Kapitalizmde Planlama: Tarihsel ve Toplumsal Çözümleme

Özet: Liberal siyaset kuramı, siyaset -ekonomi / devlet toplum ikiliklerini planlama - piyasa ikiliği üzerinden yeniden üretmektedir. Bu ikilik içerisinde planlama, piyasanın kendiliğindeliği / bireyselliği karşısında şuurlu / kolektif irade karakterini yüklenir. Bu doğrultuda, liberal siyaset kuramına göre planlama ile piyasa özsel olarak ayrı birer akıldır. Oysa kapitalizmde planlama tarihi, planlamanın piyasa dinamiklerinden bağımsız bir öge olmadığını göstermektedir. Diğer bir deyişle, planlama piyasadan bağışık yapay bir akıl olarak doğmamış; kapitalist ekonominin kurucu mekanizması, piyasa- nın gelişmişliği temelinde üstyapısal bir kurum / öge olarak doğmuş ve biçimlenmiştir. Çalışmada, kapitalizmde planlama olgusundan hareketle planlamanın tarihsel ve toplumsal bir kavram olduğu iddia edilmektedir. Yönetim biçimi olarak planlama, maddi ve toplumsal üretim ilişkilerinin bir ürünüdür. Bu doğrultuda, kapitalizmde planlama ve sosyalizmde planlama farklı doğuş ve gelişme nedenselliklerine sahiptir ve kapitalizmde planlama tarihsel ve toplumsal dinamikler tarafından biçimlenmektedir. Özsel farklılık, kapitalizmde planlama ile sosyalizmde planlamanın niteliğinde, işlevinde soyutlanmıştır: kurucu ve düzenleyici işlev. Bu farklılık, planlama kavramı temelinde kavram kategorilerinin yeniden kurulmasını gerektirmiştir. Sosyalizmde ekonomik sistemi kurucu işlev gören planlama, planlama sistemi; kapitalizmde düzenleyici işlev gören planlama ise planlama politikası olarak kategorize edilmiştir. Planlama sistemi planlama politikası kavram kategorileri, liberal planlama piyasa ikiliğine alternatif planlamaya yeni bir yöntemsel bakış açısı önerisinde bulunmaktadır.

Planning in Capitalism: Historical and Social Analysis

Planning in Capitalism: Historical and Social Analysis Abstract: Liberal political theory reproduces the dichotomy of politics - economy/state - society in terms of planning - market. Planning is advocated to be a con- scious/collective will, fighting against the unconscious and individualistic characteristic of the market. Therefore, planning is believed to have a reason / intelligence in its own which is immune to the market. However, the planning history of capitalism shows that the genesis and the development of planning lies on the basis of market dynamics, which is the founding mechanism of capitalistic production. In other words, planning, which is claimed to be an artificial intelligence immune to the market by liberals, is a super- structural institution, shaped by both form of production and the socio-economic devel- opment of economy. In this study, planning is claimed to be a historical and social con- cept. Planning as a unique form of administration is a product of social relations of production. In this context, planning is differentiated in essence in between capitalist and socialist form of production and the form of planning is reproduced on the basis of the capital accumulation process. The difference in terms of essence lies on the func- tionality of planning in each form of production: founding or regulatory function. Es- sential difference necessitated the re-establishment of conceptual categories on the ba- sis of the concept of planning: planning as a founding function of administration in so- cialism is categorized as planning as a system; whereas planning as a regulatory func- tion in capitalism is categorized as planning as a policy. Planning system - planning policy, has proposed an alternative methodological perspective against the liberal planning - market dichotomy.

___

Akbulut, Örsan (2005), Siyaset ve Yönetim İlişkisi Kuramsal ve Eleştirel Bir Yaklaşım, Ankara: TODAİE. Akçay, Ümit (2007), Kapitalizmi Planlamak Türkiye'de Planlamanın ve DPT'nin Dönü- şümü, İstanbul: Sosyal Araştırmalar Vakfı. Başkaya, Fikret (2005), Kalkınma İktisadının Yükselişi ve Düşüşü, 5. Baskı, Ankara: Özgür Üniversite. Bayramoğlu, Sonay (2005), Yönetişim Zihniyeti Türkiyede Üst Kurullar ve Siyasal İk- tidarın Dönüşümü, İstanbul: İletişim. Beales, H.L. (1934), The Great Depression in Industry and Trade, Economic History Reviewden akt. Yalçın Küçük, Gelişme ve Eşitsiz Gelişme Yasası, Ekonomik Yaklaşım, 1981: 21-40. Bettelheim, Charles (1965), Sosyalist Planlama, Evrenden akt. İlhan Tekeli, Akılcı Planlamadan Bir Demokrasi Projesi Olarak Planlamaya, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2009. Bettelheim, Charles (1967), Studies in the Theory of Planning, India: Asia Publishing. Boratav, Korkut (1973), Sosyalist Planlamada Gelişmeler, Ankara: Sevinç Matbaası. Bottomore, Tom (1995), İngilizce Basıma Giriş, Rudolf Hilferding, Finans Kapital, İstanbul: Belge. Bourdieu, Pierre (1998) The Essence of Neoliberalism, Le Monde Diplometiqueden akt. Erinç Yeldan, Neoliberal Küreselleşme İdeolojisinin Kalkınma Söylemi Üzerine Değerlendirmeler, Praksis, Yaz 2002. Braithwaite, John (2002), Accountability and Governance under the New Regulatory State, Australian Journal of Public Administration, C.58, S.1 (March 1999), s.90- 97. Carr, Edward (1996), Tarih Nedir?, Çev. Misket Gizem Gürtürk, İletişim, 5. Baskı, İs- tanbul, 1996. Churchward, L. (1961), Comtempraray Soviet Theory of the Soviet State, Soviet Stu- dies, C.12 S.4, s.404-419. Celasun, Merih (1984), Piyasa Ekonomilerinde Planlama, ODTÜ Gelişme Dergisi, C.11, S.3 & 4, s.325-347. Çelebican, Gürcan (1974), Sosyalist Planlama Kavramı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.31 S.1-4, s. 587-601. Demir, Ömer (1996), Kurumcu İktisat, İstanbul:Vadi. Dobb, Maurice (1981), Kapitalizm Sosyalizm Azgelişmiş Ülkeler ve İktisadi Kalkınma, (Çev. D. D. Selik), Ankara: AÜ SBF Yayınları No: 467. Dror, Yehezkel (1968), Public Policy Making Reexamined, USA: Chandler Publishing Company. Dror, Yehezkel (1971), Planning in the United States? - Some Reactions by a Foreign Observer, Public Administration Review, C.31 S.3, s.399-403. Ekiz, Cengiz (2010), Kapitalist Gelişmenin Tılsımı: Rekabet İlkesi, Memleket Siyaset Yönetim, C.5, S.14, s.150-186. Engels, Friedrich - K. Marx (2002), Gotha ve Erfurt Programlarının Eleştirisi, Ankara: Sol, 2002. Engels, Friedrich (2010), Ailenin Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni, Ankara: Sol. Gulick, Luther (1937), Notes on the Theory of Administration, Notes on the Theory of Administration, L. Gulick ve L. Urwick (ed.), New York: Institute of Public Admi- nistration, s.1-46. Güler, Birgül Ayman (2010), Sosyalist Yönetim Düşüncesini Araştırmak, Yönetim Üzerine Prof. Dr. Kurthan Fişek için, İ. Ö. Sayan (Dü.), Ankara. Hançerlioğlu, Orhan (2006), Felsefe Sözlüğü, 15.Baskı, İstanbul: Remzi Kitabevi. Harvey, David (2004), Yeni Emperyalizm, 1. Baskı, (Çev. H. Güldü), İstanbul: Everest. Herberg, Mikkal E. (1981), Politics, Planning, And Capitalism: National Economic Planning in France and Britain, Political Studies, C.29 S.4, s.497-516. Hilferding, Rudolf (1995), Finans Kapital, İstanbul: Belge. Hill, Michael (2005), The Public Policy Process, 5. Baskı, England: Pearson Education. Hürriyet Partisi (1957), Hürriyet ve Refah Yolu Hürriyet Partisinin 5 Yıllık İktisadi Ge- lişme Planı, Ankara: Hürriyet Partisi. Kapp, Karl W. (1939), Economic Regulation and Economic Planning, The American Economic Review, C.29 S.4, s.760-773. Kaynak, Muhteşem (2009), Kalkınma İktisadı, 3. Baskı, Ankara: Gazi Kitabevi. Keskinok, Çağatay (2005), Planlama ve Postmodern Tuzaklar, Bilim ve Ütopya, s. 23- 24. Kothari, Rajni (1989), Rethinking Development, New Horizon Press, NY, s.143den akt. Fikret Başkaya, Kalkınma İktisadının Yükselişi ve Düşüşü, 5. Baskı, Ankara: Özgür Üniversite, 2005. Küçük, Yalçın (1972), Endüstrileşme Sürecinin Temel Sorunları- Sovyet Deneyimi 1925-1940, İstanbul: Bilim. Küçük, Yalçın (1975), Planlama, Kalkınma ve Türkiye, 2. Baskı, İstanbul: Bilim Yayın- ları. Küçük, Yalçın (1981), Gelişme ve Eşitsiz Gelişme Yasası, Ekonomik Yaklaşım, C.2, S.6, s.21-40. Latouche, Serge (1992), De la mondialisation economique â la decomposition sociale, LHomme et La Sodete, 4, s.14den akt. Fikret Başkaya, Kalkınma İktisadının Yükse- lişi ve Düşüşü, Özgür Üniversite, İstanbul, 2005, s.38. Lenin, Vladimir İ. (1998), Kapitalizmin Son Aşaması Emperyalizm, 1. Baskı, Ankara: Bilim ve Sosyalizm Yayınları. Majone, Giandomenico (1997), From Positive to the Regulatory State: Causes and Consequences of Changes in the Mode of Governance, Working Paper. Malinin, V. A. (1979), Marxçı-Leninci Felsefenin Temelleri I - Diyalektik Maddecilik, (Çev. V. Aytaman), Konuk Yayıncılık. Marx, Karl (2003), Kapital Cilt:I, Eriş. Mises, Ludwig Von (2000), Bürokrasi, 2. Baskı, Ankara: Liberte. Övgün, Barış (2009), Kalkınma Planlamasından Stratejik Planlamaya, Kamu Yönetimi: Yapı İşleyiş Reform, Barış Övgün (ed.), Ankara: KAYAUM, s.145-164. Pildes, R.H. ve C.R.Sunstein (1995), Reinventing the Regulatory State, The Univer- sity of Chicago Law Review, C.62, S.1, s.1-129. Pokrovski, A. (1969), Socialist Planning and Capitalist Programming: An Analytical Comparison of the Procedures, Public Economics An Analysis of Public Production and Comsumption and Their Relations to the Private Sectors, J. Margolis, J. ve H. Guitton (ed.), New York: St Martin's Press, s. 475-484. Poulantzas, Nicos (1990), Kapitalist Devlet Sorunu, Kapitalist Devlet Sorunu, Murat Belge ve Atilla Aksoy (düzl.) (Çev.Yasemin Berkman), İstanbul: İletişim, s.11-40. Reagon, Patrick D. (1999), Designing a New America: The Origins of New Deal Plan- ning, University of Massachusetts. Sezen, Seriye (1999), Devletçilikten Özelleştirmeye Türkiye'de Planlama, Ankara: TO- DAİE Yayın No:293. Shaikh, Anvar (1985), Günümüzün Dünya Bunalımı: Nedenleri ve Anlamı, 11. Tez, Sayı:1, s.91den akt. Ümit Akçay, Kapitalizmi Planlamak Türkiyede Planlama ve DPTnin Dönüşümü, İstanbul:Sosyal Araştırmalar Vakfı, 2007. Sweezy, Paul (2007), Kapitalist Gelişme Teorisi, (Çev. Gülsüm Akalın), İstanbul: Kal- kedon. Şaylan, Gencay (2003), Değişim Küreselleşme ve Devletin Yeni İşlevi, 2. Baskı, Ankara: İmge. Türkay, Mehmet (2003), Karar Alma Süreçlerinin Özelleştirilmesi, İktisat Dergisinden akt. E. Tuncay, Dünya Bankası'nın "Gelişme" Söyleminin Gelişimi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi SBE İktisat ABD, 2004. Tuncay, Ebru (2004), Dünya Bankası'nın "Gelişme" Söyleminin Gelişimi, Yüksek Li- sans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi SBE İktisat ABD. United Nations Development of Economic Affairs (1951), Measures for the Economic Development of Underdeveloped Countriesden akt. Oktay Yenal, Planlama'ya Dair Dünyada ve Türkiye'de İktisadi Planlama Kuram ve Uygulamaları, Attila Sönmeze Armağan Türkiyede Planlamanın Yükselişi ve Çöküşü, E. Türkcan (Dü.), İstanbul: Bilgi Üniversitesi, 2010, s.511-526. United Nations Secretary General (1963), Planning for Economic Development, New York: UNden akt. Gürgan Çelebican, Sosyalist Planlama Kavramı, Ankara Üni- versitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1974, C.31 S.1-4, s. 587-601. Ünay, Sadık (2006), Neoliberal Globalization and Institutional Reform: The Political Economy of Development and Planning in Turkey, New York: Nova Publishers. Yenal, Oktay (2010), Planlama'ya Dair Dünyada ve Türkiye'de İktisadi Planlama Ku- ram ve Uygulamaları, Attila Sönmeze Armağan Türkiyede Planlamanın Yükselişi ve Çöküşü, E. Türkcan (Dü.), İstanbul: Bilgi Üniversitesi, s. 511-526. Yılmaz (Uçar), Aslı, Türkiyede Planlama Politikası ve Yönetimi: Planlamanın Siyasal İktisadı ve Yönetsel Kuruluşu, Ankara Üniversitesi SBE Yönetim Bilimleri, Dokto- ra Tezi (Danışman: Erinç Yeldan), Ankara, 2012. Yeldan, Erinç (Yaz 2002), Neoliberal Küreselleşme İdeolojisinin Kalkınma Söylemi Üzerine Değerlendirmeler, Praksis. World Bank (1997), World Development Report: The State in a Changing World, Was- hington: World Bank.