Composition of some edible wild plants of Tunceli and surroundings

Bu çalışmada Tunceli ve civarında doğal olarak yetişen ve yöre halkı tarafından çiğ olarak tüketilen bazı yabani bitkilerin -ışgın (Rheum ribes L), yemlik (Tragopagon pterocarpus DC.), semizotu (Portulaca oleraceae L), su teresi (Nasturtium officinale R.), turşik (Rumex tuberosus L, subsp. horizontalis), mendik (Chaerophyllum macropodum Boiss.)- bileşimi saptanmıştır.Örneklerin su, toplam şeker, ham selüloz, protein, askorbik asit, toplam karotenoid, kül, pH ve Hunter L,a,b değerleri saptanmıştır. Yapılan çalışma sonucunda, kuru ağırlık üzerinden yabani sebzeler birbiriyle karşılaştırılmıştır. Buna göre, semizotunun bitkisel protein, selüloz, askorbik asit, toplam karotenoid, kül, potasyum, magnezyum, kalsiyum, demir,mangan ve çinko, ışgının toplam şeker, su teresinin ise sodyum içeriği bakımından diğer bitkilerden daha zengin olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

yenilebilir türler, yabani gıdalar, gıda bileşimi, besin değeri, Portulaca oleracea, Nasturtium officinale, Rumex, Rheum ribes, yabancı otlar

Tunceli yöresinde yiyecek olarak kullanılan bazı yabancı otların içerikleri

Some composition is given for edible wild plants such as Rheum ribes L. (rhubarb), Tragopagon pterocarpus DC., Portulaca oleraceae L. (purslane), Nasturtium officinale R. (watercress), Rumex tuberosus L., subsp. horizontalis, and Chaerophyllum macropodum Boiss. naturally grown and consumed as raw in Tunceli and surroundings. Amounts of water, total sugar, crude fiber, protein, ascorbic acid, total carotenoids, ash, also the pH and Hunter L, a, b values were computed. As the results of analysis, the components in dry weight basis of the plants were compared with each other. The protein, fiber, ascorbic acid, total carotenoids, ash, potassium, magnesium, calcium, iron, manganese and zinc contents were found to be high in Portulaca oleraceae L. Total sugar content was high in Rheum ribes L. sodium content was found to be high in Nasturtium officinale.

Keywords:

edible species, wild foods, food composition, nutritive value, Portulaca oleracea, Nasturtium officinale, Rumex, Rheum ribes, weeds,

___

Açkurt; F., ve Okan, B., 1988. Yenebilen Bazı Yabani Bitkilerin Besin Değerleri. Gıda Sanayi. 8, 17-21.
Aktan N., ve Bilgir, B., 1978. Ege Bölgesi'nde İnsan Beslenmesinde Kullanılan Bazı Yabani Otlar (Tilkicen, Sirken, Labada, Kuş Otu, Sinir Otu) Üzerinde Araştırmalar, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. h (3), 167-182.
Alan, R., ve Padem, H., 1989. Erzurum ve Yöresinde Sebze Olarak Kullanılan Yabani Otlardan Işgın, Uzun Yemlik, Tel Pancarı ile Ebegümeci Üzerinde Araştırmalar. Gıda Dergisi. 14 (5), 281-287.
Anonymous, 1984. Official Methods of Analysis, 14th Edition. Association of Official Analytical Chemists. Arlington, Virginia, USA.
Anonymous, 1990. Official Methods of Analysis, 15th Edition. Association of Official Analytical Chemists. Washington DC.
Başar, Z.,1973. Erzurum İlinde Halkın Beslenmesinde Yabani Bitkilerin Önemi. Türkiye Tıp Akademisi Mec. 8(1-2), 26.
Bayraktar, K., 1981. Sebze Yetiştirme. Cilt-II. Kültür Sebzeleri. Ege Üni. Zir. Fak. Yayınları, No 169, Qers Kitabı 480s.
Baytop, T., 1984. Türkiye'de Bitkiler ile Tedavi. İstanbul Üniversitesi Yayınları, No: 3255.
Bilgir, B., 1982. Ege Bölgesi'nde İnsan Beslenmesinde Kullanılan Bazı Yabani Otlar (Şevketi Bostan, İğnelik, Deve Dikeni, Yabani Pazı ve Yabani Semizotu) Üzerinde Araştırmalar. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 19 (3), 11-26.
Chan, H., and Cavaletto, C.G., 1982. Aseptically , Packaged Papaya and Guava Puree: Changes in Chemical and Sensory Quality During Processing and Storage. Journal of Food Science, 47, 1164-1174.
Çolakoğlu, M., ve Tömek, S., 1975. Ege Bölgesi'nde Bazı Yenebilen Yabani Otların Bileşimleri. V. Bilim Kongresi Tarım ve Ormancılık Araştırma Grubu Tebliğ Özetleri, İzmir.
Çolakoğlu, M., ve Bilgir, B., 1977. Ege Bölgesi'nde İnsan Beslenmesinde Kullanılan Bazı Yabani Otlar (Sarmaşık, Stifno, Helvacık, Deniz Börülcesi, Isırgan ve Gelincik) Üzerinde Araştırmalar. VI. Bilim Kongresi Tarım ve Ormancılık Araştırma Grubu Tebliğleri, TÜBİTAK, Ankara.
Dayis, P.H., 1965. Flora of Turkey and the East Eagean Island. Vol. 1. Edinburğn University Press. 567 p.
Davis, P.H., 1967. Flora of Turkey and the East Eagean Island. Vol. II. Edinburgn University Press. 581 p.
Davis, P.H., 1972. Flora of Turkey and the East Eagean Island. Vol. IV. Edinburgn University Press, 657 p.
Davis, P.H., 1975. Flora of Turkey and the East Eagean Island. Vol. V. Edinburgn University Press. 890 p.
Gürses, Ö.L., ve Artık, N., 1984. Pazı, Ebegümeci, Semizotu ve Ispanak Sebzelerinin Bileşimi Üzerinde Araştırmalar. Gıda Dergisi. 9 (2), 83-93.
Hess, D., und Koppe, F., 1968. Handbuch der Lebensmittelchemiche. VII, 338: Springer Verlag, Berlin-Heidelburg-New York.
Kacar, B., 1972. Bitki ve Toprağın Kimyasal Analizleri II, Bitki Analizleri. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları No: 453. A.Ü. Basımevi, Ankara.
Kırzıoğlu, Ü., 1976. Kars'ta Yenen Çeşitli Bitkiler. Türk Folklor Araştırmaları. 17 (326), 7774.
Regnell, C.J., 1976. İşlenmiş Sebze ve Meyvelerin Kalite Kontrolü ile İlgili Analitik Metodlar. Bursa Gıda Kontrol Eğit. Araş. Ens. Yayın No: 2.
Siyamoğlu, B., 1984a. Ege Bölgesi'nde İnsan Beslenmesinde Kullanılan Bazı Yabani Otlar (Silcan, Karakan, Pirzola Kekiği ve Kudret Narı) Üzerinde Araştırmalar. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 21 (3), 75-88.
Siyamoğlu, B., 1984b. Ege Bölgesi'nde İnsan Beslenmesinde Kullanılan Bazı Yabani Otlar (Kuzu kulağı, Melengeç, Dolma Kekiği, Körmen ve Su Kazayağı) Üzerinde Araştırmalar. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 21 (6), 67-81.
Tolonen, M., 1990. Vitamin and Minerals in Health and Nutrition. Ellis Horwood Series in Food Science and Technology. Ellis Horwood: Chichester, England
Üstün, N.Ş, ve Tosun, I., 1997. Samsun Yöresinde Tüketilen Yenebilir Yabani Bitkilerin Bazı Bileşim Öğeleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 12 (1), 101-124.