Devlet Başkanı Sorumsuzluğunun Hükûmet Sistemine Yansımaları ve Türkiye Uygulaması

Modern devlet olgusu siyasi tarihte iktidarın meşruluk kaynağında yaşanan değişimin bir sonucudur. Bu süreçte meşruluğun tanrıdan geldiği inancı yerini, iktidarın haklılığının insan aklına dayandığı kabulüne bırakmıştır. Bir tür siyasi neden – sonuç ilişkisinin kurulduğu bu süreçten hükümet sistemlerinin belirleyici aktörü olan “devlet başkanlığı” makamı da önemli derecede etkilenmiştir. Anayasacılık akımının da etkisiyle geleneksel yönetim anlayışının kutsal ve sorumsuz monarkları yerlerini ya hukuki ve siyasi konumları oldukça zayıflatılmış haleflerine ya da mutlak sorumsuzluğa sahip olmayan cumhurbaşkanlarına bırakmışlardır. Benzer bir gelişme Türkiye’de de yaşanmış ve yeni siyasi dönemde devlet başkanlığı makamı törensel bir makam olarak kurgulanmıştır. Ancak bu eğilim 1982 Anayasasıyla Cumhurbaşkanına çeşitli icrai yetkiler tanınarak tersine çevrilmeye başlanmıştır. Özellikle siyaseten sorumsuzluk durumu ile bu anayasal yetkiler demeti birlikte düşünüldüğünde Cumhurbaşkanı sistemin belirleyici aktörlerinden biri haline getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Egemenlik, Cumhurbaşkanı, sorumluluk, impeachment, vatana ihanet

The rise of modern state is the result of the normative shift on the source of the legitimacy of political power. This development created a truism that sees the legitimacy of political power on the human mind, rather than the God. In such a process where a new rapport of cause-and-consequence emerges, the “head of state”-the decisive element of the governmental system has faced important changes. With the effect of movements of constitutionalism, the traditional sacred and non-liable monarchs gave their way to the heads of the state who have absolute non-liability with, politically, a more attenuated status. Turkey has witnessed similar course of events the modern Turkey set the position of the head of state as a ceremonial one. Yet with the advent of the 1982 Constitution, this tendency took a reverse course, by conferring the President important executive powers. Taken with this bunch of important constitutional powers with the political non-liability, the President has become the decisive element of the system.

Keywords:

Sovereignty, President, responsibility, impeachment, high treason,

PDF

___

Centel, Nur, Hamide Zafer ve Özlem Çakmut, Türk Ceza Hukukuna Giriş. Yenilenmiş ve Gözden Geçirilmiş Sekizinci Bası. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., 2014.
Durmuş, Arzu. Siyasi Partilerin Kapatılması ve Yüce Divan Kararlarını Yeniden Tartışmak (Anayasa Mahkemesi Kararlarına Karşı Olağanüstü Kanun Yolları). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., 2001.
Eren, Fikret. 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununa Göre Hazırlanmış Borçlar Hukuku Genel Hükümler. 16. Baskı. Ankara: Yetkin Yayınları, 2014.
Flanz, Gisbert H. XIX Asır Avrupasında Anayasa Hareketleri, Anayasacılık Hareketlerinin Mukayeseli Olarak İncelenmesine Giriş. Çev.: Necat Erder, Şerif Mardin ve Aydın Sinanoğlu, Ankara: AÜSBF Yayını, 1956.
Hafızoğulları, Zeki ve Muharrem Özen, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler 4. Baskı Ankara: US–A Yayıncılık, 2011.
Gözler, Kemal. Devlet Başkanları Bir Karşılaştırmalı Anayasa Hukuku İncelemesi. Bursa: Ekin Kitabevi Yayınları, 2001.
Kaboğlu, İbrahim Ö. Anayasa Hukuku Dersleri (Genel Esaslar). Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 9. Baskı, İstanbul: Legal Yayıncılık A.Ş., 2014.
Kerse. Ahmet. Türkiye’de 1961 Anayasasına Göre Cumhurbaşkanı. İstanbul: Sümer Matbaası, 1973.
Keskinsoy, Ömer. Cumhurbaşkanının Sorumluluğu. Ankara: Savaş Yayınları, 2012.
Kıratlı, Metin. Parlmanter Muafiyetler - Bizde ve Yabancı Memleketlerde -. Ankara: Sevinç Matbaası, 1961.
Köküsarı, İsmail. Anayasa Mahkemesi Kararlarının Türleri ve Nitelikleri. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık A.Ş., 2009.
Nomer, Mert. ABD Başkanlık Sisteminde Başkanın Yetkileri. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık A.Ş., 2013.
Önder, Ayhan. Ceza Hukuku Genel Hükümler Cilt: I. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., 1991.
Önder, Salih. Türk Parlamenter Sisteminde Cumhurbaşkanının Rolü. Ankara: Turhan Kitabevi Yayınları, 2007.
Özbek, Veli Özer, Mehmet Nihat Kanbur, Koray Doğan, Pınar Bacaksız ve İlker Tepe. Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler. Güncellenmiş ve Gözden geçirilmiş 6. Baskı. Ankara: Seçkin Yayınları, 2015.
Özbudun, Ergun. 1921 Anayasası. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, 1992.
_______. 1924 Anayasası. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2012.
Sartori, Giovanni. Karşılaştırmalı Anayasa Mühendisliği, Yapılar, Öz endiriciler ve Sonuçlar Üzerine Bir İnceleme. Çev.: Ergun Özbudun. Ankara: Yetkin Yayınları,1997.
Saygılı, Abdurrahman. “Modern Devlet’in Çıplak Sureti,” AÜHFD Cilt 59 Sayı 1: 61 – 97, 2010.
Şahin, Kemal. Yasamanın Yürütme ve Yargı Üzerindeki Kılıcı, Yaşlı Fakat Faal Bir Anglo – Amerikan Kurumu Impeachment (Siyasal Suçlandırma). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., 2001.
Tanör, Bülent. Türkiye’de Yerel Kongre İktidarları (1918 – 1920). İstanbul: Afa Yayınları, 1992.
_______. Osmanlı – Türk Anayasal Gelişmeleri (1789 – 1980). Gözden geçirilmiş 3. Baskı, İstanbul: Afa Yayınları, 1996.
Uluşahin, Nur. Anayasal Bir Tercih Olarak Başkanlık Sistemi. Ankara: Yetkin Yayınları, 1999.
Yanık, Murat. Yüce Divan. İstanbul: Derin Yayınları, 2008.
Yazıcı, Serap. Başkanlık ve Yarı – Başkanlık Sistemleri, Türkiye İçin Bir Değerlendirme. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2002.
Yücel, Bülent. “Yarı – Başkanlık Sisteminin Hükümet Modeli Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma: Fransa Modeli ve Komünizm Sonrası Polonya,” AÜHFD Cilt 52 Sayı 4: 335 – 364, 2003.
_______. “Anayasal Yetkileri Bağlamında Cumhurbaşkanının Siyasal Yapı İçindeki Konumu: 1982 Anayasası Uygulaması,” Eskişehir Barosu Dergisi Sayı 12 – 13: 155 – 164, Şubat –Haziran 2007.
_______. Parlâmenter Hükûmet Sisteminin Rasyonelleştirilmesi ve Türkiye Örneği. Ankara: Adalet Yayınevi, 2009.
Zafer, Hamide. Ceza Hukuku Genel Hükümler TCK m. 1 – 75. Dördüncü Baskı İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım, 2015.