Milliyetçiliğin Anadolucu Söylemde Yeniden Üretimi

Öz: On dokuzuncu yüzyılın Osmanlıcılık, İslamcılık ve Türkçülük-Turancılık gibi yaygın siyasal ideolojilerine bir tepki olarak gündeme gelen Anadoluculuk hareketi, Anadolu coğrafyası ve Anadolu Türklüğü merkezli bir siyaset ve düşünce biçiminin savunuculuğunu yapmıştır. Türkçülük-Turancılık hareketine ve bu hareketin önde gelen düşün insanlarına karşı sert eleştiriler yönelten Anadolucular, ülkenin içinde bulunduğu kötü durumun baş sorumlusunun Türkçülük-Turancılık hareketi olduğu iddiasında bulunurlar. Bu çalışmada Anadoluculuk hareketi ve bu hareketin şiddetle eleştirdiği Türkçülük-Turancılık akımı arasındaki ilişki “milliyetçiliğin yeniden üretimi” sorunsalı çerçevesinde ele alınacaktır. Çalışma kapsamında Anadolucuların, Türkçü-Turancı hareketin irredantist politikalarına yönelttiği eleştiriler ‘millet’, ‘milliyetçilik’, ‘vatan’, ‘coğrafya’ ve ‘tarih’ kavramları üzerinden ortaya konmaya çalışılacaktır. Çalışmanın temel varsayımı Anadoluculuk hareketi ve bu hareketin şiddetle eleştirdiği Türkçülük-Turancılık ideolojisi arasında milliyetçiliğin yeniden üretimine, yeniden inşasına hizmet eden simbiyotik bir ilişkinin bulunduğudur.

Reproduction of Turkish Nationalism in the Anatolianist Rhetoric Abstract: Anatolianism movement, which emerged as a reaction to the nin

Reproduction of Turkish Nationalism in the Anatolianist Rhetoric Abstract: Anatolianism movement, which emerged as a reaction to the nineteenth century’s prevailing ideologies such as Ottomanism, Islamism, and Turkism-Turanism, advocated an Anatolian geography- and Anatolian Turkism-centered politics and way of thinking. The Anatolianists devoted their most severe criticism to the Turkism- Turanism movement and its prominent ideologues. They argued that Turkism-Turanism movement was primarily responsible for the country’s bad situation. In this study, the relationship between the Anatolianism movement and Turkism-Turanism movement, which is strongly criticized by the Anatolianism movement, will be discussed within the framework of ‘reproduction of nationalism’. The study also attempts to put forth how the Anatolianists criticized Turkism-Turanism movement’s irredentist policies with reference to ‘nation’, ‘nationalism’, ‘geography’ and ‘history’. Despite the fact that the Anatolianism movement has often criticized the premises of Turkism-Turanism, this study argues that there is a symbiotic relationship between these two movements, which contributes to the reproduction and reconstruction of nationalism.

___

  • Kaynakça Adıvar, H. E. (1334), “Evimize Bakalım”, Vakit, 30 Haziran 1334, no: 252’den aktaran F. Üstel,“Türk Milliyetçiliğinde Anadolu Metaforu”, Tarih ve Toplum, Sayı 109, 1993, s. 52, İstanbul. Akyıldız, K. ve Karacasu, B. (1999), “Mavi Anadolu: Edebi Kanon Milli Kültürün YapılandırılışındaKemalizm ile Bir Ortaklık Denemesi”, Toplum ve Bilim, Sayı 81, s. 26–43. Akyıldız, K. (2007), “Mavi Anadoluculuk”, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce- Modernleşme ve Batıcılık (Ed. T. Bora ve M. Gültekingil), İletişim Yayınları, Cilt 3, s. 465–481, İstanbul. Anderson, B. (2001), “Milliyetçiliği Anlamaya Giriş”, (Çev. İ. Türkmen), Tartışılan Sınırlar Değişen Milliyetçilik, Şehir Yayınları, İstanbul. Arık, R. O. (1942), “Coğrafyadan Vatana”, Millet İlim-Fikir-Sanat Mecmuası Haziran, s. 33–34. Arık, R. O. (1969), İdeal ve İdeoloji, MEB Devlet Kitapları, İstanbul. Arık, R. O. (1983), Coğrafyadan Vatana, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara. Atabay, M. (2003), “Anadoluculuk”. Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce Milliyetçilik, (Ed. T. Bora ve M. Gültekingil), Cilt 4, İletişim Yayınları, s. 515–532, İstanbul. Atabay, M. (2005), II. Dünya Savaşı Sırasında Türkiye’de Milliyetçilik Akımları, Kaynak Yayınları, İstanbul. Ayvazoğlu, B. (2009), Tanrı Dağından Hira Dağı’na Milliyetçilik ve Muhafazakârlık Üzerine Yazılar, Kapı Yayınları, İstanbul. Banarlı, N. S. (1972), “Yeni Türk Tekevvünü’nde Malazgirt Başlangıcı”, Kubbealtı Akademi Mecmuası, Sayı 3, Temmuz, s. 35. Balibar, E. (2007), “Irkçılık ve Milliyetçilik”, (Çev. N. Ökten), Irk, Ulus, Sınıf Belirsiz Kimlikler, (Ed. E. Balibar ve I. Wallerstein), Metis Yayınları, İstanbul. Bayrı, M. H., (1341/1925). “Milliyetperverliğin Manası”, Anadolu Mecmuası, Sayı 9– 10–11, s. 313-316. Belge, M. (2006), “Mavi Anadolu Tezi ve Halikarnas Balıkçısı”, Birikim, Sayı 210, İstanbul, s. 32-45. Bingöl, Y. (2004), “Kimlik Tartışmaları Işığında Türk Dil Politikası,” Ankara SBF Dergisi, 59⁄1, s. 27-58. Bingöl, Y. ve Pakiş, A. (2011), “Anadoluculuk Hareketi ve Üç Tarz-ı Siyaset”, Akademik Araştırmalar Dergisi, Sayı 50, Ağustos, s. 113–137. Billig, M. (2003), Banal Milliyetçilik, (Çev. C. Şiskolar), Gelenek Yayıncılık, İstanbul. Bora, T. (2003), “Sunuş”, Modem Türkiye'de Siyasi Düşünce Milliyetçilik, (Ed. T. Bora ve M. Gültekingil), Cilt 4, İletişim Yayınları, İstanbul, s.15-22. Calhoun, C. (2007), Milliyetçilik, (Çev. B. Sütçüoğlu), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul. Copeaux, E. (2000), Tarih Ders Kitaplarında (1931–1993) Türk Tarih Tezinden Türk- İslam Sentezine, (Çev. A. Berktay), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul. Fındıkoğlu, Z. F. (1341/1925), “Milliyet Meselesi”, Anadolu Mecmuası, Sayı 5, s. 178– 188. Fikir ve San’atta Hareket (1966), “Giriş Yazısı”, Sayı 10, s. 3. Fikir ve San’atta Hareket (1972), “Milliyetçiliğimiz” Sayı 73, s. 11. Georgeon, F. (2006), Osmanlı Türk Modernleşmesi (1900-1930) (Çev. A. Berktay), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. Gökalp, E. (2004), Türkiye’de Spor Basını ve Milliyetçilik Söylemi, Ankara Üniversitesi SBE Doktora Tezi, Ankara. Gökalp, Z. (1961), Türkçülüğün Esasları, Varlık Yayınevi, İstanbul. Gökalp, Z. (2006), Ziya Gökalp ve Türk Milliyetçiliği, Elips Kitap, Ankara. Hobsbawm, E. J. (2000), Nations and Nationalism since 1780, Cambridge Cambridge University Pres. Huyugüzel, F. (1988), Necip Türkçü. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara’dan aktaran F. Üstel(1993), “Türk Milliyetçiliğinde Anadolu Metaforu”, Tarih ve Toplum, Sayı 109, s. 51-55, İstanbul. Kaplan, M. (2009), Kültür ve Dil. Dergâh Yayınları, İstanbul. Kaplan, M. (2010), Nesillerin Ruhu, Dergâh Yayınları, İstanbul. Karacasu, B. (2006), “Mavi Kemalizm-Türk Hümanizmi ve Anadoluculuk”, Modern Türkiye'de SiyasiDüşünce Kemalizm, (Ed. T. Bora ve M. Gültekingil), İletişim Yayınları, Cilt 5, İstanbul, s.334–343. Kemal, C. (1340/1924), “Kim İçin Ne İçin”, Anadolu Mecmuası, Sayı 8, Teşrinisani/Kasım, İstanbul, s. 309–310. Konukman, E. (1966), “Millet Anlayışımız ve Milliyetçiliğimiz”, Fikir ve San’atta Hareket, Sayı 5, Mayıs, İstanbul, s. 5. Necip, H. (1924), “Türk Ocağı”, Anadolu Mecmuası, Sayı 7, s. 261- 263, İstanbul. Özdoğan, G. G. (2006), Turan’dan ‘Bozkurt’a Tek Parti Döneminde Türkçülük, (2. Baskı) İletişim Yayınları, İstanbul. Özkırımlı, U. (2008), Milliyetçilik ve Türkiye AB İlişkileri, TESEV Yayınları, İstanbul. Sarınay, Y. (1999), “Osmanlı Devletinde Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu”, Osmanlı Ansiklopedisi, (Ed. Eren Güler) Yeni Türkiye Yayınları, C.7, s. 411-419, Ankara. Smith, A. D. (1991), National Identity, University of Nevada Press, Reno, Las Vegas. Smith, A. D. (1994), “Gastronomy or Geology? The Role of Nationalism in the Reconstruction of Nations”, Nations and Nationalism, Vol: 1, No: 1, p. 3-23. Ülken, H. Z. (1340/1924), “Türkler ve Moğollar”, Anadolu Mecmuası, Sayı 5, İstanbul, s. 69-176. Ülken, H. Z. (1341/1925), “Türk Kavimleri Kırgız, Türkmen ve Uygur”, Anadolu Mecmuası, Sayı 9-10-11, İstanbul, s. 318-324. Ülken, H. Z. (2005), Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Yayınları, İstanbul. Ülken, H. Z. (2006), Hilmi Ziya Ülken Seçme Eserleri-I Ziya Gökalp, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul. Ülken, H. Z. (2008), Millet ve Tarih Şuuru, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul. Tachau, F. (1963), “The Search For National Identity Among The Turks”, Die Welt Des Islams, Sayı 3, Cilt 8, s. 165-176. Tanpınar, A. H. (2007), Yahya Kemal, Dergâh Yayınları, İstanbul. Topçu, N. (1948), “Millette İrade”, Hareket Fikir-Ahlak-San’at, Sayı 15, Mayıs, s. 6. Topçu, N. (1978), Milliyetçiliğimizin Esasları, Dergâh Yayınları, İstanbul. Topçu, N. (2007), Yarınki Türkiye, Dergâh Yayınları, İstanbul. Yıldırım, E. (2012), Modern Cumhuriyetin Kimlik Arayışları, Kayıp Kimliğin Peşinde Mavi Anadoluculuk Hareketi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi. Yinanç, M. H. (1924), “Milli Tarihimizin İsmi”, Anadolu Mecmuası, Sayı 1, s 1-6.