Siyasal İktidarı Kullanma Aracı Olarak Başbakan

Güçler ayrılığı, kapitalist üretim biçiminin erken döneminin siyasal düzenini ifade eden bir tarihsel olgudur. Merkezi ulusal devletlerin ortaya çıkması ile birlikte güçler ayrılığı işlevler ayrılığına dönüşmüş, kapitalizmin gelişim sürecinde güçlenen yürütme, niteliksel olarak birleşen ancak işlevsel olarak ayrışan siyasal iktidarın tek kullanıcısı haline gelmiştir. Aynı siyasal düzen içindeki farklı siyasal sistemlerde, farklı isimlerle adlandırılan siyasal özneler, yürütme içi güç ilişkilerine göre siyasal iktidarın tek kullanıcısı olmuştur. Başbakan da bu siyasal öznelerden biridir. Başbakanın yürütme içinde güçlenmesi, İngiltere'de 17.yüzyıl'da üretim biçiminin değiştiği, ekonomik yapının yeni şekil aldığı bir dönemde; Kralın danıştığı en önemli organlardan biri olan kabinenin, güçlenen ve nitelik değiştiren parlamento karşısında aldığı yeni biçimde, önce Kralın yakınındaki kişi olarak onun bakanlarının başı (chief minister) daha sonra Kralın iktidarının zayıflaması ile beraber yeni ekonomik ve siyasal düzenin yürütmesinin birliğini temsil eden kişi(prime minister) olarak ortaya çıkmasıyla olmuştur. Başbakana bağlı yönetsel örgütlenmenin büyümesi ise, kişisel siyasal iktidarının kurumsallaşmasını sağlamaktadır.

Prime Minister as a Mean to Use Political Power

The article argues that the executive has became the only user of political power in the capitalist development process but since the power itself is united and differentiated at the same time it is used by the political subjects determined by in-executive power relations. Administrative institutionalisation of the prime ministry as one of the subjects supports the prime minister's political role instead of changing it. According to the author, the separation of powers is a historical fact which expresses the political order of the early period of capitalist mode of production. Together with the emergence of centralized national states, the separation of powers had transformed itself into the separation of functions and the executive as has gained more power during the capitalist development process became the only user of the qualitatively united but functionally differentiated political power. Political subjects who are called with different names in different political systems within the same political order has become the only user of political power in accordance with in-executive power relations. The Prime Minister too, is one of the political subjects. Empowerment of the prime minister within the executive has occurred under the 17th Century conditions in England which were leading to a transformation of the previous mode of production and to reshaping the economic structure. While the Cabinet as one of the most important consultative organs for the King were gaining a new form in such a period before the newly empowerment and qualitatively changed parliament the prime minister -chief minister of the King's ministers in previous time- has emerged as the representative of the unity of the new economic and political order's executive. Besides this, the growth of the administrative organ tied to the prime minister too, has served to the institutionalisation of his/her personal political power.

___

Alder, John (1994), Constituonal and Administrative Law, Macmillan, London.
Brady, Chris (1999), "Collective Responsibility : A Managerial Tool?", Parliamentary Affairs, Vol. 52, No. 2.
Bulling, Manfred (1983), "The Structure of the German Administration", International Review of Administrative Science, Vol. XLIX, No. 2.
Crossman, R.H.S. (1985), "Prime Ministerial Government", The British Prime Minister, Ed. Anthony King, Duke University Press, London.
Çitçi, Oya (1997), "Başkanlık Sistemi Çözüm mü?", Amme İdaresi Dergisi, Cilt. 30, S.4, Aralık.
Davis, Glyn- Weller, Patrick- Craswell, Emma- Eggins, Susan (1999), "What Drives Machinery of Government Change? Australia, Canada and the United Kingdom, 1950-1997", Public Administration, Vol. 77, No. 1.
Doehring, Karl (2002), Genel Devlet Kuramı, (Çev. Ahmet Mumcu), İnkılap Kitabevi, İstanbul.
Dunleavy, Patrick ve O'leary, Brendan (1987), Theories of the State, Macmillan, London.
Dunleavy, Patrick ve Rhodes, R.A.W. (1990), "Core Executive Studies in Britain", Public Administration, Vol. 68, Spring.
Duverger, Maurice (1973), Seçimle Gelen Krallar, (Çev. Necati Erkut), Konuk Yayınları, İstanbul.
Duverger, Maurice (1986), Siyasal Rejimler, (Çev. Teoman Tunçdoğan), Sosyal Yayınlar, İstanbul.
Elgie, Robert (1993), The Role of the Prime Minister in France 1981-91, St.Martin Press, London.
Elgie, Robert (1997), "Models of Executive Politics: a Framework for the Study of Executive Power Relations in Parliamentary and Semi-presidential Regimes", Political Studies, Vol. 45, No. 2.
Emre, Cahit (1997), Karşılaştırmalı Kamu Yönetimi Ders Notları, Siyasal Kitabevi, Ankara.
Erdoğan Mustafa (1989), "Başbakanlık Hükümeti mi?", Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C.XLIV,No. 3-4.
Erdoğan, Mustafa (1997), Anayasal Demokrasi, Siyasal Kitabevi, Ankara.
Eroğul, Cem (1990), Devlet Nedir ?, İmge Kitabevi, Ankara.
Eroğul, Cem (1993), Anatüzeye Giriş, İmaj Yayıncılık, Ankara.
Eroğul, Cem (1996), Çağdaş Devlet Düzenleri, İmaj Yayıncılık, Ankara.
Esen, Bülent Nuri (1963), Anayasa Hukuku,(basım evi yok), Ankara.
Evans, Eric J. (1997), Thatcher and Thatcherism, Routledge, London.
Göze, Ayferi (1993), Siyasal Düşünceler ve Yönetimler, Beta Yayınları, İstanbul.
Gözler, Kemal (2001), Anayasa Hukukuna Giriş, Ekin Kitabevi, Bursa.
Gözübüyük, Şeref (1991), Anayasa Hukuku, S Yayınları, Ankara,
Gray, Andrew ve Jenkins, Bill (1999), "Government and Administration: 1997-98", Parliamentary Affairs, Vol. 52, No. 2.
Güneş, Turan (1956), Parlamenter Rejimin Bugünkü Manası ve İşleyişi, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını, İstanbul.
Güneş, Turan (1965), Türk Pozitif Hukukunda Yürütme Organının Düzenleyici İşlemleri, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını, Ankara.
Gürbüz, Yaşar (1987), Karşılaştırmalı Siyasal Sistemler, Beta Yayınları, İstanbul.
Herzog, Roman (1983), "The Constitution of the Federal Republic of Germany", International Review of Administrative Science, Vol.XLIX, No.2.
Hobsbawm, Eric J. (1998a), Sanayi ve İmparatorluk, (Çev. Abdullah Ersoy), Dost Kitabevi, Ankara.
Hobsbawm, Eric J. (1998b), Sermaye Çağı, (Çev. Bahadır Sina Şener), Dost Kitabevi, Ankara. .
Hobsbawm, Eric J. (1999), İmparatorluk Çağı, (Çev. Vedat Aslan), Dost Kitabevi, Ankara.
Hobsbawm, Eric J. (2000), Devrim Çağı, (Çev. Bahadır Sina Şener), Dost Kitabevi, Ankara.
Hogwood, Brian W. (1997), "The Machinery of Government, 1979-97", Political Studies, Vol.45, No.4.
Jessop, Bob (1990), State Theory, Polity Press, Cambridge.
Johnson, Nevil (1973), Government in the Federal Republic of Germany, Pergamon Press, London.
Jones, G.W. (1983), "Prime Ministers Departments Really Create Problems: A Rejoinder to Patrick Weller", Public Administration, Vol. 1, Spring.
Jones, G.W. (1985), "The Prime Minister's Power", The British Prime Minister, Ed. Anthony King, Duke University Press, London.
Kaboğlu, Ibrahim (1998), "Hükümet Sistemleri (Parlamenter Sistem- Başkanlık Sistemi- Yarı Başkanlık Sistemi", Çankaya Üniversitesi'nce Düzenlenen Sempozyuma Sunulan Bildiri (Teksir), Ankara.
Karahanoğulları, Onur (2003), Fransa Cumhuriyeti, Karşılaştırmalı Kamu Yönetimi Dersi Ders Notu, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi (Teksir).
Laborde, Cecile (2000), "The Concept of the State in British and French Political .Thought", Political Studies, Vol. 48, No, 3.
Lijphart, Arend (1996), Çağdaş Demokrasiler, (Çev. Ergun Özbudun ve Ersin Onul-duran), Yetkin yayıncılık, Ankara.
Ling, Tom (2002), "Delivering Joined-Up Government in the UK: Dimension, Issues and Problems", Public Administration, Vol. 80, No. 4.
OECD-PUMA (1992), Public Management: OECD Country Profiles, Organisation For Economic Co-Operation And Development, Paris.
Oktay, Cemil (1984), "Kuvvetler Ayrılığı İlkesinin Yargı Açısından Anlamı ve Türkiye Örneği", Anayasa Yargısı, Anayasa Mahkemesi Yayını, Ankara.
Oytan, Muammer (1977), "Fransa, Almanya ve Türkiye'de Yasama Yetkisinin Devredilmesi ve Yürütme Organının Kanun Hükmünde Kararname Çıkarma Yetkisi", Onar Armağanı, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını, İstanbul.
Oytan, Muammer (1982)," Fransa'da Yürütme Organının Yetkileri ve Güçlü Olma Nedenleri", Amme İdaresi Dergisi, C.15, S.l, Mart.
Özbudun, Ergun (1990), Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayıncılık, Ankara.
Özçelik, Selçuk (1982), "1958 Fransız Anayasasına Göre Yasama ve Yürütme Organlarının Karşılıklı Durumları", İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, Y. 3, S. 1-3.
Özkol, Adil (1969), "Çağdaş Parlamenter Demokrasilerde Kuvvetli İcra Eğilimi", Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.XXVI, S. 1-2.
Paterson, E. William ve Southern David (1992), Governing Germany, Blackwell, Oxford.
Peters, Guy B. (1997), "Policy Transfers between Governments: Administrative Reforms", West European Politics, Vol. 20, No. 4.
Plischke, Elmer (1962), Contemporary Government of Germany, Houghton-Mifflin, Boston.
Punnett, R.M. (1994), British Government and Politics, DartMouth, London.
Rueschemeyer, Dietrich - Stephens, Evelyne- Stephens, John (1992), Capitalist Development and Democracy,Polity Press, Cambridge.
Rust, W. Bonney (1969), The Pattern of Government, Pitman, London.
Safran, William (1991), The French Polity, Longman, London.
Savcı, Bahri (1957), "Siyasal iktidarı Hukukla Bağlama Çabasının Geçirdiği Seyir", Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. XXI, No. 4.
Savcı, Bahri (1959), "Teşri- İcra Münasebetlerinin Tartışılmasından Ortaya Çıkan Gerçekler", Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. XIV, No. 2-3.
Seldon, Anthony (1990), "The Cabinet Office and Co-ordination 1979-87". Public Administration, Vol. 68, Spring.
Şaylan, Gencay (1981), Çağdaş Siyasal Sistemler, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayını, Ankara.
Şaylan, Gencay (1998), Demokrasi ve Demokrasi Düşüncesinin Gelişmesi, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayını, Ankara.
Tan, Turgut (1982), Ekonomik Kamu Hukuku, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayını, Ankara.
Tanilli, Server (1988), Devlet ve Demokrasi, Say Yayınları, İstanbul.
Teziç, Erdoğan (1980), "Batı Demokrasilerinde Yürütmenin Üstünlüğü ve Yeni Kurumlar Dengesi", idare Hukuku ve İlimleri Dergisi, Y. l, S. 2.
Teziç, Erdoğan (1991), Anayasa Hukuku, Beta Yayınlan, İstanbul.
Tunaya, Tank Zafer (1975), Siyasi Müesseseler ve Anayasa Hukuku, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını, İstanbul.
Turhan, Mehmet (1993), Hükümet Sistemleri, Gündoğan Yayınları, Ankara.
Vedel, Georges (1960), "Teşri ve İcranın Münasebetleri Problemi", (Çev. T.Timur), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. XV, No. 3.
Vilella, Giancarlo (1999), "Importance and Role of Supranational Administration : The Case of European Union Administration", International Review of Administrative Sciences, Vol. 65, No. 2.
Weller, Patrick ( 1983), "Do Prime Ministers' Departmants Really Create Problems ?", Public Administration, Vol. 1, Spring.
Wheare, K.C. (1984), Modern Anayasalar, (Çev. Mehmet Turhan), Değişim Yayınları, İstanbul.
Willets, David (1987), "The Role of the Prime Minister's Policy Unit", Public Administration, Vol. 65, No. 4, Winter.
eng.bundesregiening.de/frameset/IxContent., 15.01.2003
site du premier-ministre.gouv.fr - portail du Gouvernement français, 15.01.2003
cabinet-office.gov.uk/pmdu, 21.01.2003
pm.gov.uk/output7, 21.01.2003
civil-service.gov.uk/reforrn/delivery_reform/reform_strategy.asp, 21.01.2003
number-10.gov.uk, 15.01.2003.