Yolsuzlukla Mücadelede Ulusal Dürüstlük Sisteminin Temel Direği: Yüksek Denetim Kurumları

Yolsuzlukla etkin bir şekilde mücadele edilebilmesi ancak toplumun tüm kesimleri arasında bir uzlaşma sağlanması ile mümkündür. Uzlaşmanın özellikle yolsuzluğu o-luşmadan önlemeyi amaç edinmesi ve bireylerden çok sistemleri ele alması oldukça ö-nem taşımaktadır. Bu gerçeğin 1990 'lı yıllarda anlaşılması ile siyasi iradeden özel sektöre kadar bir dizi kurumdan oluşan "Ulusal Dürüstlük Sistemi", yolsuzlukla etkin mücadele stratejisi olarak literatürde yerini almıştır. Tüm ülkelerde sağlıklı bir mali yönetimin güvencesi olan yüksek denetim kurumları, bu sistemin temel direği konumundadırlar. Doğrudan yolsuzlukla mücadele etme misyonu olmasa da yüksek denetim kurumları; yürütme organının yasamaya hesap verme sorumluluğunu güçlendirerek, mali saydamlığı artırarak, iç kontrol sistemini geliştirici öneriler sunarak, devleti daha iyi işler hale getirmeye yardımcı olarak, harcama sürecinde ön denetim yaparak, yargısal yetki ile donatılmışsa hata ve usulsüzlükleri yargılayıp maddi-manevi cezai müeyyide uygulayarak bu mücadeleye katılırlar. Bu çalışmada bütünsel bir stratejinin bir parçası olarak ilgili birimlerin yolsuzlukla mücadele yolları ve kapasiteleri incelenmekte ve ülkemizdeki reform çalışmaları çerçevesinde değerlendirmelerde bulunulmaktadır.

The Basic Support of National Correctness System for Fighting Corruption: Supreme Audit Institutions

Providing consensus between all sides of the community are necessary for an effective fight against corruption. It is also very important that consensus is designed to prevent corruption from occurring in the first place, rather than relying on penalties after the event. Because of that, the notion of a "national correctness system" which involves some institutional pillars such as political will and private sector, developed for the curbing corruption in 1990's. As an assurance for the sound financial management, supreme audit institutions (SAIs) are the fulcrum of a country's integrity system. SAIs don't have any direct role to play in highlighting cases of corruption but they can make useful contributions with their roles in promoting accountability and fiscal transparency, enhancing internal control system, making government work better, making pre-audit in the expenditure process, enforcing punitive sanctions, etc. So through focusing above mentioned points, the role and the capacity of SAIs in curbing corruption is examined, and in this context, current reforms in Turkish public financial management are discussed in the article.

___

Altuğ, Figen (2000), Mali Denetim, Ezgi Kitabevi Yayınları, Bursa.
Atiyas, İzak ve Sayın, Şerif (1997), Siyasi Sorumluluk, Yönetsel Sorumluluk ve Bütçe Sistemi, TESEV Yayını, Ankara.
Aytar, Cengiz (2000), "Mali Sistemde Bütünlüğün Sağlanması ve Sayıştayın Denetim Alanına Getirilen Kısıtlamaların Kaldırılması Hakkında Bilgi Notu".
Australian National Audit Office (2003), Fraud Control Arrangements in the Australian Customs Service.
Barrett, Pat (1999), "Auditing in Contemporary Public Administration", Democratic Governance: Improving the Institutions of Accountability, Public Seminar Series, The Australian National University, 17 May.
BYDK, Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu, Ankara, 2001.
Caiden, Gerold E. (1988), "Devlet Denetiminin Yeni Yönleri", Çev: Fethi Heper, Devlet Denetimi (Makaleler), Sayıştay 125. Kuruluş Yıldönümü Yayını No: 28/10, Ankara.
Center for Democracy and Governance (1999), A Handbook on Fighting Corruption, Technical Publication Series,February.
Çetinkaya, Özhan (2003), "Kamu Kurumlarında Bütçe Dışı Uygulamaların Bütçe Disiplini Açısından Değerlendirilmesi", Amme İdaresi Dergisi, Cilt 36, Sayı 3, Eylül.
Demirbaş, Tolga (2000), "Sayıştaylar Tarafından Yapılan Performans Denetimlerinin Niteliği ve Türkiye'de Uygulanması İçin Gerekli Koşulların Varlığı", İktisat Dergisi, Sayı 397'-398, Ocak-Şubat.
Doing, Alan ve Riley, Stephen (1998), "Corruption and Anti-Corruption Strategies: Issues and Case Studies from Developing Countries", Integrity Improvement Initiatives in Developing Countries, United Nations, http://magnet.undp.org/Docs/efa/corruption.htni. (09.11.2004).
Dye, Kenneth M. ve Stapenhurst, Rick (1998), "Pillars of Integrity: The Importance of Supreme Audit Institutions in Curbing Corruption", The Economic Development Institute of the World Bank, 1998.
Feyzioğlu, Bedî N. (1987), "Sayıştay ve Parlamento", Çağdaş Sayıştay Denetimi Sempozyumu, 4-5 Haziran, T.C. Sayıştay 125. Kuruluş Yıldönümü Kutlamaları, Ankara.
Geist, Benjamin ve Mizrahi, Nissim (1991), "State Audit: Principles and Concepts", State Audit and Accountability, State of Israel State Comptroller's Office, Jerusalem.
International Federation of Accountants (2000), Corporate Governance in the Public Sector: A Governing Body Perspective, USA.
Huther, Jeff ve Shah, Anwar (2000), "Anti-corruption Policies and Program: A Framework for Evaluation", World Bank Papers 2501, http.7/econ. worldbank.org/files/1311 wps2501.pdf. (06.11.2004).
http://www.ydk.gov.tr. yolsuzlukla mücadele kısmı, 09.11.2004
Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu, Kanun No: 5018, 25326 sayılı ve 24.12.2003 tarihli resmi gazete.
Kamu Yönetiminin Temel İlkeleri ve Yeniden Yapılandırılması Hakkında Kanun, Kanun No: 5227, TBMM kabul tarihi: 15.07.2004.
Kenger, Erdal (2002), "Kamu Denetiminde Yeniden Yapılanma Önerileri", VII. Türkiye Muhasebe Kongresi, 10-12 Ekim 2002, İstanbul.
Kerimoğlu, Baki (2003), "Kamu Mali Yönetimi Yasa Tasarısı: Mali Kontrol, Sorumluluk ve Görev Dağılımı", Mali Kılavuz, Yıl 5, Sayı 19, Ocak-Mart.
Kesmez, Necdet ve Gören, İhsan, "Dünya Yüksek Denetim Kurumları ve Sayıştay", Dünyada ve Türkiye 'de Yüksek Denetim Kurumları, TESEV Yayını. http://www.tesev.org.tr/projeler/kamu denetim_metin_teblig2.php, (01.11.2004).
Kesmez, Necdet ve Gören, İhsan, "Sayıştay'da Yeniden Düzenleme", Dünyada ve Türkiye 'de Yüksek Denetim Kurumları, TESEV Yayım. http://www.tesev.org.tr/projeler/kamu_denetim_metin_teblig3.php, (02.05.2005).
Köse, H. Ömer (2000), Dünyada ve Türkiye'de Yüksek Denetim, Sayıştay Araştırma-İnceleme-Çeviri Dizisi, Ankara.
Langseth, Petter - Stapenhurst, Rick - Pope, Jeremy (1997), The Role of a National Integrity System in Fighting Corruption, World Bank.
Laurentian Seminar (2000), "Parliament and Good Governance: The Challange of Controlling Corruption", July 27- August 1, 1998, Canada.
National Audit Office (1996), State Audit in European Union, London, UK.
National Audit Office (1999), Executive Summary of the Modernising Government White Paper, June, http://www.nao.gov.uk/Dublications/modexec.pdf. (01.11.2004).
National Audit Office (2003), Annual Report, UK.
Office of the Auditor General of Canada (2001), Public Service Management Reform: Progress, Setbacks and Challenges, February, http://dsp-psd.pwgsc.gcxa/Collection/FA3-27-2001E.pdf (25.10.2004).
Özeren, Baran (2000), İç Denetim Standartları ve Mesleğin Yeni Açılımları, Sayıştay Araştırma-İnceleme-Çeviri Dizisi: 14, Ankara.
Özkan, Mustafa (2002), KiT'lerin Tabi Olduğu Mevzuat ve TBMM'ce Denetlenmesi Hakkında Mevzuatla İlgili Not, BYDK Yayını, Ankara.
Pearce, Dennis (1989), "The Commonwealth Ombudsman: Present Operation And Future Developments", Unchaining The Watch-Dogs Series 1989, No. 2, Canberra, 23 October.
Pienaar, Gary (1999), "The Role of the Ombudsman in Fighting Corruption", The 9th International Anti-Corruption Conference, 9-15 October 1999, Durban, South Africa, http://www.transparencv.org/iacc/9th İacc/papers/dav3/ws3/d3ws3 gpienaar.html. (02.11.2004).
Pope, Jeremy (1998), "Building National Integrity Systems: The Holistic Approach to Containing Corruption", National and International Approaches to Improving Integrity and Transparency in Government Conferance, World Bank.
Pope, Jeremy (1999), "The Need for, and Role of, an Independent Anti-Corruption Agency", Working Paper.
Pope, Jeremy (2000), TI Source Book 2000, Transparency International, http://www.transparencv.org/sourcebook. (03.11.2004).
Rooke, Peter (1999), "National Integrity, the Enemy of Corruption, Collusion and Nepotism: a Transparency International perspective", the challenge for NGOs: the role of civil society in Indonesia, 14-17 September, http://www.infid.or.id/oldconf/1999/PeterRooke.htm. (12.10.2004)
Sayıştay (1997a), Sahteciliğe Karşı Uyanık Olmak, Ankara.
Sayıştay (1997b), INTOSAI Denetim Standartları, Ankara.
Sayıştay (1997c), Etkin İletişim İçin Çözüm Önerileri, 135. Kuruluş Yıldönümü Yayınları, Çeviri Dizisi Yayın No:4, Ankara.
Sayıştay (1999), İrlanda Sayıştayı Strateji Bildirimi (1998-2000), Çev. Hakan Özbaran, (yayımlanmamış çalışma), Ankara.
Sayıştay (2000), INTOSAI Denetim Standartlarına İlişkin Avrupa Uygulama Rehberleri, Araştırma-İnceleme-Çeviri Dizisi: 14, Ankara.
Sayıştay Kanunu Teklifi, 25/02/2005 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına verilen 2/394 esas no'lu teklif. http ://www. savistay. gov.tr/haber-duvuru/duvuru/2005KanunTeklifı/SavistavKanunTeklifı.doc (02.05.2005).
Sezen, Seriye (2001), "Ombudsman: Türkiye İçin Nasıl Bir Çözüm? Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu Tasarısı Üzerine Bir Değerlendirme", Amme İdaresi Dergisi, Cilt 34, Sayı 4, Aralık.
Stapenhurst, Frederick ve Langseth, Petter (1997), "The role of the public administration in fighting corruption", International Journal of Public Sector Management, Vol. 10, No. 5.
Uluğ, Feyzi (2004), "Yönetimde Yeniden Yapılanma ve Kamu Yönetimi Temel Kanunu Tasarısı Üzerine Eleştirel Bir Bakış", Amme İdaresi Dergisi, Cilt 37, Sayı 1, Mart.
UN ve INTOSAI (1996), "France: The Role of Supreme Audit Institutions (SAIs) in Fighting Corruption and Mismanagement" The Role of SAIs in Fighting Corruption and Mismanagement, Vienna, October 21-25.
Walker, David M. (2001), "Fighting Corruption, Enhancing Performance and Assuring Accountability", XI OLACEFS Assembly, Panama City, Panama, August 22, http://www.gao.gov/cghome/pan822.htm. (12.10.2004V
World Bank (2001), "Premnote: Features and Functions of Supreme Audit Institutions", October.
Yörüker, Sacit (2000), "Türk Kamu Mali Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması: Genel Değerlendirme", XV. Türkiye Maliye Sempozyumunda Yapılan Konuşma İçin Ayrıntılı Hatırlatma Notları, Antalya, 15-17 Mayıs.