Gizem Zevde AYDIN, Ferdane Betül BÖLÜKBAŞI, Hasan Fehmi DEMİRCİ, Pelinsu Buket DOĞANYİĞİT

Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin 100 Yılında Sağlık Politikaları

Cumhuriyet’in kurulması ile birlikte çoğu alanda olduğu gibi sağlık alanında da bireylerin iyilik halinin sağlanmasına yönelik yenilikçi politikaların izlendiği görülmektedir. Bu politikalar; sağlık yönetimi, sağlık mevzuatı, sağlık kurumlarının yapılanması, sağlık ekonomisi ve finansmanı, sağlık hizmetleri sunumu, sağlık insan gücü, halk sağlığı ve sağlık endüstrisi gibi birçok alanı kapsamaktadır. Derleme niteliğinde olan bu çalışma kapsamında, Cumhuriyet’in yüz yıllık döneminde sağlık politikalarının genel olarak değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda, Cumhuriyet dönemi sağlık politikaları 1920-1938, 1938-1960, 1961-1980, 1980-2000 ve 2000 ve sonrası olmak üzere beş dönemde ele alınmıştır. 2000 ve sonrası dönem, önemli kırılım noktaları olan Sağlıkta Dönüşüm Programı, Dijitalleşme, Sığınmacı Göçü ve Pandemi olarak dört ayrı alt başlıkta incelenmiştir. Türkiye sağlık politikalarının toplumun sağlık ve refahını geliştirmeyi amaçladığı ve dünyadaki eğilimlerden ve Türkiye’de meydana gelen güncel gelişmelerden etkilendiği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Sağlık, Cumhuriyet Dönemi, Sağlık Politikası

Healthcare Policies in the 100-Year History Republic of Turkey

With the establishment of the Republic of Turkey, innovative policies aimed at ensuring the well-being of individuals in various fields, including healthcare, have been observed. These policies encompass numerous areas such as healthcare management, health legislation, the organizational structure of healthcare institutions, health economics and financing, healthcare service delivery, healthcare workforce, public health, and the healthcare industry. This compilation aims to provide a general evaluation of healthcare policies during the century-long period of the Republic. Accordingly, the healthcare policies of the Republic era are examined in five periods: 1920-1938, 1938-1960, 1961-1980, 1980-2000, and 2000 & Post. The 2000 & post period is analyzed under four subheadings: Healthcare Transformation Program, Digitalization, Refugee Migration, Pandemic which are important breaking points. It can be said that Turkish healthcare policies aim to improve the health and well-being of society and are influenced by global trends and current developments in Turkey.

Keywords:

Health, Period of the Republic, Health Policy,

PDF

___

(1961/224) Numaralı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun. (1961, 12 Ocak). Resmi Gazete (Sayı: 10705). Erişim Adresi: https://www.saglik.gov.tr/TR,10388/sayisi224--rg-tarihi12011961--rg-sayisi10705-saglik-hizmetlerinin-sosyallestirilmesi-hakkinda-kanun.html
(1961/334) Numaralı T. C. Anayasası. (1961, 9 Temmuz). Resmi Gazete (Kanun No: 334). Erişim Adresi: https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1961-anayasasi/
(1982/2709) Numaralı T. C. Anayasası. (1982, 9 Kasım). Resmi Gazete (Sayı:17863 (Mükerrer)). Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2709.pdf
(1987/3359) Numaralı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunuç (1987, 15 Mayıs). Resmi Gazete (Sayı: 19461). Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3359.pdf
(2003/48) Sayılı Başbakanlık Genelgesi. (2003, 04 Aralık). Resmi Gazete (Sayı: 25306). Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2003/12/20031204.htm
(2012/24) Numaralı Suriyeli Sığınmacılara Yardım Kampanyası Genelgesi. (2012, 27 Aralık). Resmi Gazete (Sayı: 28510). Erişim Adresi: https://www.meb.gov.tr/duyurular/duyurular2012/bhm/ suriye27Ara2012.pdf
(2014/6883) Numaralı Geçici Koruma Yönetmeliği. (2014, 22 Ekim). Resmi Gazete (Sayı: 29153) Erişim Adresi: https://www.goc.gov.tr/kurumlar/goc.gov.tr/gecicikorumayonetmeligi.pdf
(2018/1) Numaralı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi. (2018, 10 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 30474). Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat metin/19.5.1.pdf.
Aba, G. (2020). Sağlık politikası ve planlaması (2. bs.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. (2013). Suriyeli Misafirlerin Sağlık ve Diğer Hizmetleri Hakkında Genelge. Erişim Adresi: https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/2311/files/Suriyeli_Misafirlerin_ Saglik_ve_Diger_Hizmetleri_Hakkinda_Genelge_20138.pdf
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. (2015). Geçici koruma altındaki yabancılara ilişkin sağlık hizmetlerinin yürütülmesi. Erişim Adresi: https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/2311/files/ 2015_8_Gecici_Koruma_altindaki_Yabancilara_Iliskin_Saglik_Hizmetlerinin_Yurutulmesi.pdf
Ak, B. (2009). Türkiye’de sağlık bilişimi, bir kişisel değerlendirme ve uluslararası bir başarı öyküsü: CorTTex. Akademik Bilişim’09 - XI. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri, Harran Üniversitesi, Şanlıurfa. Erişim Adresi: https://ab.org.tr/ab09/kitap/ak_AB09.pdf Ak, S. (2022). Geçmişten günümüze Türkiye'nin sağlık politikaları. Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi, 20(1), 28-36. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/ashd/issue/62930/1109949
Akalın, B. ve Veranyurt, Ü. (2020). Sağlıkta dijitalleşme ve yapay zekâ. SDÜ Sağlık Yönetimi Dergisi, 2(2), 128-137. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sdusyd/issue/60581/842035
Akdağ, R. (2012). Türkiye sağlıkta dönüşüm programı değerlendirme raporu (2003-2011). Sağlık Bakanlığı Yayın No: 839. Ankara. Erişim Adresi: https://www.saglik.gov.tr/TR,11662/saglik-bakanligi-turkiye-saglikta-donusum-programi-degerlendirme-raporu-2003-2011.html
Akdağ, R., Aydın, S. ve Demirel, H. (2008). İlerleme raporu: Türkiye sağlıkta dönüşüm programı. Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayınları. Erişim Adresi: https://www.halksagligiokulu.org/Kitap/Download EBook/605a34a3-9531-46d6-9e9a-99ca39776f6f
Akdağ, R., Aydın, S., Buzgan, T., Demirel, H. ve Gündüz, F. (2008). Türkiye sağlıkta dönüşüm programı ve temel sağlık hizmetleri 2002–2008. Kasım. Erişim Adresi: https://www.halksagligiokulu.org/Kitap/ Detay/turkiye-saglikta-donusum-programi-ve-temel-saglik-hizmetleri/4e5b13fb-f63a-4bd2-a871-97d952d13625
Akdur, R. (1998). Türkiye’de sağlık politika ve hizmetleri. Yeni Türkiye, 4(23-24), 1984-1995. Erişim Adresi: chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.recepakdur.com/media/1445/36-akdur-r-tu-rkiyede-sag-lik-politika-ve-hizmetleri-yeni-tu-rkiye-4-23-24-1984-1995-eylu-l-aralik-1998.pdf
Akdur, R. (1999). Türkiye Cumhuriyetinin 75. yılında Türkiye'de sağlık politikaları. Türkiye Bilimler Akademisi TÜBA Yayınları Ankara. Aralık. Erişim Adresi: https://www.recepakdur.com/media/1374/11-akdur-r-tcnin-75-yilinda-tu-rkiye-de-sag-lik-politikalari.pdf
Akdur, R. (2008). Cumhuriyetten günümüze Türkiye’de sağlık. 12.Ulusal Halk Sağlığı Kongresi (21-25 Ekim 2008), Ankara. Erişim Adresi: https://www.recepakdur.com/media/1372/04-akdur-r-cumhuriyetten-gu-nu-mu-ze-tu-rkiye-sag-lik-12ulusal-halk-sag-lig-i-kongresi-21-25-ekim-2008-ankara-kitabi-sayfa-45-71.pdf
Akkavak, T. (2018). Türkiye’de sağlık sisteminin gelişimi: sağlıkta dönüşüm programı (2003-2011). (Yüksek Lisans Tezi). Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı, Tekirdağ. Erişim Adresi: https://acikerisim.nku.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500. 11776/3337/0057611.pdf?sequence=1
Alacadağlı, E. (2019). Bilgi yönetimi, dijitalleşme ve Türk sağlık sistemi. Electronic Turkish Studies, 14(2), 67-86. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.14918
Altındağ, Ö. ve Yıldız, A. (2020). Türkiye’de sağlık politikalarının dönüşümü. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 157-184. https://doi.org/10.20493/birtop.742637
Arık, Ö., İleri, Y. Y. ve Kaya, B. (2016). Sağlık hizmetlerinde tıbbi cihaz sektörü. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 19(2), 187-202. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/hacettepesid/issue/24439/259065
Avaner, T. ve Fedai, R. (2017). Sağlık hizmetlerinde dijitalleşme: sağlık yönetiminde bilgi sistemlerinin kullanılması. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(Kayfor 15 Özel Sayısı), 1533-1542. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/sduiibfd/issue/53208/706724
Bakir C. (2020). The Turkish state’s responses to existential Covid-19 crisis. Policy and Society, 39(3) , 424-441, doi:10.1080/14494035.2020.1783786
Beveridge, W. (1942). Social insurance and allied services (Vol. 942). HMSO: London. Erişim Adresi: chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/268152/PMC2560775.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Bulut, S. ve Uğurluoğlu, Ö. (2018). Aile hekimlerinin bakış açısı ile sevk zincirinin değerlendirilmesi. Türk Aile Hek Derg, 22 (3), 118-132. doi: 10.15511/tahd.18.00318
Cansever, İ. H. (2018). Devlet anlayışları ekseninde sağlık politikalarının değişimi ve analizi: Türkiye incelemesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (31), 105-120. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sbe/issue/38551/385427
Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (t.y.). Kalkınma planları. Erişim Adresi: https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/
Dedeoğlu, N. (2021). Cumhuriyet dönemi sağlık politikaları ve örgütlenme, 1920-1960. Hekim Sözü. Erişim Adresi: https://www.istabip.org.tr/6738-cumhuriyet-donemi-saglik-politikalari-ve-orgutlenme-1920-1960-necati-dedeoglu.html
Demirel, H. (2009). Çok partili siyasi hayata geçerken sağlık politikaları. Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi, 173, 12-18. Erişim Adresi: http://sdplatform.com/Dergi/173/Cok-partili-siyasi-hayata-gecerken-saglik-politikalari.aspx
Dirican, M. R. (1970). Türkiye’de sağlık hizmetlerinin örgütlenmesinin kısa tarihçesi. Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Bülteni, 7, 25-41. Erişim Adresi: https://www.eajm.org/content/files/sayilar/36/ buyuk/3.pdf
DPT (1995). Yedinci beş yıllık kalkınma planı (1996-2000). Erişim Adresi: https://www.sbb.gov.tr/wpcontent/uploads/2022/07/Yedinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-1996-2000.pdf
DPT (2000). Uzun vadeli strateji ve sekizinci beş yıllık kalkınma planı (2001-2005). Erişim Adresi: https://www.sbb.gov.tr/wpcontent/uploads/2022/07/Uzun_Vadeli_Strateji_ve_Sekizinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-2001-2005.pdf
Eren, N. ve Tanrıtanır, N. (1998). Cumhuriyet ve sağlık. Türk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi. Ankara: Türk Tabipler Birliği.
Erol, H. ve Özdemir, A. (2014). Türkiye’de sağlık reformları ve sağlık harcamalarının değerlendirilmesi. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi, 4(1), 9-34. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sgd/issue/ 27996/295423
Erol, H. ve Özdemir, A. (2018). Türkiye’de 1980 sonrası sağlik politikalarında dönüşüm ve sağlık harcamalarına etkileri. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 15(15), 119-146. doi: 10.17130/ijmeb.2019CEEIK201854102
Ertürk Atabey, S. (2016). Sağlık sistemleri ve sağlık politikası (2. bs.). Ankara: Gazi Kitabevi.
Fedai, R. (2019). Sağlıkta dönüşüm programının öncesi: Türkiye’de sağlık hizmetlerinin gelişimi: 1923-2003. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(2), 2010-2032. doi: 10.33206/mjss.519593
Fişek N. (1983). Halk sağlığına giriş. Ankara: Çağ Matbaası.
Göç İdaresi Başkanlığı. (2023). Geçici korumamız altındaki Suriyeliler. Erişim Adresi: https://www.goc.gov.tr/gecici-korumamiz-altindaki-suriyeliler
Gökkaya, D. (2021). Türkiye’de kamu özel ortaklığı bağlamında şehir hastanelerinin değerlendirilmesi: nitel bir araştırma. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (31), 73-96. doi: 10.18092/ulikidince.771797
Gökkaya, D., Eroymak, S., İzgüden, D. (2022). Kamu özel ortaklığı bağlamında şehir hastanelerinin değerlendirilmesi. Social Sciences Studies Journal (sssjournal), 4(19), 2235-2243. Erişim Adresi: https://sssjournal.com/DergiTamDetay.aspx?ID=581
Görmüş, A. (2013). Sağlık sisteminde dönüşüm ve sağlık insan gücü üzerindeki etkileri. Ankara: Siyasal Kitabevi.
Gültaç, A. ve Balçık, P. Y. (2018). Suriyeli sığınmacılara yönelik sağlık politikaları. Sakarya Tıp Dergisi, 8(2), 193-204. doi: 10.31832/smj.394732
Hall, J. K. (1951). Türkiye Cumhuriyeti emekli sandığı fonlarının idaresi. Çeviri: Sadun Aren. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 6(1), 138-143. doi: 10.1501/SBFder_0000000131
Hoşgör, Ş. ve Tansel, A. (2010). 2050’ye doğru nüfusbilim ve yönetim: eğitim, işgücü, sağlık ve sosyal güvenlik sistemlerine yansımalar (2000- 2050). İstanbul: TÜSİAD ve UNFPA Yayını.
İleri, H., Seçer, B. ve Ertaş, H. (2016). Sağlık poltikası kavramı ve Türkiye’de sağlık politikalarının incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, (12), 176-186. Erişim Adresi: http://sosyoteknik.selcuk.edu.tr/sustad/article/view/93 İşlek E, Özatkan Y, Bilir MK, Arı HO, Çelik H ve Yıldırım HH. (2020). COVID-19 pandemi yönetiminde Türkiye örneği: sağlık politikası uygulamaları ve stratejileri. Ankara: TÜSPE Yayınları.
Kantaş Yılmaz, F. ve Ergül, S. (2021). Sağlık politikası analizi: göçmen sağlığı kapsamında Suriyeli sığınmacılar. Sağlık ve Sosyal Refah Araştırmaları Dergisi, 3(2), 119-128. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sarad/issue/62108/934958
Kasapoğlu, A. (2016). Türkiye’de sağlık hizmetlerinin dönüşümü. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 19(2), 131-174. doi:10.18490/sosars.261673
Kılıç, B. (2014). Sağlıkta dönüşüm programının evrensel kapsayıcılık ve eşitlik iddiaları üzerine bir eleştiri. Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Platformu. Erişim Adresi: https://www.sdplatform.com/Dergi/732/Saglikta-Donusum-Programinin-evrensel-kapsayicilik-ve-esitlik-iddialari-uzerine-bir-elestiri.aspx
Kıvanç, M. M. (2015). Evrensel sağlık bildirgeleri ve Türkiye’de sağlık reformları. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 2(3), 162-166. doi:10.5222/SHYD.2015.162
Koca, F. (2020). Turkey’s management of Covid-19. insight Turkey, 22(3), 55-66. Erişim Adresi: https://www.jstor.org/stable/26956176
Kökçü, A. T. (2014). Türkiye’de Cumhuriyet dönemi sağlık politikaları. Türkiye Klinikleri J Med Ethics, 22(3), 98-105. Erişim Adresi: https://www.turkiyeklinikleri.com/article/en-turkiyede-cumhuriyet-donemi-saglik-politikalari-69732.html
Konat, M. E. ve Yildiz, Z. (2020). Neoliberal politikalar perspektifinde kalkınma. Journal of International Social Research, 13(69), 1228-1237. doi:10.17719/jisr.2020.4036
Korkmaz, Y. (2019). Türkiye sağlık hizmetleri yapısının örgütlenmesi. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 6(43), 3107-3128. doi: 10.26450/jshsr.1455
Küçük, A. (2020). Türkiye’de göç ve sağlık politikaları analizi:“Sıhhat Projesi” örneği. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 20(47), 473-496. doi: 10.21560/spcd.vi.576588
Navarro, V. (2009). What we mean by social determinants of health. Global health promotion, 16(1), 5–16. doi: 10.1177/1757975908100746
Nesipoğlu, G. (2018). Olgusal bir yapı olarak sağlık politikaları: 1920-1960 yillari arasi Cumhuriyet döneminin tarihsel izleği. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 21(1), 165-177. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/hacettepesid/issue/39659/469573
Oguz, A. B. (2020). Turkish health policies: past, present, and future. Social Work in Public Health, 35(6), 456-472. doi: 10.1080/19371918.2020.1806167
Önder, N. (2019). Türkiye’de geçici koruma altindaki Suriyelilere yönelik sağlık politikalarının analizi. Göç Araştırmaları Dergisi, 5(1), 110-165. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/gad/issue/48924/624009
Öner, F. (2014). Sağlık bilişimi, Türkiye’de sağlık bilgi enformasyon sistemleri ve dijital hastaneler. (Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Yönetimi Anabilim Dalı Hastane ve Sağlık Kurumları Yönetimi Bilim Dalı, İstanbul. Erişim Adresi: https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/711520
Özdemirci, F. (2018). Sağlık bilgi sistemleri yönetimi ve toplumsal bellek/ gelecek açısından değerlendirilmesi. Bilgi Yönetimi, 1(2), 149-155. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/by/issue/40526/500294
Özsarı, H. (1998). Sağlık projeleri ve sağlık enformasyon sistemleri çalışmaları hakkında genel bilgi notu. Modern Hastane Yönetimi, 2(6), 15. Erişim Adresi: http://www.merih.net/m1/mhy-2-6-ho.htm
Özsarı, H. (2018). Birinciden on birinciye kalkınma planlarında sağlık. Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi, (47), 24-27. Erişim Adresi: https://www.sdplatform.com/Dergi/1107/Birinciden-on-birinciye-kalkinma-planlarinda-saglik.aspx
Sağlık Bakanlığı (2015). Geçici koruma altına alınanlara verilecek sağlık hizmetlerine dair esaslar. Erişim Adresi: https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/1376,saglik-bakanligi-gecici-koruma-yonergesi-25032015pdf.pdf?0&_tag1=284EBE67BBC860BBD5B18C4F81083BD757AFFAB8
Sağlık Bakanlığı (2006). Republic of Turkey national mental health policy. Ankara: General Directorate of Primary Health Care. Erişim Adresi: https://extranet.who.int/mindbank/item/69
Sağlık Bakanlığı Faaliyet Raporu (2016). 2016 faaliyet raporu. Erişim Adresi: https://www.saglik.gov.tr/TR,11656/raporlar.html
Sağlık Bakanlığı Proje Yönetim Destek Birimi. (2023). Tarihçe. Erişim Adresi: https://pydb.saglik.gov.tr/TR-25156/tarihce.html
Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (2019). Mükemmeliyet merkezleri hakkında genelge 2019-8. Erişim Adresi: https://shgm.saglik.gov.tr/.
Sağlık Bakanlığı. (1993). Ulusal sağlık politikası. Erişim Adresi: https://muglaism.saglik.gov.tr/TR-43450/ulusal-saglik-politikasi.html
Sağlık Bakanlığı. (2003). Sağlıkta dönüşüm. Erişim Adresi: https://www.saglik.gov.tr/TR,11415/saglikta-donusum-programi.html
Sağlık Bakanlığı. (2011). Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü. Ankara: Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2008.
Sağlık Bakanlığı. (2015). Tarihçe. Erişim Adresi: https://www.saglik.gov.tr/TR,11492/tarihce.html
Sağlık Bakanlığı. (2018). Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Sağlıkta Kalite, Akreditasyon ve Çalışan Hakları Dairesi Başkanlığı. Sağlıkta Akreditasyon Standartları Hastane Seti. Erişim Adresi: https://shgmkalitedb.saglik.gov.tr/Eklenti/39242/0/sas-hastane-setipdf.pdf.
Sağlık Bakanlığı. (2018). Sağlık mevzuati. Erişim Adresi: https://www.saglik.gov.tr/TR,10357/saglik-mevzuati.html Sağlık Bakanlığı. (2023). Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü. Ankara: Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2021.
Sağlık Bakanlığı. (t. y.). Sağlık.NET hakkında. Erişim Adresi: https://e-saglik.gov.tr/TR,6212/sagliknet-hakkinda.html
Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı. (1971). Türkiye Sağlık İstatistik Yıllığı 1964-1967. Ankara: Güneş Matbaacılık.
saglikplatformu. (2023). Sağlık enformasyon sistemi. Erişim Adresi: https://www.saglikplatformu.com/saglik-enformasyon-sistemi/
Savaş, T., Keleş, R., ve Göktaş, B. (2020). Kamu özel işbirliği modeli Ankara şehir hastanesi örneği. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi. 9(2), 22-31. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ausbid/ issue/59001/690535
Seçtim, H. (2019). Sağlıkta dönüşüm programı üzerine bir değerlendirme. Management and Political Sciences Review, 1(1), 117-133. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/mpsr/issue/45230/523980
Seren, A. K. H. (2014). Sağlık çalışanlarının sağlıkta dönüşüm projesine ilişkin görüşleri. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 1(1), 19-24. doi:10.5222/SHYD.2014.019
Solak, M. (2014). Türkiye’de sağlık eğitimi ve sağlık insangücü durum raporu. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Web-Ofset.
Sosyal Güvenlik Kurumu. (2019). Sosyal güvenlik kurumu ve sosyal güvenlik sistemi. Ankara. Erişim Adresi: https://www.sgk.gov.tr/YayinveProjeler/Yayinlar/7f65e722-ba64-48df-a5ca-c60336c2fbc5/
Tengilimoğlu, D., Işık, O., ve Akbolat, M. (2012). Sağlık işletmeleri yönetimi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
TUİK. (2022). Sağlık ve sosyal koruma. Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Saglik-ve-Sosyal-Koruma-101
Türk Tabipler Birliği. (2014). Suriyeli sığınmacılar ve sağlık raporu. Erişim Adresi: https://www.ttb.org.tr/kutuphane/siginmacirpr.pdf
Uysal, Y. (2019). Kamu-Özel işbirliği (yap-kirala-devret) modeli ve şehir hastanelerinin sağlık hizmetlerindeki değişim ve dönüşüm üzerine etkileri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14(3), 877-898. doi: https://doi.org/10.17153/oguiibf.517120
WHO (1996). Health care systems in transition Turkey. Copenhagen. Erişim Adresi: https://iris.who.int/handle/10665/108395
Yapıcı, B. (2023). Türkiye'de sağlık sisteminde sevk zinciri uygulaması hakkında paydaş görüşlerinin değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Erişim Adresi: https://www.openaccess.hacettepe.edu.tr/xmlui/handle/11655/33497
Yeşiltaş, A. (2020). Sağlık sektöründe kamu özel ortaklığı: şehir hastaneleri üzerine bir değerlendirme. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 6(1), 15-28. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/usaysad/issue/54067/728992
Yılmaz, V. (2022). The contemporary politics of health in Turkey-diverse actors, competing frames, and uneven policies. Güneş Murat Tezcür (editör), içinde, The Oxford Handbook of Turkish Politics, Oxford University Press.
Zengin, N. (2010). Sağlık hakkı ve sağlık hizmetlerinin sunumu. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 1(1), 44-52. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/spkd/issue/29282/313485