Ahmet Şemsettin TAN, Müslüm BEYAZGÜL, Zerrin AVCIERİ, Yıldırım KAYAM, Hüseyin Gazi KAYA

Farklı gelişme devrelerinde uygulanan sulamanın ana ürün ayçiçeğinde verim ve kalite üzerine etkileri

Bu araştırmanın amacı sulamanın ana ürün ayçiçeğinde verim ve verim komponentleri ile ürün kalitesi üzerine etkilerini ve en uygun sulama rejimini saptamaktır. Araştırma Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü'nde, 1996 ve 1997 yıllarında yürütülmüştür. Deneme split plot (bölünmüş parseller) olarak, tesadüf blokları deneme deseninde ve 3 tekerriirlü olarak yürütülmüştür. Deneme Konuları: 1. Susuz: 2. Bir su (tabla oluşum devresi başlangıcı); 3. Bir su (çiçeklenme başlangıcı); 4. Bir su (süt olum devresi başlangıcı); 5. iki su (tabla oluşum devresi başlangıcı ve çiçeklenme başlangıcı); 6. iki su (tabla oluşum devresi başlangıcı ve süt olum devresi başlangıcı); 7. İki su (çiçeklenme başlangıcı ve süt olum devresi başlangıcı); 8. Üç su (tabla oluşum devresi başlangıcı, çiçeklenme başlangıcı ve süt olum devresi başlangıcı) olmuştur. Süper-25 ve Trakya 129 hibrit çeşitlerinin kullanıldığı denemede ekim 7,70 m uzunluğunda üç sıralı, sıra üzeri 0.35 m ve sıra arası mesafesi de 0,70 m. olarak 16,17 m^'lik parsellerde yapılmıştır. Gravimetrikyöntemle nem tayini yapılarak. 0-90 cm 'lik toprak katmanını tarla kapasitesine getirecek şekilde sulama yapılmıştır. Hasat, her konu ve çeşitten orta sıralarda 20 bitki olacak şekilde yapılmıştır. Deneme parsellerinde ve hasat edilen tohumlarda verim (kg/da), 1000 tane ağırlığı (g), çiçeklenme gün sayısı (gün), fizyolojik olum gün sayısı (gün), bitki boyu (cm), tabla çapı (cm), kabuk oranı (%), yağ oram (%), protein oram (%), tane boyu (mm), tane eni (mm), gövde alt çapı (cm) özelliklerine ait gözlem ve ölçümler uygulanmış ve değerlendirilmiştir. Deneme sonuçları değerlendirildiğinde 3 sulamanın (tabla oluşum devresi başlangıcı, çiçeklenme devresi başlangıcı ve süt olum devresi başlangıcı) uygulandığı konuda her iki yılda da en yüksek verim değerine sırasıyla 427 kg/da ve 373 kg/da olarak ulaşılmıştır. Bununla birlikte sulanmayan parsellerden 1996 ve 1997 yıllarında sırasıyla 347 kg/da ve 265 kg/da verim değerleri elde edilmiştir. Genel anlamda ele alınan her iki tescilli çeşidin de sulamaya karşı pozitif yönde duyarlı olduğu söylenebilmektedir. Üç su uygulamasının yapıldığı 8. sulama konusunda tabla oluşum devresi başlangıcı, çiçeklenme devresi başlangıcı ve süt olum devresi başlangıcı elde edilen her iki çeşide ait yüksek brüt gelirler dikkati çekmekte ise de, bu uygulama (üç su) en yüksek marjinal gelir/marjinal masraf (MG/MM) oranını vermemektedir. Halbuki konu 2 (Tabla oluşum devresi başlang6cı)'de yapılan 3.130.000TL'lik değişken masrafa karşılık, her iki çeşit için de en yüksek marjinal gelir sağlanmaktadır. Bir başka deyişle, en yüksek MG/MM oranım '2 no 'lu konu (tabla oluşum devresi başlangıcında Duygulanan bir sulama) sağlamaktadır. Buna göre; yüksek verim açısından ayçiçeğinde tabla oluşum^ devresi başlangıcı, çiçeklenme başlangıcı ve süt olum devresi başlangıcında olacak şekilde üç 'sulama 'uygulanabilir. Ancak elde edilebilecek marjinal gelir ve dolayısıyla marjinal karlılık açısından sulamanın'.Bir kereye tabla oluşum devresi başlangıcında uygulanması gerekmektedir. Bu durum, özellikle sulama suyunun kıt olduğu durumlar dikkate alındığında, büyük önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Ege Bölgesi, ayçiçeği, sulama, gelişme dönemleri, ekonomi, verim ögeleri, verim, ürün kalitesi

Effect of irrigation at various growth stages on some economic characters of first crop sunflower

This research was conducted to determine the optimum and more economic irrigation treatment for oil type sunflower varieties (Super-25 and Trakya-129) in 1996 and 1997, at Aegean Agricultural Research Institute in collaboration with Village Affairs Research Institute, Menemen - İzmir. The experimental design was randomized block with split plot arrangement in three replications. The main plots were assigned to the irrigation treatments and the sub-plots for sunflower varieties. Plot size was 16.17 m-and the plant density was 4081.6 plants/1000 m-. The plots of the treatments were irrigated to the soil moisture content of 0-90 cm soil layer to the field capacity. Treatments were: 1. Non-irrigated (Control), 2. One irrigation at the begining of heading stage, 3. One irrigation at the begining of flowering (blooming) stage, 4. One irrigation at the begining of milk stage, 5. Two irrigation at the begining of heading and blooming-stages,6. Two irrigation at the begining of heading and milk stages, 7. Two irrigation at the begining of blooming and milk stages, and 8. Three irrigation at the begining of heading, flowering and milk stages. The objectives of this research were: 1) determine number oj irrigation during specific growth stages, and 2) measure the effect of irrigation on sunflower yield (kg/da), 1000-seed weight (g), plant height (cm), head diameter.(cm), days to flowering, days to physiological maturity, oil percentage (%), protein percentage (%), hull percentage (%),seed length (mm), seed width (mm), and stem diameter (cm). The results of statistical analysis showed ii significant difference among the irrigation treatments. According to the results the best yield obtained from, three times irrigation. with 427 kg/da and 373 kg/da in 1996 and 1997 respectively. Whereas, 347 kg/da and 265 kg/da yields were obtained from the control (non-irrigated) plots in 1996 and 1997 respectively. Marginal analysis method was used for economic analysis. Generally, both registered varieties showed positive response to the applications in question. The eight*'1 application (three irrigation at the begining of heading, flowering, and milk stages) seems as if it is the most profitable one in term's of having the highest gross revenues. However, it has not the highest ratio of marginal revenue to marginal costs; but the second application (irrigation at the development of head stage) provides the highest marginal revenues for both varieties with the minimum level of variable costs (3 130 000 TL). According to results, three irrigation (at the begining of heading, flowering, and milk stages) can be applied for high yield: but, one irrigation at the development of head stage is recommended because of satisfactory yield and the maximum marginal revenue.

Keywords:

Aegean Region, sunflowers, irrigation, developmental stages, economics, yield components, yields, crop quality,

PDF

___

Alessi, J., J. F. Power and D. C. Zimmerman. 1977. Sunflower yield and water use as influenced by planting date, population and row spacing. Agron. J. 69: 465-469.
Alp, D.. N, Küçükçakar. 1983. Ankara koşullarında tansiyometrelerin ayçiçeği, mısır, patates ve şekerpancarı sulama zamanları tayininde kullanılmaları. Merkez Topraksu Araşt. Enst. Yayınları. Genel Yay. No: 97 Ankara.
Anderson, W. K. 1979. Water use of sunflower crops. Australian J. of Experimental Aqnculturc and Animal Husbandry Australia.
Anonymous. 1977. Official Methods of Analysis. 124 Edition Section. A. O. A. C. 31. 042-31-043. Washington D. C. U.S.A.
Anonymous. 1988. From agronomic data to farmer recommendation: an economics training manuel. CIMMYT. Completely revised edition. Mexico D. F.
Anonymous. 1991, Yearbook 1990 Trade, FA0 Statistics senes No. 102, Vol. 144 Roma.
Anonymous. 1999. FAO Database, www.fao.org.
Attia, S. A. M. 1985. Effects of cultural treatments on sunflower (Helianthus annuus L.). Ph.D. Thesis,Fac. of Agric. Al-Azhar Univ.
Ayla, Ç. 1984. Orta Anadolu koşullarında ayçiçeğinin azot-su ilişkileri ve su tüketimi. Merkez Topraksu Araşt. Enst. Yayınları. Genel Yay. No. 99 Ankara.
Bayrak, F. 1978. Bafra ovası koşullarında ayçiçeği su tüketimi. Samsun B. T. A. E. Yayınlan Samsun.
Beyazgül. M. 1993. Söke ovasında ikinci ürün ayçiçeğinin su tüketimi. KHGM Menemen Araşt. Enst.Md. Yay. No. 190 Menemen.
Beyce, Ö., K. Madanoğlu. 1978. Bitki su tüketiminin saptanması. Topraksu, Araştırma Ana Projesi 433. Ankara.
Colman, D., and T. Young, 1989. Principles of agricultural economics. Cambirdge University Press, Cortibndge, UK.
Cox. W. J. and G. D. Jollif. 1987. Crop-water relations of sunflower and soybean under Irrigated and dryland conditions. Crop Sci. 27: 553-557.
Çağlar. K. Ö. 1949. Toprak bilgisi. Ankara Univ. Yayınları. Sayı 10 Ankara.
Demirören. T. 1978. Tokat'ta ayçiçeği su tüketiminin saptanması. Tokat B. T. A. E. Yay. No: 15 Tokat.
Dinler. Z. 1993. Tarım ekonomisi. Uludağ Univ. İktisadi ve İdari Bilimler Fak. Yay. No: 13, Bursa.
Doorenbos, J., A. H. Kassam. 1979. Yield response to water. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome.
El Ahmer, B. A., N. R. Guirguis, S. A. M. Attia and S. K. H. El-Saeid. 1989. Effects of irrigation treatments on some agronomic characters of sunflower. Helia 12: 75-80.
Ertaş. M R. 1976. Konya ovası koşullarında lızimetrelerde bitki-su tüketimleri. Konya B. T. A. E. Yay. No: 30 Konya.
Granlund, M., and D. C. Zimmerman. 1975. Oil cotent of sunflower seeds as determined by wide-line nuclear magneticresonance (NMR). Proc.N. D. Acad. Sci. 27: 128-133.
Güngör, H., 1990, Bitki Su Tüketiminin Belirlenmesinde Kullanılabilecek Ampirik Bir Yöntem Üzerinde Araştırma, KHGM Eskişehir Araşt. Enst. Md. Yay. No. 223 Eskişehir.
Hattendorf, M. J., M. S. Redelfs, B. Amos, L. R. Stone and R. E. Gwin, Jr. 1988. Comparative water use characteristics of six row crops. Agron. J. 80: 80-85.
Herman, W. L., P. W. Unger, and O. R. Jones. 1982. Sunflower yield response to furrow irrigation of fine textured soil in the Texas High Plains. Texas Agricultural Experiment Station No. MP pp 1521. 1535.
İlisulu. K. 1973. Yağ bitkileri ve ıslahı. Çağlayan Kitabevi İstanbul.
İnan, İ. H. 1988 Tarım ekonomisi ve işletmeciliği. Trakya Üniv. Zir. Fak. Yay. Tekirdağ.
Jana, P, K.. B. Misra, and P. K. Kar. 1982. Effect of irrigation at different phisiological stages of growth on yield attributes, yield, consumptive use and water use efficiency of sunflower. Soils and Fertilizers, 46(2): 1961.
Janagoudar B. S., C. V. Patil, and R, M. Appa. 1987. Productivitiy of sunflower hybrids in relation to plant density and irrigation. Hallia scientific Bulletin of the FAO Vol. 10.
Karaata, H. 1991. Kırklareli koşullarında ayçiçeği bitkisinin su-üretim fonksiyonları (Doktora) KHGM Atatürk Araşt. Enst. Md. Yay. No. 28.
Karagölge. C. S. Kızıloğlu. O. Yavuz. 1995, Tarım ekonomisi 'Temel ilkeler'. Atatürk Üniv. Zir. Fak. Tarım Ekonomisi Bl. Yay. No: 801 Erzurum.
Karami, E. 1977. Effect of irrigation and plant population on yield and yield components of sunflower. Indian Journal of Agricultural Sciences 47(1): 15-17.
Mahesh, P. 1981. Effects of soil moisture and fertility levels on yield and quality of sunflower varieties. Indian J. of Agrtc. Res. 15(2): 74-78.
Malylehin, N. 1976. Sunflower under irrigation. In Proc. of VIIth Int, Sunflower Conf. p. 56-60. 27 June-3 July. Krasnodar. Int. Sunflower Assoc. Toowoomba, Queensland, Australia.
Marty, J. R., J. Puench, J. Decau, and C. Maertens. 1972. Effects of irrigation on the yield and quality of sunflower. In Proc. Fifth Int. Sunflower Conf. p. 46-53. Clermont Ferrand, France.
Merrien, A.. R. Blanchet, and N. Gelfi. 1981. Relationship between water supply, leaf area development and survival, and production in sunflower (Helianthus annuus L.). Soils and Fertilizers, 46(1 )1020.
Muriel, J. L., R. Gimenez, and J. Berengera. 1975. Yield of sunflower in plost in response to various watering regimes and to irrigation during critical phases of growth. Proceeding of 6th. International Sunflower Conference. International Sunflower Association Romania.
Nur, I. M. I969. A rapid method of determining the hull content of safflower and sunflower seeds. Agron. J. 61: 336-338.
Olsen, S. R.et al 1954. Estimation of available phosphorus in soils by extraction with sodium bicarbonate U. S. Dept. of Agric. Cic. 939 Washington.
Omay. E. 1972. Aşağı Gediz Havzası bitki su tüketimleri ve kullanma katsayıları testleri. Bölge Topraksu Araşt. Enst. Yay. No: 3 Menemen.
Oylukan, Ş., N. Kuşaksızoğlu. 1974. Orta Anadolu'da ayçiçeğinin su tüketimi. Bölge Topraksu Araşt. Enst. Md. Yay. No, 115 Eskişehir.
Richards, L. A., 1954. Diagnosis and improvement of saline and alkali soils U. S. Salinity Lab. Staff Agriculture Handbook No. 60.
Robinson, R. G. 1971. New crops for irrigated sandy soils. Minnesota Sci. 27(3): 10-11.
Robinson, R. G. 1978. Production and culture. In Carter, J. F: (ed.) Sunflower science and tecnology. Agron. 19:89-143. Amer. SOC. Agron. Madison, Wisconsin.
Robinson, R. G. 1985. Irrigation and population defoiration management of suflower on sandy soil. 3-4. In Proc. Sunflower Research Workshop. 9 Dec. Fargo, ND. U.S.A.
Sarkar, R. K., and B. Bhattacharya. 1980. Response of sunflower to soil moisture regimes in the gangetic allivium- soil conditions of eastern India. Agriculturist 24(2): 89-93.
Sevim, Z. 1984. Erzurum koşullarında ayçiçeğinin su tüketimi. Bölge Topraksu Araşt. Enst. Yayınları Genel Yay. No. 3 Erzurum.
Schneiter. A. A. and J. F. Miller. 1981. Description of sunflower growth stages. Crop Scı. 21: 901-903.
Sipoç, G., R Paltineanu 1977. Irrigation of sunflower. In Proc. of 6 th Int. Sunflower conferance. Int. sunflower. Assoc. Romania.
Steel, R. G. D. and J. H. Torrie, 1980. Principles and procedures of statistics. A Biometrical Approach. 2nd ed. MacGraw - Hill Book Co. New York.
Tan, A. Ş. 1987a. Ayçiçeği tarımı. TYUAP Ege - Marmara Dilimi Tarla Bitkileri Toplantısı. Ege Tar.Araşt. Enst. Menemen, İzmir,
Tan, A. Ş. 1987b. İkinci ürün ayçiçeği tarımı. TYUAP Ege - Marmara Dilimi Tarla Bitkileri Toplantısı. Ege Tar. Araşt. Enst. Menemen, İzmir.
Tan, A. Ş. 1991. Effect of planting date on seed yield, oil content, fatty acid composition and other plant characteristics in sunflower (Hetianthus annuus L.). p. 56-65. In Proc. Sunflower Research Workshop. Fargo, ND. 10-11 Jan., 1991. National Sunflower Assoc, Bismarck, ND.
Tan, A. Ş. 1992. Sıcaklık ve suyun ayçiçeğinde verim ve diğer bazı karekteristikler üzerine etkileri. TYUAP Ege - Marmara Dilimi Tarla Bitkileri Toplantısı. 21 - 23 Mayıs 1992. Ege Tar. Araşt. Enst. Menemen, İzmir.
Tan, A. Ş. 1998. Ayçiçeği Islahı Projesi. 1998 yılı raporu. Ege Tar. Araşt. Enst. Menemen, İzmir.
Tan. A. Ş., S. Anaç, H. Tüzel ve M. A. Ul. 1994. Sulama ve sulama teknikleri. Cilt 2, Tarla bitkileri. Tarım ve Köy işleri Bakanlığı Yaygın çiftçi eğitim projesi - YAYÇEP.
Tüzüner, A. 1990. Toprak ve Su Analiz Laboratuvarları El Kitabı. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları. Ankara.
Unger, P. W. 1982. Time and frequency of irrigation effects on sunflower production and water use-Soil Sci. Society of America J. 46(5): 1072-1076.
Unger. P. W. 1983. Irrigation effects on sunflower growth development and water use. USDA Consevation and Production Research Lab. Bushland. Field Crops Research (3): 181-194.
Unger. P. W.. R.R. Allen, O. R. Jones, A. C. Mathers, and B. A. Stewart. 1976. Sunflower research in the southern high plains. A progress report. Proc. Sunflower Forum. 1: 24-29. Fargo, ND. U.S.A.
Ülgen N., M. Ateşalp, 1972. Toprakta bitki tarafından alınabilir fosfor tayini. Toprak ve Gübre Araşt. Enst. Yayınları.Yayın Serisi No: 21 Ankara.
Yakan.N. H., S. Kanburoğiu. 1989. Kırklareli koşullarında ayçiçeğinin su tüketimi. KHGM Kırklareli Atatürk Araşt. Enst. Md. Yay. No. 14 Kırklareli.
Yurtsever. N., 1984. Deneysel istatistik metotları. Köy Hizmetleri Toprak ve Gübre Araşt. Enst. Müdürlüğü Yayınları. Genel Yayın No. 121 Ankara.