İdare Hukuku Çerçevesinde "Devlet Bakanlığı" Uygulaması

Bakanlar Kuruluna Devlet Bakanı atama usulü, anayasal ve yasal düzenlemelerden farklı bir yönde gelişmiştir. Bunun sebebi Başbakanlık Teşkilatının anayasal konumuyla bağdaşmayan görevlerle donatılmış olmasıdır. Bakanlıklara bağlı ve ilgili olması gereken kuruluşların Başbakanlığa bağlanmalarının ve onunla ilgilendirilmelerinin arkasından uygulamada bu kuruluşlar Devlet Bakanlarının sorumluluğuna bırakılmaktadır. Bunun sonucu olarak merkezi idare içinde görev, yetki ve teşkilat biçimi olarak yeni bir “yapı” oluşmuş ve “Devlet Bakanlığı uygulaması” denilebilecek bir olgu ortaya çıkmıştır. Meydana çıkan Devlet Bakanlığı uygulamasını Anayasa ve İdare Hukuku ilke, kurum ve kavramlarıyla bağdaştırmak ve bunlara uygun bir açıklama şekli bulmak mümkün gözükmemektedir. Bakanlıkların kuruluşu, bakanlara vekalet, bakanların sorumluluğu ve idari işlem ve yönetmelik çıkarma yetkisi gibi konularda Devlet Bakanlığı uygulaması pozitif hukuka aykırı unsurlar içermektedir. Bu aykırılıkları kamu yönetiminin gereksinimlerini de dikkate alarak gidermek için, idari işlemlerle bakanlık kurulmasına yönelik Anayasa değişikliği yapmak; buna uygun olarak bakanlıkların kuruluşunu ve yapısını düzenleyen çerçeve kanun sistemine geçmek; Devlet Bakanlıklarını gerçek bir bakanlık teşkilatı şeklinde kurmak ve Başbakanlığa bağlı ve ilgili örgütleri ilgili bakanlıklara bağlamak gereklidir.

"State Ministry" Versus Adminstrative Law in Turkey

The article has examined and discussed the constitutional and legal procedures for the appointment of a “state minister” to the cabinet in Turkey. It has very differently been practised from the legal documents. The reason for this incompatibility is found in the prime ministerial organization which was charged with incompatible duties with its constitutional statute. How did the practice occur is that, first, agencies which should be attached to ministries have been put under the Prime Ministry’s authority. Then, this authority has been delegated to state ministers. As a result, a new power, duty and organizational structure has emerged within the central administration that could be called as the “state ministry practice.” It seems impossible to explain this practice by relying on the established principles, organizational structure and concepts of Administrative and Constitutional Law. Some aspects of topics such as the procedure followed in establishing state ministries, state ministers acting as other ministers’ proxy, state ministers’ liability, issuing individual administrative decisions as well as administrative regulations -which are all contained by the practice- are in conflict with certain constitutional and statutory norms. So, the author has reached this point; in order to eliminate those areas of conflict while taking into consideration the needs of the public administration system, the Constitution should be amended to permit the establishing of state ministries by administrative decisions; a framework legislative statute containing the establishment and basic structural principles should be promulgated; state ministries should be established in the form of actual ministries ones; and agencies attached to the Prime Ministry should be attached to state ministries by law.

___

Açdoyuran, S. Burak (2000), "İdare Hukukunda Yetki ve İmza Devri", Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 8, Sayı: 1-2, 391-402.
Aytürk, Nihat, "Yönetimde Yetki Devri ve İmza Yetkileri" Amme İdaresi Dergisi, Cilt 33, Sayıl, Mart, 79-110.
Akyılmaz, Bahtiyar (2000), İdari İşlemin Yapılış Usulü, Yetkin Yayınları, Ankara.
DPT (1966), İdareyi ve İdari Metotları Yeniden Düzenleme Konusunda Hazırlanacak Mevzuatla İlgili Genel İlkeler, Merkezi Hükümet Teşkilatını Yeniden Düzenleme Konusunda Hazırlanacak Mevzuatla İlgili Genel İlkeler (Çoğaltma), DPT, Ankara
Duran, Lütiî (1982), İdare Hukuku Ders Notları, Fakülteler Matbaası, İstanbul.
Duran, Lütfi (1988), Türkiye Yönetiminde Karmaşa, Çağdaş Yayınları, İstanbul.
Gelegen, Taner (1972), "Türk Yönetim Örgütünde Yetki Devri", Danıştay Dergisi, Yıl 2, Sayı 6-7, Ankara, 75-84.
Gözübüyük, Şeref (1996), Yönetim Hukuku, 8. Baskı, Turhan Kitabevi Ankara.
Gözübüyük, Şeref, ve Tan, Turgut (1998), İdare Hukuku Cilt 1 Genel Esaslar, Turhan Kitabevi, Ankara.
Günday, Metin (2003), İdare Hukuku, 8 baskı, İmaj Yayıncılık, Ankara.
Güran, Sait (1989), "İktidar ve Kamu Yönetimi Bağlamında İdare'de Merkezileşme Olgusu" Amme İdaresi Dergisi, Cilt 22, Sayı 4, Aralık, 15-19.
Karaer,Tacettin (1990), "Türk Kamu Yönetiminde Devlet Bakanlığı Sorunu", Amme İdaresi Dergisi, Cilt 23, Sayı 2, Haziran 1990, 47-74.
Onar Sıdık Sami (1966), İdare Hukukunun Umumi Esasları, II. Cilt, Üçüncü Bası, İstanbul.
Onaran, Oğuz (1974), "Yetki Göçerimi", Amme İdaresi Dergisi, Cilt 7, Sayı 2, Haziran, 3-21.
TODAİE (1963), Merkezi Hükümet Teşkilatı Kuruluş ve Görevleri-Merkezi Hükümet Teşkilatı Araştırma Projesi Yönetim Kurulu Raporu, TODAİE, Ankara.
TODAİE (1992), Kamu Yönetimi Araştırması-Mali ve Ekonomik Kuruluşlar Araştırma Grubu Raporu, TODAİE, Ankara.
Türk, Hikmet Sami (1990), "Devlet Bakanlarının Görevleri", Cumhuriyet Gazetesi, 29.1.1990.
Yayla, Yıldızhan (1990), İdare Hukuku, 2. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul.
Yıldırım, Turan (1999), Türkiye'nin İdari Teşkilatı, 2. Baskı, Alkım Yayını, İstanbul.