Orta Çağ Avrupası’nda Şehirlerin Doğuşu Meselesi

İktisat tarihinde, Orta Çağ'da Avrupa'da şehirlerin yeniden ortaya çıkışı tartışmasında, çeşitli argümanlar ileri sürülse de, üzerinde uzlaşılmış bir teori yoktur. Bu çalışmada Orta Çağ Avrupası'nda feodal dönemde şehirlerin ortaya çıkışı konusu iktisat tarihi perspektifinden ele alınmaktadır. H. Pirenne'in bu gelişmenin ticaretin canlanmasıyla şekillendiğine ilişkin görüşü genel olarak kabul edilmektedir. M. Dobb, Pirenne'in tezlerini genel olarak kabul etmiş ve bazı ikincil katkılarda bulunmuştur. Öte yandan şehirlerin ortaya çıkışı üzerine geliştirilen tezlerde dönemin şartlarında merkezi bir otoritenin olmaması nedeniyle yerel düzeyde devlet kurumlarını barındıran bir yerleşim biriminin bulunmadığı da dikkate alınmalıdır. Bu bağlamda M. M. Postan, bağımsız ve bağlantısız feodal otoritelerin tüccarlara siyasi ve kurumsal (hukuki) ayrıcalıklar tanıyarak şehirlerin ortaya çıkmasını sağladığını ortaya koyarak "mesele”ye katkıda bulunmuştur. Son dönemde yapılan çalışmaların iklim üzerine güncel bulguları dikkate alındığında bu tartışma metinlerini iktisat tarihi perspektifinden klasik fakat eksik okumalar niteliğinde saymak gerekmektedir. Derleme türünde olan bu çalışmada, konu ile ilgili ikincil kaynakların incelenmesinin ardından bulgular teorik düzeyde değerlendirilmiş ve ulaşılan sonuçlar tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Orta Çağ, Şehir, Pirenne, Dobb, Postan

The Issue of the Emergence of Cities in Medieval Europe

In the economic history, there is no agreement on in the discussion of the re-emergence of cities in Europe in the Middle Ages, although various arguments are put forward. In this study, the issue of the emergence of cities in the feudal period in Medieval Europe is discussed from the perspective of economic history. H. Pirenne's view that the said development was shaped by the revival of trade is generally accepted in the literature. M. Dobb generally accepted Pirenne's theses and made some secondary contributions. On the other hand, it should be taken into account that there was no state institutions at the local level due to the absence of a central authority in the conditions of the period. In this context, M. M. Postan made a contribution to the "issue" by revealing that independent and disconnected feudal authorities provided the emergence of cities by granting political and institutional (legal) privileges to merchants. Considering the current scientific findings on climate, these contributions should be considered as classical but incomplete readings from the perspective of economic history. In this study, which is a type of compilation, a method was followed by examining the secondary sources related to the issue, evaluating the findings from a theoretical perspective, and then presenting the results.

Keywords:

Middle Ages, City, Pirenne, Dobb, Postan,

PDF

___

Ait, I. (2014). Burjuvazi (Tüccarlar, Hekimler, Hukukçular, Noterler). U. Eco (Ed.). Orta Çağ: Katedraller, Şövalyeler, Şehirler, (Çev: L. T. Basmacı) içinde (s. 188-193). İstanbul: Alfa Kitap.
Angelucci, C., Meraglia, S. ve Voigtlander, N. (2021). How merchant towns shaped parliments: from the Norman Conquest of England to the Great Reform Act. https://www.aeaweb.org (Erişim tarihi: Muhtelif tarihler).
Bloch, M. (2015). Feodal Toplum (5. baskı). (Çev: M. A. Kılıçbay). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Bosker, M. ve Buringh, E. (t.y.). City seeds: Geography and the orijins of the European city system. https://www.aeaweb.org (Erişim tarihi: Muhtelif tarihler).
Cameron, R. ve Neal, L. (2003). A Concise Economic History of the World: From Paleolithic Times to the Present (4. baskı). New York: Oxford University Press.
Cohen, G. A. (1998). Karl Marx’ın Tarih Teorisi: Bir Savunma. (Çev: A. Fethi). İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
Crabtree, P. J. (2018). Early Medieval Britain: The Rebirth of Towns in the Post-Roman West. New York: Cambridge University Press.
Di Girolamo, C. (2014). İşlenmiş Topraklardaki Artış ve Kırsal Ekonomi. U. Eco (Ed.). Orta Çağ: Katedraller, Şövalyeler, Şehirler, (Çev: L. T. Basmacı) içinde (s. 157-160). İstanbul: Alfa Kitap.
Dobb, M. (1992). Kapitalizmin Gelişimi Üzerine İncelemeler. (Çev: F. Akar). İstanbul: Belge Yayınları.
Fagan, B. (2021). Küçük Buzul Çağı: İklim Değişiklikleri Tarihin Akışını Nasıl Etkiledi (1300-1850). (Çev: Z. Dirihan). İstanbul: Say Yayınları.
Galinie, H. (1988). Reflections on Early Medieval Tours. R. Hodges ve B. Hobley (Ed.). The Rebirth of Towns in the West AD 700-1050 içinde (s. 57-62). Oxford: Alden Press Ltd.
Güran, T. (2011). İktisat Tarihi. İstanbul: Der Yayınları.
Haldon, J. (1993). The State and the Tributary Mode of Production. London and Newyork: Verso.
Hill, D. (1988). Unity and Diversity –A Framework for the Study of European Towns. R. Hodges ve B. Hobley (Ed.). The Rebirth of Towns in the West AD 700-1050 içinde (s. 8-15). Oxford: Alden Press Ltd.
Hilton, R. (1979). Towns in English Feudal Society. Review (Fernand Braudel Center), 3 (1), 3-20. https://www.jstor.org/stable/40240823 (Erişim tarihi: Muhtelif tarihler).
Hodges, R. (1988). The Rebirth of Towns in the Early Middle Ages. R. Hodges ve B. Hobley (Ed.). The Rebirth of Towns in the West AD 700-1050 içinde (s. 1-7). Oxford: Alden Press Ltd.
Jedwab, R., Johnson, N. D. ve Koyoma, M. (2020). Medieval Cities through the lens of urban uconomics. Regional Science and Urban Economics, https://doi.org/10.1016/j.regsciurbeco.2020.103598.
Kerov, Y. (2017). Feodal Toplum (16. baskı). İlkel Topluluk, Köleci Toplum, Feodal Toplum: Kapitalist-Öncesi Biçimler, (Çev: S. Belli) içinde (s. 139-231). Ankara: Sol Yayınları.
Lopez, R. S. (1995). The Commercial Revolution of the Middle Ages (950-1350). Cambridge: Cambridge University Press.
Loughlin, M. (2017). Kamu Hukukunun Temelleri. (Çev: D. Ç. Sever ve K. Turanlı). Ankara: Dipnot Yayınları.
Nicholas, D. (2014). The Growth of the Medieval City: From Late Antiquity to the Early Fourteenth Century. New York: Routledge.
Oyan, O. (1998). Feodalizm ve Osmanlı Tartışmaları. Ankara: İmaj Yayınevi.
Özyüksel, M. (1989). Feodalite ve Osmanlı Toplumu. Bursa: Uludağ Üniversitesi Güçlendirme Vakfı Yayınları.
Politzer, G. (1993). Felsefenin Temel İlkeleri (6. baskı). (Çev: E. Aytekin). İstanbul: Sosyal Yayınları.
Pirenne, H. (2013). Ortaçağ Avrupa’sının Ekonomik ve Sosyal Tarihi (6. baskı). (Çev: U. Kocabaşoğlu). İstanbul: İletişim Yayınları.
Pirenne, H. (2014). Ortaçağ Kentleri: Kökenleri ve Ticaretin Canlanması (13. baskı). (Çev: Ş. Karadeniz). İstanbul: İletişim Yayınları.
Postan, M. M. (1976). The Medieval Economy & Society. Middlesex: Penguin Books.
Sedillot, R. (2005). Değiş Tokuştan Süpermarkete: Tarih Boyuncu Ticaretin Öyküsü. (Çev: E. N. Erendor). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
Şahinöz, A. (2011). Neolitik’ten Günümüze Tarım Ekonomi ve Politikaları. Ankara: Turhan Kitabevi.
Şenel, A. (1982). İlkel Topluluktan Uygar Topluma Geçiş Aşamasında Ekonomik Toplumsal Düşünsel Yapıların Etkileşimi. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
Tekin, M. (2017). Dünya Tarihi’nde ilk şehir ve Şehir Devleti’nin ortaya çıkışı ve gelişimi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 12 (2), 17-30.
Tilly, C. (1990). Coercion, Capital, and European States AD 990-1990. Cambridge: Basil Blackwell Ltd.
Tomar, C. (2009). Sarasinler. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (cilt 36, s. 116-117). https://islamansiklopedisi.org.tr/sarasinler (Erişim tarihi: Muhtelif tarihler).
Uğurlu, Ö. (2010). Kentlerin Tarihsel Gelişimi. Ö. Uğurlu, N. Ş. Pınarcıoğlu, A. Kanbak ve M. Şiriner (Ed.). Türkiye Perspektifinden Kent Sosyolojisi Çalışmaları içinde (s. 25-69). İstanbul: Örgün Yayınevi.
Weber, M. (2010). Şehir: Modern Kentin Oluşumu (9. baskı). D. Martindale ve G. Neuwirth (Ed.). (Çev: M. Ceylan). İstanbul: Yarın Yayıncılık.
Waley, D. ve Dean, T. (2014). İtalyan Şehir Cumhuriyetleri. (Çev: H. Çalışkan). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.