Ekonomik Kalkınmanın Vergi Yapısı Üzerindeki Etkisi: 1924-2013 Dönemi Türkiye Örneği

Öz: Bu çalışmada, Türkiye ekonomisinde Cumhuriyet tarihinden günümüze, 1924-2013 döneminde, kalkınma ile vergi yapısı arasındaki dinamik ilişki zaman serisi boyutunda incelenmektir. Çalışmanın amacı, Türkiyede vergi yapısının gelişimini inceleyerek kalkınma sürecinin vergi yapısı üzerindeki etkisini analiz etmektir. Vergi gelirleri; ilk aşamada dolaysız-dolaylı vergiler, ikinci aşamada ise gelir, mal ve hizmetler, servet ve dış ticaret üzerinden alınan vergiler olarak kategorize edilmektedir. Her kategorideki vergi türü ile kalkınma göstergesi olarak kullanılan kişi başına GSYH arasındaki uzun dönem ilişkisi regresyon analizleri yardımıyla incelenmektedir. Çalışma, 1924ten 2013e uzanan uzun bir dönemi kapsadığından; olası yapısal kırılmaların tespit edilmesi amacıyla, yapısal kırılma testleri ve kırılma dönemlerini dikkate alan parçalı regresyon analizlerinden yararlanılmaktadır.

The Impact of Economic Development on Tax Structure: The Case of Turkey in the 1924-2013 Period

in the 1924-2013 Period Abstract: In this study, the dynamic relationship between economic development and tax structure is determined in terms of time series in Turkey during the period 1924 to 2013. The purpuse of this study is to examine the development of tax structure and the effect of economic development process on tax structure is analysed. Taxes are classified into two groups as indirect and direct in first stage, and then four groups as taxes on income, taxes on goods and services, taxes on wealth and taxes on international trade in second stage. This paper investigates the long-run relationship between tax in every group and economic development that measured by GDP per capita by using regression analysis. Piecewise regression analysis with the aim of determining the structural breaks and structural break tests are used to determine probable dates of structural breaks because of the long study period from 1924 to 2013.

___

Abizadeh, S. (1979) Tax Ratio and the Degree of Economic Development, Malayan Economic Review, 24, s. 2134. Açıkgöz, Şenay (2007), Türkiyede Vergi Gelirleri, Vergi Yapısı ve İktisadi Büyüme İlişkisi: 1968-2006, Ekonomik Yaklaşım, Cilt: 19, Sayı: 68, s. 91-113. Akkaya, Şahin (1997), Gelişmekte Olan Ülkelerdeki Vergi Sisteminin Değerlendirilmesi ve Bu Ülkelerdeki Vergi Yapısının Kantitatif Analizi, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye araştırma Merkezi Konferansları, 37.Seri, s. 213-267. Aksoy, Şerafettin (1999), Vergi Hukuku ve Türk Vergi Sistemi, 5.Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul. Ataç, Beyhan (1999), Maliye Politikası, Anadolu Üniversitesi Eğitim, Sağlık ve Bilimsel Araştırma Çalışmaları Vakfı Yayınları; No:118, Eskişehir. Bai, Jushan and Perron, Pierre (2003), Computation and analysis of multiple structural change models, Journal of Applied Econometrics, 18, 1-22. Bulutoğlu, Kenan (1971), Türk Vergi Sistemi, İstanbul, Fakülteler Matbaası. Chelliah, Raja J. (1971), Trends in Taxation in Developing Countries, IMF Staff Papers, Vol.18, No.2, s. 225-331. Chelliah, Raja J. (1986), Changes in Tax Revenue Structure: A Case Study of India, Changes Tax Revenue Structure, Proceeding of the 42nd Congress of the International Institute of Public Finance, Athens. Çakır, Tufan (2008), Kamu Maliyesi, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları, No:1464, Açık Öğretim Yayınını No:778. Çulha, Ali Aşkın (2012), Türkiyede Vergi Gelirlerinin İktisadi Döngülere Duyarlılığı, T.C. Merkez Bankası, Ekonomi Notları, Sayı: 2012-34 /07 Dickey, David A. and Fuller, Wayne A. (1979), Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series with a Unit Root Journal of the American Statistical Association, 74, 427- 431. Durkaya, Mehmet-Ceylan, Servet (2006),Vergi Gelirleri ve Ekonomik Büyüme, Maliye Dergisi, Sayı: 50, s. 79-87. Engen, Eric - Skinner, Jonathan (1999), Taxation and Economic Growth, Slemrod, Joel (Ed.) Tax Policy in the Real World, Cambridge University Press, New York, s.305- 330. Erginay, Akif (1988) Vergi Hukuku (İlkeler-Vergi Tekniği-Türk Vergi Sistemi), 16.Basım, Savaş Yayınları, Ankara. Giray, Filiz (2010), Maliye Tarihi, Ezgi Kitabevi, Bursa. Göçer, İsmet - Mercan, Mehmet - Bulut-Metin - Dam, M. (2010), Ekonomik Büyüme İle Vergi Gelirleri Arasındaki İlişki: Sınır Testi Yaklaşımı, Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık, s. 97-110. Heper, Fethi (1981), Toplumsal Yapı ile Vergi Yapıları Arasındaki İlişkiler, E.İ.T.İ.A. Yayınları, No:246/166. Hinrichs, Harley H., (1966), A General Theory of Tax Structure Change During Economic Development, Cambridge, MA: Harvard Law School. Johansen, S. and Juselius, K. (1990), Maximum Likelihood Estimation and Inference on Cointegration with Application to The Demand for Money, Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 52: s. 169-210. Korkmaz, Esfender (1981), Vergi Yapısı ve Gelişimi, Ercivan Matbaası, İstanbul. Musgrave, Richard Abel, (1969), Fiscal Policy, New Haven, Yale University Press. Önder, İzzettin (1978), Kalkınmakta Olan Ülkelerde Vergi Sistemlerine İlişkin İlkeler, Vergi Tedbirleri ve Meseleleri Semineri; İÜ. İktisat Fakültesi Maliye Enstitüsü, 1718 Nisan, 1978. Phillips, Peter C. B. ve Perron, Pierre. (1988) Testing for a Unit Root in Time Series Regression, Biometrika, 75, s. 335346. Saraçoğlu, Fatih (2009), 1930-1939 Döneminde Vergi Politikası, Maliye Dergisi, Sayı 157, Temmuz-Aralık, s.131-149. Susam, Nazan - Oktayer, Nagihan (2006), Türkiye Ekonomisinde Genel Bütçe Vergi Gelirleri İçinde Dolaysız ve Dolaylı Vergiler (1995-2005), Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 21 Haziran, Sayı: 2, s. 105-123. Temiz, Dilek (2008), Türkiyede Vergi Gelirleri ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: 1960- 2006 Dönemi, 2. Ulusal İktisat Kongresi, 20-22 Şubat, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir. Tosun, Serkan- Abizadeh, Sobrah (2005), Economic Growth and Tax Components: An Analysis of Tax Changes in OECD, Applied Economics, 37, s. 22512263. Turhan, Salih (1998), Vergi Teorisi ve Politikası; Der Yayınları, İstanbul. Ünlükaplan, İlter - Arısoy, İbrahim (2011), Vergi Yükü ve Yapısı ile İktisadi Büyüme Arasındaki Dinamik Etkileşimler Üzerine Uygulamalı Bir Analizi, ODTÜ Gelişme Dergisi, 38 (Nisan), s.71-100 Volkerink, Bjørn. - De Haan, Jakop (1999), Political and Institutional Determinants of the Tax Mix: An Ampirical Investigation for OECD Countries, SOM Research Report, 99E05, University of Groningen. World Bank (2012), World Development Report. Yaşa, Memduh (1980), Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ekonomisi 1923-1978, Akbank Kültür Yayını, İstanbul. Yavilioğlu, Cengiz (2002), Kalkınmanın Anlam Bilimsel Tarihi ve Kalkınmanın Kökenleri, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 3, Sayı 1, s.59-77. Yılmaz, Ferimah Tezcan, Nuray (2007), Vergi Hasılatı ve Sabit Sermaye Yatırımlarının Ekonomik Büyümeye Olan Etkisi: Ekonometrik Bir İnceleme, 8.Türkiye Ekonometri ve İstatistik Kongresi, Malatya. www.bumko.gov.tr, Bütçe Gider-Gelir Gerçekleşmeleri (1924-2013)