Türkiye'de Kamusal İletişim ve Bilgi Edinme:10 Yılın Ardından Panoramik Bir İnceleme Tuğba Asrak Hasdem

Özet: Yöneten-yönetilen arasındaki ilişkilerin doğası, nasıl olması gerektiği, modern devlet yapısı içinde devlet-yurttaş iletişiminin niteliği ve özellikleri, birçok çalışmaya konu olmuştur. Bilgi edinme hakkı, bir yandan düşünce ve düşünceyi açıklama özgürlü- ğüyle diğer yandan yurttaşın yönetimden hesap istemesi hakkıyla yakından bağlantılı- dır. Söz konusu hak, kamusal bir niteliği olan siyasal iktidarın kendi eylem ve işlemleri- ni yönetilenlerin bilgisine açması, kamusal politikaların yönetilenler tarafından değişti- rilip dönüştürülebilmesi amacına yönelik olarak gündeme gelmektedir. Türkiyede bir kamu otoritesi olarak devletin, eylem ve işlemlerini Kamuya açmasının bir aracı ola- rak bilgi edinme hakkı uygulamaları, 2000li yılların başında gündeme gelmiştir ve ar- tık 10 yaşındadır. Makalede, bilgi edinme hakkı uygulamalarının Türkiyedeki on yıllık serüveni, dünyadaki uygulama örneklerinden ve tartışmalardan da yararlanarak pano- ramik biçimde incelenecektir.

Public Communication and the Right to Information in Turkey: A Panoramic Review after the Ten Years Experiences

Abstract: The nature of the relationship between the ruler and the ruled, how this rela- tionship should be, and also the nature and features of government-citizen communica- tion in the modern state structure have been subjects of many studies. The right to in- formation, on the one hand, has important ties with the freedoms of thought and expres- sion, and on the other hand, is closely related with the right to require of every public agent an account of her/his administration. The right to information comes to the fore with the aim to serve publicity of acts and actions of political power as a public body and to make available the transformation of these acts and actions by the governed. In Turkey, the practices related with the right to information, as the instrument of making the acts and actions of the state public, came to the agenda on the eve of 2000s, and as of 2014, and now, they are 10 years old. In the article, the right to information prac- tices will be analyzed by considering the first ten years period of the practices, and also regarding the worldwide experiences and discussions around the issue.

___

10. Yıl Çalıştayı (2013), Bilgi Edinme Hakkı Kanunu Çalıştayı Sonuç Raporları, http://www.tbmm.gov.trbilgiedinmebilgi_edinme_calistay_raporu.pdf (12.01.2014). 1789 Bildirgesi (1976), İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi, Anayasalar ve Siyasal Belge- ler içinde, S. Tanilli (der.), İstanbul:Cem Yayınevi, s.451-453. Anderson, James (1986), The Modernity of Modern States, in J. Anderson (ed.), The Ri- se of the Modern State, Great Britain:Wheatsheaf Books Ltd. Asrak Hasdemir, T. (2007), Kamusal İletişimde Bilgi Edinme Hakkı, Ankara: Dipnot Yayınları. Asrak Hasdemir, T. (2011), Bilgi, Yeni İletişim Teknolojileri ve Türkiye: Bir Olanağın Sınanması Bağlamında Bilgi Edinme Hakkı Uygulamaları, Kamu Yönetimi ve Tek- noloji içinde, Ankara: TODAİE Yayınları, s.133-153. BEDK (2005), T.C. Başbakanlık Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu Tarafından Tür- kiye Büyük Millet Meclisine Sunulan 2004 Yılına İlişkin Genel Rapor, http://www.tbmm.gov.tr (28.10.2005). BEDK (2006), T.C. Başbakanlık Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu Tarafından Tür- kiye Büyük Millet Meclisine Sunulan 2005 Yılına İlişkin Genel Rapor, http://www.tbmm.gov.tr (05.11.2006). BEDK (2007), T.C. Başbakanlık Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu Tarafından Tür- kiye Büyük Millet Meclisine Sunulan 2006 Yılına İlişkin Genel Rapor, http://www.tbmm.gov.tr (02.10.2007). BEDK (2008), T.C. Başbakanlık Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu Tarafından Tür- kiye Büyük Millet Meclisine Sunulan 2007 Yılına İlişkin Genel Rapor, http://www.tbmm.gov.tr (07.12.2008). BEDK (2009), T.C. Başbakanlık Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu Tarafından Tür- kiye Büyük Millet Meclisine Sunulan 2008 Yılına İlişkin Genel Rapor, http://www.tbmm.gov.tr (27.12.2009). BEDK (2010), T.C. Başbakanlık Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu Tarafından Tür- kiye Büyük Millet Meclisine Sunulan 2009 Yılına İlişkin Genel Rapor, http://www.tbmm.gov.tr (21.12.2010). BEDK (2011), T.C. Başbakanlık Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu Tarafından Tür- kiye Büyük Millet Meclisine Sunulan 2010 Yılına İlişkin Genel Rapor, http://www.tbmm.gov.tr (14.10.2011). BEDK (2012), T.C. Başbakanlık Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu Tarafından Tür- kiye Büyük Millet Meclisine Sunulan 2011 Yılına İlişkin Genel Rapor, http://www.tbmm.gov.tr (10.10.2012). BEDK (2013), T.C. Başbakanlık Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu Tarafından Tür- kiye Büyük Millet Meclisine Sunulan 2012 Yılına İlişkin Genel Rapor, http://www.tbmm.gov.tr (17.12.2013). Berkarda, K. (2006), Bilgi Edinme Hakkına İdarenin Bakışı Üzerine Tespitler, Vatan- daşın Bilgi Edinme Hakkı Uluslararası Konferansı Tutanakları içinde, TESEV Ya- yınları, 82-85 http://www.tesev.org.tr (15.07.2006). Charter of Fundamental Rights of the European Union (2010), http://eur-lex.europa.eu, (11.09.2013). Ekşi, Oktay (2003), Bilgi Edinme Bayramı, http://webarsiv.hurriyet.com.tr/2003/10/12 /356238.asp, (21.07.2006). European Commission (2001), White Paper on European Governance, http://eur.lex.europa.eu//LexUriServ/site/en/com/2001/com 2001-0428en01.pdf (26.06.2006). European Commission (2003), Report from the Commission on European Governance, http://europa.eu (14.07.2007). Habermas Jürgen (1997), Kamusallığın Yapısal Dönüşümü, T. Bora ve M. Sancar (çev.), İstanbul:İletişim Yayınları. Habermas, Jürgen (2004), Kamusal Alan, Kamusal Alan, M. Özbek (der ve çev.), İs- tanbul:Hil Yayınları., s.95-102. Ionescu, Ghiyx (1988), The Theory of Liberal Constitutionalism, in Vernon Bogdanor (ed.), Constitutions in Democratic Politics, England:Gower Publishing Company Limited. İlkiz, Fikret (2014), Torba Yasa Romada Rüşvettir, http://www.bianet.org.bianetsiyaset153708-torba-kanun-roma-da-siyasi-rusvettir (26.02.2014). Kaya, A. Raşit (2009), İktidar Yumağı Medya-Sermaye-Devlet, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları. Kenneth, H.K., D.D. Clark vd. (haz.)(2001), Global Networks and Local Values, USA: National Academy Press. Kılınç, Uğur (2008), 25 Eylül 2008 Tarihinde Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu Uz- man Raportörü Uğur Kılınç ile Yapılan Görüşme. Kılınç, Uğur (2009), Bilgi Edinme Hakkı Kanunu ve Türkiye Uygulaması, Kamu Mevzuatı Dergisi, Yıl:1, Sayı:2. Komisyon Raporu (2003), Bilgi Edinme Hakkı Kanun Taslağı Esas Komisyon Raporu, http://www.tbmm.gov.tr/bilgiedinme/bilgiedinme-index.htm (15.07.2006). Maastricht Treaty (1992), The Final Act and Declarations, http://www.eurotreaties.commaastrichtfinalact.pdf (11.10.2013). Skinner, Quentin (1978), The Foundations of Modern Political Thought Vol 2: The Age of Reformation, United Kingdom:Cambridge University Press. TESEV (2004), Bilgi Edinme Hakkı Değerlendirme Raporu, http://www.tesev.org.tr (15.07.2006). Türkiye Büyük Millet Meclisi (2013), Niğde Milletvekili Alpaslan Kavaklıoğlu ve Zonguldak Milletvekili Özcan Ulupınar ile 100 Milletvekilinin; Bazı Kanun ve Ka- nun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi ve Dev- let Memurları Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Deği- şiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı ile Bayındırlık, İmar, Ulaştırma ve Turizm Komisyonu ile Plan ve Bütçe Komisyonu Raporları, Yasama Dönemi 24, Yasama Yılı 3, Sıra sayısı 478, http://www.tbmm.gov.tr (28.11.2013). Uslu, Zeynep K. (2003), Bilgi Edinme Hakkı Kanunu Tasarısı Hakkında AKP Gurubu Adına Konuşma, 4982 Sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu Hakkındaki Meclis Gö- rüşmeleri, 5. Birleşim, TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:22, Cilt:27, Yasama Yılı:2, 8 Ekim, www.tbmm.gov.tr (15.07.2006). Uzun, Ruhdan (2006), Gazetecilikte Yeni Bir Yönelim: Yurttaş Gazeteciliği, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, No.16, s.633-656. Vincent, A. (1994), Theories of the State, reprint., Oxford:Blackwell Publishers. Witt, Leonard (2004), Is Public Journalism Morphing into the Publics Journalism?, www.pjnet.org/wp-content/uploads/legacy/Morphing.pdf (26.05.2009). İlgili Mevzuat 4982 Sayılı Yasa (2003), Bilgi Edinme Hakkı Kanunu, T.C. Resmi Gazete, Sayı:25269, http://rega.basbakanlik.gov.tr (26.06.2006). Yönetmelik (2004), Bilgi Edinme Hakkı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik, T.C. Resmi Gazete, Sayı:25445, http://rega.basbakanlik.gov.tr (26.06.2006). 2004/12 Sayılı Genelge (2004), Dilekçe ve Bilgi Edinme Hakkının Kullanılmasına İliş- kin Başbakanlık Genelgesi, T.C. Resmi Gazete, Sayı:25356, http://.rega.basbakanlik.gov.tr (15.07.2006). 6495 Sayılı Yasa (2013), Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, T.C. Resmi Gazete, Sayı:28726, http://rega.basbakanlik.gov.tr (11.10.2013).