Türkiye'de Yoksulluğun Kadınsılaşması

Sosyal devletten vazgeçiş sürecinde yoksulluk küreselleşirken, yoksulların içinde kadınların sayıları artmakta ve yoksulluğun kadınsılaşmasının yeni formları ortaya çıkmaktadır. Yeni liberal piyasacı çözümler, sosyal sermaye, aile ve kişisel sorumluluk merkezli sosyal güvenlik yaklaşımları yoksullukla mücadelenin ve yeni refah politikalarının merkezine yerleşmektedir. Ülkemizde yoksulluk, kadınlar için gelir ve servet temelli ekonomik yoksunluklar kadar, yasal ve toplumsal haklardan mahrumiyet, toplumsal dışlanmışlık ve kadına yönelik şiddet biçiminde de karşımıza çıkmaktadır. Kadınlar, "hak eden " ve "kurtarılması gerekler" olarak görülmekte ve de facto ataerkil süreçler devreye girmektedir. Yoksulluk yardımları kadınsılaşırken, kadınların kocalarının onurunu ve mahallenin namusunu da korumaları beklenir hale gelmektedir. Tüm bu güçlüklere rağmen, yoksul kadınlar geleneksel ve yarı kentsel yardımlaşma yöntemlerini geliştirmişlerdir. Ayrıca, yoksulluk yardımlarından yararlanma da önemli bir yaşam stratejisi haline gelmiştir.
Anahtar Kelimeler:

Türkiye

Feminization of Poverty in Turkey

In the process of dismantling the welfare state in Turkey, poverty has become more and more globalizing, the number of women among the poor has increased and the new forms of feminization of poverty have appeared. Approaches built upon social capital formation, social polices centered around family and personal responsibility along with neo-liberal market based solutions to poverty all seem to have become focal points of the struggle against poverty and new welfare policies. Poor women in Turkey takes the forms of not only economic impoverishment but also inability to benefit from legal and social rights, social exclusion and violence against women. Women are often seen as either the deserving poor or the ones who need to be rescued from their impoverished situations and de facto patriarchal methods are being applied to ease the problem. In this process, aid to the poor has become feminized and the poor women have become to be seen as responsible for protecting the honor of their husbands and the intimacy of the neighborhood. Despite all the difficulties poor women faces, one of the living strategies they have developed includes using traditional and semi-urbanized mutual forms of help among themselves. Benefiting from social aid is also another way of living strategy for the poor women.
Keywords:

Turkey,

___

  • Aile Araştırma Kurumu (AAK) (1998), Aile İçinde Şiddetin Sebep ve Sonuçları, Ankara, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu.
  • Alpar, İ.-S. Yener (1991), Gecekondu Araştırması, TC. Başbakanlık DPT Sosyal Planlama Başkanlığı Araştırma Dairesi, Ankara, DPT.
  • Ayata, A. (1989), "Toplumsal Çevre Olarak Gecekondu ve Apartman", Toplum ve Bilim, Sayı 49, Güz.
  • Burkett, P. (1994), "Poverty Crisis in the The Third World: The Contradictions of World Bank Policy", Monthly Review, vol 42, no 7.
  • Can, K. (2001), "Şanlıurfa'da Yoksulluk Manzaraları", Toplum ve Bilim, Sayı 89.
  • CEC, Commission of The European Communities. (2004) Report From the Commission To The Council, The European Parliament, The European Economic and Social Committee and The Committee of The Regions, Report on Equality Between Women and Men, 19.2.2004, 115 Final.
  • Dayıoğlu, M. ve Z. Kasnakoğlu. (1997), "Kentsel Kesimde Kadın ve Erkeklerin işgücüne Katılımları ve Kazanç Farkları", ODTÜ Geliştirme Dergisi, Cilt 24.
  • DPT (2001), 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı 2001-2005, 2001 Yılı Programı, Ankara.
  • Ecevit, Y. (1990), "Aile Kadın ve Devlet İlişkilerinin Değerlendirilmesinde Klasik ve Yeni Yaklaşımlar", İ.Ü. KAUMKadın Araştırma Dergisi, s. 84-106.
  • Erder, S. (1995), "Yeni Kentliler ve Kentin Yeni Yoksulları", Toplum ve Bilim, Sayı 66.
  • Erdoğan, G. (2000), "Türkiye'de ve Dünyada Yoksulluk Ölçümleri Üzerine Değerlendirmeler", İşgücü Piyasast Analizleri, 1999 (I), Ankara, DİE.
  • Garfinkel, I. ve S. McLanahan. (1988), "The Feminization of Poverty: Nature, Causes and A Partial Cure", Poverty and Social Welfare in the United States, (Ed.) Donald Tomoskovic-Dewey, Boulder and London: Westview Press.
  • Göğüş-Tan, M. (2000), "Çalışma Yasanda Kadın Emeğinin Kullanımı ve Kadın-Erkek Eşitliği", Kadın Erkek Eşitliğine Doğru, Eğitim, Çalışma Yaşamı ve Siyaset, TÜSİAD-T/2000-12/290, İstanbul, TÜSİAD.
  • Gökçe, B. (1978), Gecekondu Gençliği, Ankara, Hacettepe Üniversitesi Yayını.
  • Gökçe, B. ve diğerleri. (1993), Gecekondularda Ailelerarası Geleneksel Dayanışmanın Çağdaş Organizasyonlara Dönüşümü, Ankara, T.C. Başbakanlık Kadın ve Sosyal Hizmetler Müsteşarlığı.
  • Gül, H. - S. Sallan Gül (2003), "Spatial and Social Dimensions of Poverty: The Case of Ankara", Livable Environments and Architecture, Trabzon, Karadeniz Teknik Üniversitesi.
  • Güneş-Ayata, A. (1990-1991), "Gecekondularda Kimlik Sorunu, Dayanışma Örüntüleri ve Hemşehrilik", Toplum ve Bilim, Güz 1990 ve Kış 1991 sayısı, No 51-52, s. 89-101.
  • Güvenç, T. - T. Şenyapılı (2003), Krize Direnme Yollan", Görüş, Sayı 55, s. 44-48.
  • Güzin, E. (2000), "Türkiye'de ve Dünyada Yoksulluk Ölçümleri Üzerine Değerlendirmeler", İşgücü Piyasası Analizleri 1999 (I), Ankara, DİE.
  • HDR-TR (2002), Ayrımlaşan Dünyada Demokrasinin Derinleştirilmesi 2002 İnsani Gelişme Raporu Türkiye Profili, 24 Temmuz 2002.
  • HÜNEE, (1999), Türkiye'de Nüfus ve Sağlık Araştırması J998, Ankara, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü.
  • İçli-Gülşen, T. (1995), Ailede Kadına Karşı Şiddet ve Kadın Suçluluğu, KSSGM, Ankara: Bizim Büro Basımevi.
  • Jennings, J. (1999) "Persistent Poverty in the United States, Rewiev of Theories and Explanations", A New Introduction to Poverty: The Role of Race, Power, and Politics, New York: London: New York Univertsity Press.
  • Kongar, E. (1972), İzmir'de Kentsel Aile, Ankara, Sosyal Bilimler Derneği Yay
  • Kongar, E. (1973), "Altındağ Gecekondu Bölgesi", Amme İdaresi Dergisi, Cilt 6, no 3.
  • Koray, M. (1993), Çalışma Yaşamında Kadın Gerçekleri, İstanbul, Basisen Yayın no 23.
  • Küresel Komisyon (1998), Küresel Komşuluk, Komisyonun Raporu, Oxford Univ. Pres, Ankara, Türkiye Çevre Vakfı Yayını.
  • Milli Eğitim Bakanlığı (2000), Milli Eğitim Sayısal Verileri 2000, Ankara, MEB.
  • Soroka, M. - G. J. Bryjak (1995), Social Problems: A World At Risk, Ally and Bacon: Boston.
  • Özbay, F. (1991), "Türkiye'de Kadın ve Çocuk Emeği", Toplum ve Bilim.
  • Özbek, N. (2002), "Osmanlı'dan Günümüze Türkiye'de Sosyal Devlet", Toplum ve Bilim, 925, s. 7-33.
  • Pearce, D. (1990), "Welfare is not for Women: Why the War on Poverty cannot Conquer the Feminization of Poverty", Women, State and Welfare, (Ed.) Linda Gorden, Medison: University of Wisconsin Press.
  • Pınarcıoğlu,M.-Işık,O.(2001),"Kent Yoksullarının Ağ İlişkileri:Sultanbeyli Örneği",Toplum ve Bilim,89.
  • Pınarcıoğlu,M.-Işık (2003),"Sultanbeyli:Enformelin Kurucusu :Enformelin Kurucu/Yıkıcı Gücü",Cogito,Sayı 35,Bahar.
  • Sallan Gül, Songül (2001), Türkiye'de Yoksulluk ve Yoksullukla Mücadelenin Sosyolojik Değerlendirilmesi: Fak-Fuk-Fon, Doçentlik Takdim Tezi, Ankara.
  • Sallan Gül, S. (2003a), "Türkiye'de Yoksulluk ve Yoksullukla Mücadelenin Sosyolojik Boyutları: Göreliden Mutlak Yoksulluğa", Yoksulluk Şiddet ve İnsan Hakları, (Der.) Y. Özdek, İnsan Hakları Araştırma ve Derleme Merkezi Yayın No: 19, TODAİE, Ankara.
  • Sallan Gül, S. (2003b) "Yoksullukla Mücadelede Fak-Fuk-Fon ve Yeşil Kart Uygulaması", Görüş, Temmuz 2003, s. 54-59.
  • Sallan Gül, S. (2004), Sosyal Devlet Bitti, Yaşasın Piyasa!, İstanbul, Etik Yayınları.
  • Sallan Gül, S., H. Gül ve C. Ergun. (2003) "Türkiye'de Yoksulluk Kültürü Tezlerine Bakış: Ankara Örneği", Yoksulluk ve Sosyal Hizmetler Sempozyumu, Sosyal Hizmet Sempozyumu, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Hizmetler Yüksek Okulu ve Akdeniz Üniversitesi Sosyal Hizmetler Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi, Antalya, 9-11 Ekim 2003.
  • Şenatalar, B. (1998), "Türkiye'de Eğitim Sorunları ve Çözümleri", Yoksulluğu Önleme Stratejileri, Sivil Toplum Kuruluşları Diyalogu, İstanbul: Boyut Kitapları/Araştırma Dizisi 10, s. 139-143.
  • Senses, F. (2003), Küreselleşmenin Öteki Yüzü Yoksulluk, İstanbul, İletişim Yay.
  • Şenyapılı, T. (1981), Gecekondu: Çevre İşçileri Mekanı, Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi.
  • Timur, S, (1972), Türkiye'de Aile Yapısı, Ankara, H.Ü. Yayınlan.
  • Türcan Özşuca, Ş. - G. Tokgöz (2003), Sosyal Koruma Yoksunluğu ve Küçük İşletmeler, Ankara, SBF Yay. No. 591.
  • TÜSİAD (2000), Türkiye'de Bireysel Gelir Dağılımı ve Yoksulluk (S. Gürsel, H. Levent, R. Selim), İstanbul, TÜSİAD.
  • UNDP (1995), Poverty Eradication: A Policy Framework for Country Strategies, United Nations Development Programme.
  • U.S. Census Bureau, Historical Poverty Tables-Families, web adresi: _____http://www.census.gov/hhes/poverty/histpov/famindex.html>, 25 Haziran 2003.
  • UNDP (2001), İnsani Gelişme Raporu, Ankara.
  • WB, World Bank (1993), Women in Turkey, Washington, D.C: World Bank
  • WB, World Bank (2001), World Development Report 2000/2001, Oxford: Oxford University Press, WB Report No 22519-TU.
  • Yıldırım, A. (1998), Sıradan Şiddet: Kadına ve Çocuğa Yönelik Şiddetin Toplumsal Kaynakları, İstanbul, Boyut Yayınları.