Ali Osman SARI, Bilgin OĞUZ, Aynur BİLGİÇ, Nedret TORT, AYKUT GÜVENSEN, SERDAR GÖKHAN ŞENOL

Ege ve Güney Marmara Bölgelerinde Halk ilacı olarak kullanılan bitkiler

Çalışma, Ege ve Güney Marmara Bölgeleri Afyon, Aydın, Balıkesir, Bursa, Çanakkale, Denizli, İzmir, Manisa, Muğla, Uşak ve Yalova illerinde dört yıl süre ile yürütülmüştür. Çalışma süresince toplam 265 kişiden, halk ilacı olarak kullanılan bitkiler ile ilgili 608 kayıtlı bilgi toplanmıştır. En fazla bilgi 158 kayıt ile İzmir ilinden toplanırken, onu 128 kayıt ile Muğla izlemiştir. Bilgi veren kişilerin %60’nın ilköğretim, %18’nin fakülte mezunu olduğu tespit edilmiştir. Okur yazar olmayanların oranı ise %5 olarak belirlenmiştir. Halk ilacı olarak kullanılan bitkilerin %74,0’i doğadan toplama yolu ile elde edilirken, %33,0’nün toprak üstü aksamından, %12,8’nin çiçeğinden, %10,3’nün de meyvesinden yararlanıldığı belirlenmiştir. Bazı bitkilerin kullanımı ile ilgili tek bir kayıt bulunurken, en fazla kekik, kantaron ve karabaş otundan söz edilmiştir. Kekik için 41, kantaron 21, karabaş otu içinse 19 kayıtta kullanımları ile ilgili bilgi verilmiştir. Hemen hemen her türlü rahatsızlığa karşı bir veya birden fazla bitki önerilirken, toplanan örneklerden 65 familyaya ait, 168 tür tespit edilmiştir. Bunun yanında tür düzeyinde belirlenmeyen, ancak cins düzeyinde tespit edilen bitkilere ait bilgilere de yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Ege Bölgesi, Marmara Bölgesi, yerel isimler, Hypericum, Lavandula stoechas, Origanum, tıbbi bitkiler, odunsu süs bitkileri, geleneksel tıp, kullanım yerleri

The plants used as folk remedies in Aegean and South Marmara regions

This study was conducted at Afyon, Aydın, Balıkesir, Bursa, Çanakkale, Denizli, İzmir, Manisa, Muğla, Uşak and Yalova provinces of Aegean and South Marmara regions for four years. Total of 608 accessions were collected from 265 people during the study period. Maximum number of 158 accessions was taken from İzmir and Muğla followed it with 128 accessions. The most of the people giving information were elementary school graduated at the rate of 60% and college graduated at the rate of 18% while the rate of illiterate people was 5%. Most plants (74.0%) used in folk remedies were wild crafted. Mainly used plant parts were green herbage, flower and fruit at the rate of 33.0%, 12.8% and 10.3%, respectively. While some plants had single accession, oregano, St. John’s wort and French lavender had 41, 21 and 19 accessions, respectively. One or more than one plant was reported for treatment of all illnesses. A number of 168 plant species form 65 families used in folk remedies were identified in this study. Information of plants identified at genus level was also presented here.

Keywords:

Aegean Region, Marmara Region, local names, Hypericum, Lavandula stoechas, Origanum, medicinal plants, ornamental woody plants, traditional medicine, uses,

PDF

___

Abbasi, A.M., M.A. Khan, M. Ahmad and M. Zafar. 2010. Ethnobotanical study of medicinal plants used for wound healing among the tribal communities in Northern Himalaya ranges district Abbotabad, Pakistan. 6th CMAPSEEC Proceedings, April 18-22, 2010, pp. 155-168, Antalya, Turkey.
Alpınar, K. ve S. Saçlı. 1997. Türkiye’deki Etnobotanik Çalışmalar Hakkında Bir Bibliyografya. XI. BİHAT Bildiriler Kitabı, Ankara. s. 157-167.
Başer, H. C. 1998. Tıbbi ve aromatik bitkilerin endüstriyel kullanımı. TAB Bülteni.13-14:19-43. Anadolu Üniversitesi. Eskişehir.
Baytop, T. 1999. Türkiye`de Bitkiler İle Tedavi. Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti. Çapa, İstanbul.
Ertuğ, F. 2002. Bodrum yöresinde halk tıbbında yararlanılan bitkiler. 14. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı, 29- 31 Mayıs 2002 Eskişehir. s. 76-93. ISBN 975-94077-2-8.
Kala, C.P. 2005. Ethnomedicinal botany of the Apatani in the Eastern Himalayan region of India. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine. 1 (11):1-8.
Owuor, B.O. and D. Kisangau. 2006. Kenyan medicinal plants used as antivenin: a comparison of plant usage. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine. 2 (7):1-8.
Seçmen, Ö. ve E. Leblebici 1987. Yurdumuzun Zehirli Bitkileri. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitaplar Serisi No: 103. Bornova.
Şimşek, I., F. Aytekin, E. Yeşilada ve Ş. Yıldırımlı. 2002. Anadolu’da halk arasında bitkilerin kullanılış amaçları üzerinde etnobotanik bir çalışma. 14. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı, 29-31 Mayıs 2002 Eskişehir. s. 434-457. ISBN 975-94077-2-8.
Tuzlacı, E. 2002. Datça Yarımadası (Muğla) florası ve bu yörede halkın yararlandığı bitkiler. K.H.C. Başer ve N. Kırımer (Eds.) 14. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı, 29-31 Mayıs 2002 Eskişehir. s. 394-417. ISBN 975-94077-2-8.
Uniyal, S. Kr., Kr. Singh, P. Jamwal and B. Lal. 2006. Traditional use of medicinal plants among the tribal communities of Chotta Bhangal, Western Himalaya. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine. 2 (14):1-8.