Kamu Görevlileri Toplu Sözleşmesinin Hukuki Niteliği

Öz: 2010 yılında yapılan Anayasa değişikliği ile birlikte, toplu sözleşme hakkı, memurlar ve diğer kamu görevlilerine Anayasal bir hak olarak tanınmış bulunmaktadır. Ne var ki aradan geçen bu süre zarfında toplu sözleşmenin, özellikle kamu hukuku ilke ve kuralları çerçevesinde tartışıldığı söylenemez. Oysa, mali ve sosyal haklara ilişkin kanun kurallarına istisna getirebilme özelliği nedeniyle, toplu sözleşme, ayrıksı bir nitelik göstermektedir. Makalede, öncelikle, işçi toplu iş sözleşmesi ile kamu görevlileri toplu sözleşmesi arasında kavramsal bir ayrım yapılmaya çalışılmakta; ardından, toplu sözleşme hakkı, Anayasanın 53. Maddesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi kararı çerçevesinde tartışılmakta ve son olarak, toplu iş sözleşmesine ilişkin yürütülmüş olan tartışmalar ve pozitif hukuki düzenlemeler ışığında, kamu görevlileri toplu sözleşmesinin hukuk rejimi incelenmektedir. Makalede, toplu sözleşme ile yasal hakların gerisinde kalan düzenlemeler yapılamayacağı ve toplu sözleşmenin, kural koyucu (düzenleyici) nitelikte bir işlem olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

The Legal Chracteristic of Collective Agreement of Public Servants

Öz: 2010 yılında yapılan Anayasa değişikliği ile birlikte, toplu sözleşme hakkı, memurlar ve diğer kamu görevlilerine Anayasal bir hak olarak tanınmış bulunmaktadır. Ne var ki aradan geçen bu süre zarfında toplu sözleşmenin, özellikle kamu hukuku ilke ve kuralları çerçevesinde tartışıldığı söylenemez. Oysa, mali ve sosyal haklara ilişkin kanun kurallarına istisna getirebilme özelliği nedeniyle, toplu sözleşme, ayrıksı bir nitelik göstermektedir. Makalede, öncelikle, işçi toplu iş sözleşmesi ile kamu görevlileri toplu sözleşmesi arasında kavramsal bir ayrım yapılmaya çalışılmakta; ardından, toplu sözleşme hakkı, Anayasanın 53. Maddesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi kararı çerçevesinde tartışılmakta ve son olarak, toplu iş sözleşmesine ilişkin yürütülmüş olan tartışmalar ve pozitif hukuki düzenlemeler ışığında, kamu görevlileri toplu sözleşmesinin hukuk rejimi incelenmektedir. Makalede, toplu sözleşme ile yasal hakların gerisinde kalan düzenlemeler yapılamayacağı ve toplu sözleşmenin, kural koyucu (düzenleyici) nitelikte bir işlem olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

___

Kaynakça Bureau international du Travail (BIT) (2013), La négociation collective dans la foction publique (Etude d’ensemble relative aux relations de travail et à la négocation collective dans la fontion publique), Rapport III (Partie 1B), Conférence internationale du Travail, 102e session, 2013, Genéve. Duguit, Léon (1912), Les transformations générales du droit privé depuis le Code Napoléon, Paris’den aktaran Melda Sur, Toplu İş sözleşmesi Özerkliği ve Teşmil, D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Yayınları, No: 21, Ankara 1991, s. 9 ve s. 23. Fournier, Jacques (2002), Le dialogue social dans la Fonction publique, la Documantation Française. http://www.ladocumentationfrancaise.fr/var/storage/rapports- publics/024000051/0000.pdf (7.9.2014). Çelik, Aziz (2010), “Memurlara Grev Yasağı Uluslararası Hukuka Aykırı”, Radikal, 8.9.2010. Gönenç, Levent (2010), “2010 Anayasa Değişikliği Teklifi Üzerine Bir Değerlendirme”, Birikim, Haziran 2010, S. 254, s.12-21. Göztepe, Ece (2010), “2010 Yılı Anayasa Değişikliğinin Usul ve İçerik Açısından Genel Bir Değerlendirmesi: Türkiye’de Demokrasinin Kaderi”, Birikim, Haziran 2010, S. 254, s. 22-38. Gülmez, Mesut (1990), Memurlar ve Sendikal Haklar (Türkiye’de ve Dünya’da), İmge Kitabevi, Ankara. Gülmez, Mesut (1996), Dünyada Memurlar ve Sendikal Haklar, TODAİE, Ankara. Gülmez, Mesut (2002), Kamu Görevlileri Sendika ve Toplu Görüşme Hukuku, TODAİE, Ankara. Gülmez, Mesut (2008), “Sendika Hakkı, Toplu Sözleşme ve Grevi de İçeren Toplu Eylem Haklarını Kapsar mı?”, Çalışma ve Toplum, 2008/3, s.137-169. Gülmez, Mesut (2010), “Sendikal Hakların Bölünmezliği: “Toplu Sözleşmesiz ve Grevsiz Sendika Hakkı, Özünden Yoksundur”, Çalışma ve Toplum, 2010/3, s. 9-50. Gülmez, Mesut (2013), “1924’ten 1982’ye Anayasal Sendikal Haklar ve Ulusalüstü Kurallarla Uyumlu ‘Yeni’ Anayasa İçin Öneriler”, V. Sosyal Haklar Uluslararası Sempozyumu, 31 Ekim-1Kasım 2013, Uludağ Üniversitesi, http://www.sosyalhaklar.net/2013/bildiriler/gulmez.pdf (7.9.2014). Hauriou, Maurice (1916), Principes de droit public, 2. Éd. Aktaran Melda Sur, Toplu İş sözleşmesi Özerkliği ve Teşmil, D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Yayınları, No: 21, Ankara 1991, s. 9. İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku (2011), 2011 Yılı Toplantıları, İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul. Kaboğlu, İbrahim Ö. (2010), “Anayasa’da Sosyal Haklar: Alanı ve Sınırları”, II. Sosyal Haklar Uluslararası Sempozyumu, 4-5-6 Kasım 2010, Pamukkale Üniversitesi, http://www.sosyalhaklar.net/2010/bildiri/kaboglu.pdf (14.10.2014). Karahanoğulları, Onur (2002a), Kamu Hizmeti (Kavram ve Hukuksal Rejim), Turhan Kitabevi, Ankara. Karahanoğulları, Onur (2002b), “Kamu Hizmeti ve Kamu Çalışanı” (Kimlik ve Önem Arayışına İlişkin Notlar)”, Toplu Sözleşme Süreci ve Kamu Reformu Paneli, ESM Sendikası, http://80.251.40.59/politics.ankara.edu.tr/karahan/konusmalar/kamucalisani.htm (23.02.2015). Karahanoğulları, Onur (2012), İdarenin Hukukla Kavranması: Yasallık ve İdari İşlemler (Yargı Kararlarına Dayalı Bir İnceleme), Turhan Kitabevi, Ankara. Kutal, Metin (2013), “Kamu Görevlilerinin Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakları”, V. Sosyal Haklar Uluslararası Sempozyumu, 31 Ekim-1Kasım 2013, Uludağ Üniversitesi, http://www.sosyalhaklar.net/2013/bildiriler/kutal.pdf (11.10.2014). Melleray, Fabrice (2010), “La loi relative à la rénovation du dialogue social dans la fonction publique”, AJDA, novembre 2010, s. 2045-2049. Mercek (2010), Özel Sayı: Anayasa Değişiklikleri, Y.15, s.59. Mossé, Phillippe- Tchobanian Robert (1999), “France The restructuring of employment relations in the public services”, Bach, Stephen- Bordogna, Lorenzo - Rocca, Della Giuseppe- Winchester, David (Ed.), Public service employment relations in Europe Transformation, modernization or inertia?, Routledge, London and New York, s. 130-163. Özdemir, Ali Murat (2013), “Söylem ve Hukuk İlişkisi: Kamu Personel Rejimi Örneği”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 3(1) 2013, 1-8. Özdemir, Ali Murat – Aykut, Ebubekir (2011), “Liberalizm ve Haklar”, Bürkev, Yalçın; Özuğurlu, Metin; Özdek, Yasemin; Elgür, Ersin Vedat (Ed.), Kuramsal ve Tarihsel Boyutlarıyla Hak Mücadeleleri I, Notabene, Ankara, s. 297-310. Sağlam, Fazıl (1975), “Türk Hukukunda Toplu Sözleşme Erki ve Sınırları”, AÜSBFD, C.XXIX, S.1-2, s.205-218. Sağlam, Fazıl (1982), Temel Hakların Sınırlanması ve Özü, AÜ SBF Yayınları, Ankara. Sağlam, Fazıl (2002), “2001 Yılı Anayasa Değişikliğinin Yaratabileceği Bazı Sorunlar ve Bunların Çözüm Olanakları”, Anayasa Yargısı, C. 19, s. 288-310. Sağlam, Fazıl (2011), “Demokratik ve Özgürlükçü Bir Anayasada Emeğe Yaklaşım Nasıl Olmalıdır?”, Türk-İş, Dosya: Anayasa ve Emek, S.392, s.42-45. Sağlam, Fazıl (2012), “2010 Anayasa Değişiklikleri ve Sosyal Haklar”, İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku 2011 Yılı Toplantıları, İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul, s.15- 25. Soyer, M. Polat (1991), Toplu Sözleşme Hukukunda Yararlılık İlkesi, D.E.Ü Hukuk Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Yayınları, No: 19, Ankara. Sur, Melda (1991), Toplu İş Sözleşmesi Özerkliği ve Teşmil, D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Yayınları, No: 21, Ankara. Sur, Melda (2011), İş Hukuku Toplu İlişkiler, Turhan Kitabevi, Ankara. Şanlı Atay, Yeliz (2011), “İdari İşlemde Başvuru Yollarının Gösterilmesi Yükümlülüğü”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Y. 24, S. 96, s. 293-318. Tanör, Bülent (1978), Anayasa Hukukunda Sosyal Haklar, May Yayınları, İstanbul. Tunçomağ, Kenan (1971), “Toplu İş Sözleşmesinin Düzenleyici Kısmı ve İşçiye Yararlılık Esası”, Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi, C.5, S.8, 1971, s.17-30. Türk-İş Dergi (2011), Dosya: Anayasa ve Emek, S.392. Uçkan, Banu (2013), 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu Çerçevesinde Türkiye’de Kamu Görevlileri Sendikacılığı, Legal, İstanbul. Ulucan, Devrim (1981), Toplu İş Sözleşmesi Özerkliği ve Hukuki Niteliği, İstanbul Teknik Üniversitesi Kütüphanesi, Sayı: 1198, İstanbul. Ulucan, Devrim (2012), “12 Eylül Tarihli Anayasa Değişikliklerinin Toplu İş Hukukuna Yansıması”, İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku 2011 Yılı Toplantıları, İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul, s. 48-70. http://www.vie-publique.fr/politiques-publiques/regulation-relations-travail/etat-acteur- dialogue-social/ (7.9.2014). http://www.vie-publique.fr/politiques-publiques/regulation-relations-travail/dialogue- social-representativite-syndicale-fonction-publique/ (5.01.2015).