Psikobiyolojik Kişilik Modeli ile Beş Faktör Kişilik Kuramının Türk örnekleminde karşılaştırılması

Amaç: Bu çalışmanın amacı, Psikobiyolojik Kişilik Kuramı ile Beş Faktör Kişilik Kuramını karşılaştırarak boyutlarsındaki olası ilişkileri ve boyutların birbirlerini yordama derecelerini saptamaktır. Yöntem: Çalışmanın örneklemi, yaşamlarının herhangi bir döneminde psikiyatrik veya psikolojik tedavi görmemiş olan 200 sağlıklı gönüllüden oluş- muştur. Veri toplama aracı olarak, Mizaç ve Karakter Ölçeği (MKÖ) ve Beş Faktör Kişilik Ölçeği (5FKÖ) kullanılmıştır. Sonuçlar: Sonuç olarak, kendini aşma boyutu dışında, tüm MKÖ boyutları 0.40 ve üzeri düzeyde en az bir 5FKÖ boyutu ile anlamlı korelasyon göstermiştir. Regresyon analizi sonuçlarında ise, 5FKÖ boyutlarının varyansının %37-60 oranda MKÖ boyutları tarafından, MKÖ boyutlarının varyansının da %3-60 oranında 5FKÖ boyutları tarafından açıklanabildiği bulunmuştur. Tartışma: Araştırma göstermiştir ki, boyutlar arasında anlamlı ilişkiler olsa da, iki kuram boyutsal olarak benzer kişilik özelliklerinden söz etmemekte, kendilerine özgü özellikler taşıyan kişilik örüntülerini barındırmaktadır.

Comparison of Psychobiological Personality Model and Five Factor Personality Theory in Turkish sample

Objective: The aim of this research was to compare these two personality theories in the dimensional sense and to determine their relations, overlapping and correlative predictions. Methods: The sample of this study consisted of 200 healthy volunteers. One hundred and twelve participants were male and their old were changed from 18 to 63. The sample was constituted according to snowball sampling method. Temperament and Character Inventory (TCI) and Five Factor Personality Inventory (FFPI) were used for data collection. Results: Except for the self-transcendence dimension, all dimensions of both theories are highly related over the level of 0.40, with at least one dimension of the other theory. According to regression analyzes 37-60% of FFPE dimensions variance was predicted by TCI dimen- sions and 3-60% of TCI dimensions variance was predicted by FFPI. Discussion: Nevertheless, these relations not indicate exactly overlapping, so two of personality theorys dimensions include unique properties in themselves.

PDF

___

1. Cloninger CR. A systematic method for clinical de- scription and classification of personality variants. Arch Gen Psychiatry 1987; 44:573-588.
2. Cloninger CR, Svrakic DM, Przybeck, TR. A psy- chobiological model of temperament and character. Arch Gen Psychiatry 1993; 50:975-990.
3. Cloninger CR. A unified biosocial theory of person- ality and its role in the development of anxiety states. Psychiatr Dev 1986; 3:167-226.
4. McCrae RR, Costa PT. Updating normans adequ- ate taxonomy: Intelligence and personality dimen- sions in natural language and in questionnaires. J Pers Soc Psychol 1985; 49:710-721.
5. Costa PT, McCrae RR. NEO-PIR, Professional Manual. Florida, Psychological Assessment Re- sources, 1992.
6. Digman JM. Personality structure: emergence of the five-factor model. Annu Rev Psychol 1990; 41:417-440.
7. Goldberg LR. The structure of phenotypic personali- ty traits. Am Psychol 1993; 48:26-34.
8. Somer O, Korkmaz M, Tatar A. Kuramdan Uygula- maya Beş Faktör Kişilik Modeli ve Beş Faktör Kişilik Envanteri (5FKE). İzmir, Ege Üniversitesi Basımevi, 2004.
9. De Fruyt FD, Van De Wiele L, Van Heeringen C. Cloningers psychobiological model of temperament and character and the five-factor model of person- ality. Pers Ind Differ 1994; 29:441-452.
10. McDonald DA, Holland D. Examination of relations between the neo personality inventory-revised and the temperament and character inventory. Psychol Rep 2002; 91:921-930.
11. Ignjatovic TD, Svrakic D. Western personality mod- els applied in eastern Europe: Yugoslav data. Compr Psychiatry 2003; 44:51-59.
12. Masthoff ED, Trompenaars FJ, Van Heck GL, Hodiamont PP, De Vries J. The relationship be- tween dimensional personality models and quality of life in psychiatric outpatients. Psychiatry Res 2007; 149:81-88.
13. Cloninger CR, Przybeck TR, Svrakic DM, Wetzel RD. The Temperament and Character Inventory (TCI): A Guide to Its Development and Use. USA, Center for Psychobiology of Personality, 1994.
14. Köse S, Sayar K, Ak İ, Aydın N, Kalelioğlu Ü, Kırpı- nar İ, ve ark. Mizaç ve karakter envanteri (Türkçe TCI): geçerlik, güvenirliği ve faktör yapısı. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2004; 14:107-131.
15. Arkar H, Sorias O, Tunca Z, Şafak C, Alkın T, Akdede BB, ve ark. Mizaç ve karakter envanterinin Türkçe formunun faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi 2005; 16:190-204.
16. Somer O, Korkmaz M, Tatar A. Beş faktör kişilik envanterinin geliştirilmesi I: ölçek ve alt ölçeklerin oluşturulması. Türk Psikoloji Dergisi 2002; 17:21-33.
17. Arkar H. Cloningerin psikobiyolojik kişilik kuramı. Türk Psikoloji Bülteni 2005; 36:82-94.