
Genç, M. (2020). Güzelliğin politikası: youtube güzellik topluluğu. İstanbul: İletişim Yayınları.
Göle, N. (2011). Modern mahrem: medeniyet ve örtünme. İstanbul: Metis Yayınları.
Gündüz, M. (2022). Atatürk döneminde toplumu dönüştürmenin aracı olarak Cumhuriyet Gazetesi’nin düzenlediği güzellik yarışmaları. Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, 41, 58-79. doi: 10.17829/turcom.1050441.
Güvenç, B. (2005). Türk kimliği: kültür tarihinin kaynakları. İstanbul: Remzi Kitabevi.
İnceoğlu, Y. ve Kar, A. (2010). Yeni güzellik ikonları: insan bedeninin özgürlüğü mü mahkûmiyeti mi?, Ed. Y. İnceoğlu ve A. Kar, Kadın ve bedeni (65-90). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Jülide ateş, güzellik kraliçeliğinden haberciliğe uzanan başarı hikayesini alem’e anlattı. (2016, 22 Haziran). Alem Dergisi. Erişim Adresi: https://www.alem.com.tr/sohbetler/julde-ates-guzellk-kralcelgnden-haberclge-uzanan-basar-hkayesn-aleme-anlatt-697968
Kadın eserleri. (2022, 8 Temmuz). Kadın eserleri kütüphanesi instagram sayfası. Erişim Adresi: https://www.instagram.com/p/CfvjWnmg8tf/
Kadıoğlu, A. (1998). The paradox of Turkish nationalism and the construction of official identity. Middle Eastern Studies, 32(2), 177-193. https://doi.org/10.1080/00263209608701110
Kandiyoti, D. (1991). End of empire: Islam, nationalism and women in Turkey, Ed. D. Kandiyoti, Women, Islam & the state içinde (s. 22-47). Philadelphia: Temple University Press. https://doi.org/10.1007/978-1-349-21178-4_2.
Karakaya, G. (2019). Modernleşme bağlamında cumhuriyet dönemi toplumsal cinsiyet politikaları: Türk Kadını Dergisi’nin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Karasar, N. (2004). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Kaya, M. (2019). “İdeal, asri, züppe kadın”: erken cumhuriyet dönemi dergilerinde kadın algısı, History Studies, 3(11), 983-1008. doi: 10.9737/hist.2019.750 .
Kesim, S. ve Kar, A. (2010). Plastik cerrahi, “Tanrım beni baştan yarat!” metaforunu mümkün kılabilir mi?, Ed. Y. İnceoğlu ve A. Kar, Kadın ve bedeni içinde (s. 173-196). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Kongar, E. (2017). Kültür üzerine. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Mazrui, A. (1983). Çağdaş düşüncenin ışığında Atatürk. İstanbul: Eczacıbaşı Vakfı Yayınları.
Miss Turkey. (t.y.). Hakkımızda. Erişim Adresi: https://www.missturkey.com.tr/hakkimizda.html
Miss Turkey olmak için, güzellik yeterli değil. (2016, 30 Temmuz). Vatan Gazetesi. Erişim Adresi: https://www.gazetevatan.com/arsiv/miss-turkey-olmak-icin-guzellik-yeterli-degil-972111
Miss Turkey 2021, ve güzellik algısı. (2021, 16 Eylül). Sabah Gazetesi. Erişim Adresi: https://www.sabah.com.tr/roza/yazarlar/uzm-bio-cigdem-uregen/2021/09/16/miss-turkey-2021-ve-guzellik-algisi
Mutluer, N. (2008). Türkiye’de cinsiyet hallerinin sınırları, Der. N. Mutluer, Cinsiyet halleri içinde (s. 14-30). İstanbul: Varlık Yayınları.
Özdemir, E. (2015). Batı’ya giden her yol mübah mı? Milletin güzellik yarışmalarıyla imtihanı, Ed. S. Coşar ve A. Özman, Milliyetçilik ve toplumsal cinsiyet içinde (s. 229-253). İstanbul: İletişim Yayınları.
Parmaksız, P. M. (2017). Türkiye’nin modernleşmesinde kadınlar. Ankara: İmge Kitabevi.
Said, E. (2010). Kültür ve emperyalizm. (Çev. N. Alpay). İstanbul: Hil Yayınları.
Sancar, S. (2017). Türk modernleşmesinin cinsiyeti. İstanbul: İletişim Yayınları.
Sarıkaya, M. (2012). Gürbüz çocuk yarışmaları. Atatürk Dergisi, 1(1), 201-224. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniad/issue/2368/30371.
Shissler, H. A. (2004). Beauty is nothing to be ashamed of: beauty contests as tools of women's liberation in early republican Turkey. Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East, 24(1), 107-122. https://muse.jhu.edu/article/181225.
Toprak, Z. (2022). Türkiye’de kadın özgürlüğü ve feminizm. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
Türetgen, E. (2015). Türkiye’de seçim kampanyaları döneminde yazılı basında lider eşlerinin konumu. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. (t.y.). Biyografi. Erişim Adresi: https://www.tccb.gov.tr/emineerdogan/biyografi/
Türkiye’nin kraliçeleri. (2017, 1 Nisan). Tarih Dergisi. Erişim Adresi: https://tarihdergi.com/turkiyenin-kraliceleri/
Utanir, S. (2021). 1929 beauty contest in the context of public relations history, Journal of International Relation (IPRJB), 1(1), 1- 20. https://doi.org/10.47604/jir.1588.
Yıldız, F. (2019). Türkiye’de ilk güzellik yarışmaları ve basının öncü rolü: genç Cumhuriyet’in asri güzelleri. Etkileşim Dergisi, 4, 66-87. https://doi.org/10.32739/etkilesim.2019.4.64.
Yuval-Davis, N. (2016). Cinsiyet ve millet. (Çev. A. Bektaş). İstanbul: İletişim Yayınları.