Orta Karadeniz Bölgesi salep orkidesi türleri ve bazı yumru özellikleri

Coğrafik özelliklerin sağladığı avantajlar ile Karadeniz bölgesi biyoçeşitlilik açısından son derece zengin bir floraya sahiptir. Bölgemizde Orchidaceae familyasının ayrı bir yeri vardır. Araştırmanın yürütüldüğü Orta Karadeniz Bölgesi (Tokat, Amasya, Samsun, Çorum illeri) farmasötik-aromatik özellikteki bitki çeşitliliği içinde en geniş tür zenginliği Orchidaceae familyasına aittir. Tür zenginliğine bağlı olarak bölgede yıllık 50 ton civarında salep yumrusunun kaçak olarak toplandığı belirlenmiştir. Bu çalışmada 4 ilde yapılan saha gezileri ile yumru için toplanan salep türleri belirlenmiştir. Bitki başına yumru verimleri tespit edilmiş ve toplama baskısının azaltılması için alınması gereken çeşitli tedbirler üzerinde durulmuştur. Araştırma alanında 32 salep orkidesi türü olduğu anlaşılmıştır. Bu türlerden yaygın olarak görülen 18 türden örnek alınmış, az rastlanılan türlere dokunulmamıştır. 1 kilogram kuru salep elde edilmek istendiğinde, türlerin yumru irilikleri ve kuru madde oranlarına bağlı olarak 525-3139 adet bitkiden yumru toplanılması gerektiği tespit edilmiştir.

Middle Black Sea Region sahlep orchid species and tuber properties

With the advantages provided by geographic features, the Black Sea region has a very rich flora in terms of biodiversity. Orchidaceae family has a special place in our region. The Middle Black Sea Region (Tokat, Amasya, Samsun, Çorum provinces) where the research was conducted, most variety of plants in the pharmaceutical-aromatic plant species belongs to the Orchidaceae family. Depending on the species richness, it is determined that 50 tons of annual salep tubers are collected in the region. In this study, field trips were made in 4 provinces and the species of salep collected for the tuber were determined. Tuber yields per plant were determined. In addition, various measures were taken to reduce collection pressure. İn our region, it was found that there were 32 species of orchid species. 18 species that are commonly seen from such species were taken and rare species were not touched. When one kilogram of dry salep is desired to be obtained, it has been determined that the species need to be collected from 525 - 3139 plants depending on the size and dry matter ratios of the species.

Keywords:

Ecology, Sahlep, Yield Tuber,

PDF

___

Arabacı, O., Tutar, M., Özcan, İ.İ., Öğretmen, N.G., 2014. Salep orkidelerinde farklı kültürel uygulamaların etkisi. II. Tıbbi Aromatik Bitkiler Sempozyumu, 23-25 Eylül, Yalova, 479-487.
Arslankaya, H. 2012. Türkiye’deki endemik orkide türlerinin türkiye biyoçeşitliliğinin devamı açısından önemi. II. Orkide ve Salep Çalıştayı, 25-26 Nisan, İzmir, 67-85.
Aybeke, M., 2012. Comparative anatomy of selected rhizomatous and tuberoustaxa of subfamilies Orchidoideae and Epidendroideae (Orchidaceae) asan aid to identification. Plant Sys Evol., 298(9): 1643–1658. DOİ: 10.107/s00606-012-0666-9
Baytop, T., Sezik, E., 1968. Türk salep çeşitleri üzerine araştırmalar. J. Farc. Pharm., 4: 61-68.
Çalışkan, Ö., Kurt, D., Korkmaz, H., 2017. Studies on Samsun salep orchids. İnt. Congres on Medicinal and Aromatic Plants, 10-12 Mayıs, Konya, 69-74.
Endersby, J., 2016. Orchid: a cultural history. Royal Botanic Garden. Kew. 288 s.
Farhoosh R., Riazi, A., 2007. A compositional study on two currents types of Salep in Iran and their reolojical properties as a function of concentration and temperature. Food Hydrocolloids, 21: 660-666. DOİ: 10.1016/j.foodhyd.2006.07.021
Güler, N., 1997. Edirne çevresindeki Orchis L. (Orchidaceae) türleri üzerinde morfolojik, sistematik, korolojik, karyolojik ve palinolojik araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi. Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 118 s, Edirne.
Gorbani, A., Gravendeel, B., Zarre, S., Boer, H., 2014. Illegal wild collection and international trade of CITES listed terretrial orchid tubers in Iran. Traffic Bulletin, 26(2): 53-58.
Hagsater, E. and Dumont, V., 1996. Orchids: status survey and conservation action plan. IUCN. Gland Switzerland and Cambridge, UK. 173 s.
Hossain, M.M., 2011. Therapeutic orchids: traditional uses and recent advances, an overview. Fitoterapia, 82: 102-140. DOİ: 10.1016/j.fitote.2010.09.007
Işın, P.M., 2008. Salep, spiced winter drink and cure-all (Salep, Rahat-ı Can Sıhhatü'l-Ebdan Talim-i Nefayis). I. Uluslararası Tıp Tarihi Kongresi ve 10. Ulusal Tıp Tarihi Kongresi, 20-24 Mayıs, 613-626, Konya.
Korkmaz, H., 2010. Önemli Bir Doğa Mirası: Kızılırmak Deltası–BİTKİLER. In Ö. Sağlam, U. İşler (Edit.). Önemli Bir Doğa Mirası: Kızılırmak Deltası, Doğa ve Yaban Hayatı Koruma Derneği Yayınları No: 1, Erol Ofset-Samsun.
Korkmaz, H., Mumcu, Ü., Kutbay, H.G., Alkan, S., 2011. Vascular flora of the Gölardı wildlife protection area and its surroundings (Terme/Samsun, Turkey). Phytologia Balcanica, 17 (3): 315-331.
Kreutz, C.A.J., 2002. Türkiye’nin Orkideleri, Salep, Dondurma ve Katliam. Yeşil Atlas, 5: 98-109.
Kreutz, C.A.J. ve Çolak, A.H., 2009. Türkiye Orkideleri. Botanik Özellikleri, Ekolojik İstekleri, Doğal Yayılış Alanları, Yaşam Tehditleri, Koruma Önlemleri. Rota Yayınları, 848 s, İstanbul.
Özhatay, N., 2000. Europe’s Medicinal and Aromatic Plants: Their Use, Trade and Conservation. A Traffic Network Report: 12-31.
Masters, S., 2013. Turkish orchids: a diversity of species, and threats. The Orchid Review. Orchids in Habitat, 226-233.
Parlak, S., 2016. Kültüre alınan Anacamptis sancta parsellerinde yabancı otlarla mücadelede kimyasal ve mekanik yöntemlerin etkinliğinin belirlenmesi. Ormancılık Araştırma Dergisi. 1-4: 126-133. DOİ: 10.17568/oad.13856
Sandal, S., 2009. Doğu Akdeniz bölgesinde yetişen orkideler ve yetişme ortamı nitelikleri ile tehdit faktörlerinin araştırılması. Doktora Tezi, Çukurova Ünv. Fen. Bil. Ens, 210 s, Adana.
Sandal, G. ve Söğüt, Z., 2010. Türkiye Orkideleri (Salepler). Akdeniz Ünv. Ziraat Fakültesi Dergisi, 23 (2): 109-116.
Sezik, E., 1984. Orkidelerimiz: Türkiye’nin Orkideleri. Sandoz Kültür Yayınları, No:6, 166 s.
Sezik, E., 2002. Turkish Orchids and Salep. Acta Pharmaceutica Turcica, 44: 151-157.
Şeker, Ş.S., Akbulut, M.K., Şenel, G., 2016. Labellum micromorphology of some orchid genera (Orchidaceae) distributed in the Black Sea Region in Turkey. Turkish Journal of Botany, 40: 623-636. DOİ:10.3906/bot-1512-7
Swarts, N.D., Dixon, K.W., 2009. Terrestrial orchid conservation in the age of extiction. Annals of Botany., 2104: 543-556. DOİ: 10.1093/aob/mcp025
Tığlı, E.H., Fakir, H., 2017. Bucak (Burdur) yöresi’nde bazı doğal orkide türlerinin yayılış alanları, morfolojik ve fenolojik özellikleri. Türkiye Ormancılık Derg., 18(4): 289-294. DOİ: 10.18182/tjf.298432
Yaman, K. 2013. 1920’ den Günümüze T.C. Resmi Gazete Arşivinde Salep ve Ticareti ile İlgili Yasal Düzenlemeler. Tarih Kültür ve Sanat Araş. Dergisi, 2(1): 172-180.