Rivayetlerle Fıkhî Zâbıtaların Etkileşimi: Meninin Necaseti Örneği

Hadis ilmi ile ilgili ihtilaflı meselelerden birisi de rivayetleri sahih veya zayıf kabul etme kriterleriyle ilgilidir. Bu bağlamda rivayetleri anlama, değerlendirme ve sıhhatlerini belirlemede farklı yöntemler kullanıldığı bir hakikattir. Bundan olsa gerektir ki ilk dönemden itibaren hadisleri anlamada ve yorumlamada farklı yaklaşımlar gündeme gelmiştir. Buna bağlı olarak farklı görüş ve mezheplerin ortaya çıkması da kaçınılmaz olmuştur. Öte yandan kaynağı Kitab, Sünnet ve içtihat olan küllî kâideler ve zâbıtalar, klasik fıkıh edebiyatında müstakil bir tür olarak gelişmiş ve sistemleşmiştir. Bunun yanı sıra âlimlerin, hadisleri anlama ve yorumlamadaki farklı anlayışları neticesinde sahih kabul ettikleri bir rivayetle ilgili farklı sonuçlara ulaştıkları ve bu hususta istinbâtta bulunurken bir takım fıkhi zâbıtalar ortaya koydukları görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, Fıkhî Zâbıta, Meni, Temizlik, Mezhep İmamları

Transaction of Jurisprudential (Fiqhî) Specific Rules with Narrations: Example of Semen as Dirt

One of the controversies issues related to Hadith science is associated with the criteria to accept the narrations as authentic or weak. Within this context, it is a fact that various methods have been used to understand, evaluate and determine the authenticity of the narrations. Because of this fact that different approaches have been raised in understanding and interpreting the hadiths since the early period. In relation to this, it has also become inevitable that different views and sects emerged. On the other hand, the Qur’an, sunnah and ijtihad, which are universal rules and jurisprudential specific rules, have developed and systematized as a separate genre in classical fiqh literature. Also, it is seen that the scholars concluded different results about narrations the accepting a hadith as authentic and put forward some jurisprudential specific rules while making inferences (istinbât) on the issue as a result of different understanding in understanding and interpreting the hadiths.

Keywords:

Hadith, Jurisprudential Specific Rules, Semen, Cleanliness, Sect Imams,

PDF

___

Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî. Müsned. 45 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
Akay, İhsan. “Klasik Fıkıh Literatüründeki Küllî Kâidelerle Mecelle’deki Küllî Kâidelerin Karşılaştırılması”. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi Tam Metin Bildiriler Kitabı. ed. Mehmet Bilen vd.. 319-323. Diyarbakır: Şarkiyat Bilim ve Hikmet Vakfı Yayını, 2017.
Akay, İhsan. “‘Kavâid-i Fıkhiyyenin Müstakil Delil Olma Problemi’”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 31 (2018), 91-101.
Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali. Ma’rifetü’s-sünen ve’l-asar. 10 Cilt. Karaçi: Câmiatü’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, 1991.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm Cu’fî. et-Târihü’l-kebîr. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2008.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm Cu’fî. Sahîh. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Tavki’n-Necât, 1422h.
Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Şerhu Muhtasari’t-Tahâvî fi’l-fıkhi’l-Hanefî. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 2010.
Dârekutnî, Ebü’l-Hasan Ali b. Ömer b. Ahmed. el-İlelü’l-vâride fi’l-ehâdîsi’n-nebeviyye. 10 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Rayyân, 2011.
Debûsî, Ebû Zeyd Abdullāh (Ubeydullāh) b. Muhammed b. Ömer b. Îsâ. Te’sisü’n-nazar. Beyrut: Dâru İbn Zeydûn, ts.
Dimyâtî, Tâcüddîn Ebû’l-Bekâ Behrâm b. Abdillah b. Abdülaziz ed-Demîrî. eş-Şâmil fî fıkhi’l-İmâm Mâlik. 2 Cilt. Dublin: Merkezu Necibeveyh li’l-Mahtûtât ve Hıdmeti’t-Türas, 2008.
Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş’as b İshak b. el-Ezdi es-Sicistânî. Sünen. 4 Cilt. Cidde: Darü’l-Kıble li’s-Sekafeti’l-İslamiyye, 1998.
Ebû Şuca’, Şihâbüddîn Ahmed b. Hüseyn. el-Gâyetü ve’t-Takrîb. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, ts.
Efendioğlu, Mehmet. “Muhadramûn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/395-396. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 2005.
Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
İbn Abdilber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdilber en-Nemerî. el-İstizkâr. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
İbn Ebî Hatim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdris Razî. el-Cerh ve’t-ta’dîl. 9 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1952.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî. Fethü’l-bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 13 Cilt. Riyâd: Dâru’s-Selâm, 2000.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî. Tehzîbü’t-Tehzîb. 12 Cilt. Hind: Dâiretü’l-Maârif, 1326.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî. Telhîsü’l- habîr fî tahrîc-i ehâdîsi’r-Râfiiyyi’l-kebîr. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1989.
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. Kitâbü’s-sikât. 9 Cilt. Haydarabad: Dâiretü’l-Maârifi’l-Osmaniyye, 1973.
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. Meşâhîru ulemâi’l-emsâr. Kahir: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1959.
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. Sahîhu İbn Hibbân. 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1993.
İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b Ahmed b. Muhammed b Kudâme Cemmâîlî Makdisî. el-Mugnî. 15 Cilt. Riyâd: Âlemü’l-Kütüb, 1997.
İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid er-Rebei el-Kazvînî. Sünen. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2009.
İbn Mencûye, Ebû Bekr Ahmed b. Ali Muhmamed el-İsfahânî. Ricâlu Sahîhi Müslim. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1987.
İbn Sa’d, Ebû Abdillah Muhammed. et-Tabakâtü’l-kübrâ. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
İbnü’l-Cârûd, Ebû Muhammed Abdullah b. Ali b el-Cârûd. el-Müntekâ mine’s-süneni’l-müsnedi an Resulillâh. Beyrut: Kitâbü’s-Sakâfiyye, 1988.
İbnü’l-Esîr, Ebü’s-Seâdât Mecdüddîn el-Mübârek b. Esîrüddîn Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. en-Nihâye fî garîbi’l-hadîs ve’l-eser. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2006.
İbnü’l-Irâkî, Ebû Zür‘a Veliyyüddîn Ahmed b. Abdirrahîm b. el-Hüseyn el-Kürdî el-Mihrânî. Tuhfetü’t-tahsîl fî zikri ruvâti’l-merâsîl. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1999.
İbnü’l-Mülakkin, Ebû Hafs Siraceddin Ömer b. Ali b. Ahmed. et-Tezkira fî’l-fikhi’ş-Şâfiî. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2006.
İclî, Ebü’l-Hasan Ahmed b. Abdullah b. Salih. Ma’rifetü’s-sikât. 2 Cilt. Medine: Mektebetü’d-Dâr, 1985.
İshak b. Râhûye, Ebû Ya’kub İshak b İbrâhim b Mahled. Müsnedu İshak b. Râhûye. 5 Cilt. Medîne: Mektebü’l-Îmân, 1991.
Kahraman, Hüseyin. “Hadislere Göre Cinsel Organa Dokunmanın (Messü’l-Ferc) Abdeste Etkisi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/1 (01 Ocak 2010), 111-142.
Kahraman, Hüseyin. “Namazda Kahkaha ile Gülmenin Abdeste Etkisi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/2 (01 Haziran 2010), 73-92.
Karâfî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. İdrîs b. Abdirrahmân el-Mısrî. ez-Zahîre. 14 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1994.
Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. el-Hâvi’l-kebîr fî fıkhi mezhebi’l-İmâmi’ş-Şâfiî. 19 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
Mergînânî, Ebû’l-Hasen Burhânüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Abdilcelîl el-Fergânî. el-Hidâye şerhu Bidâyeti’l-mübtedî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Erkam, 1999.
Mevsıli, Ahmed b Ali b el-Müsenna Ebû Ya’la. Müsnedu Ebî Ya’la el-Mevsılî. 13 Cilt. Cidde: Dârü’l-Me’mun li’t-Türas, 1989.
Mevsılî, Ebü’l-Fazl Mecdüddîn Abdullāh b. Mahmûd b. Mevdûd. el-İhtiyâr li-ta’lîli’l-Muhtâr. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Erkam, 1418.
Meydânî, Abdülganî b. Tâlib el-Guneymî el-Meydânî. el-Lübâb fî şerhi’l-Kitâb. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1998.
Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâleddin Yusuf b. Abdurrahman b. Yusuf. Tehzîbü’l-Kemâl fî esmâi’r-ricâl. 35 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1980.
Müslim b. Haccâc, Ebü’l-Hüseyin el-Kuşeyri en-Nîsâbûrî. Sahîh. Kahire: Dâru İhyai’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1955.
Müzenî, Ebû İbrâhim İsmail b. Yahyâ b. İsmail eş-Şafii. Muhtasarü’l-Müzenî fî füru’i’ş-Şâfiîyye. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Ali b. Şuayb. Sünen. Haleb: Mektebetü’l-Metbûâti’l-İslâmiyye, 1986.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Mecmû’ şerhi’l-Mühezzeb. 20 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
Özen, Şükrü. “Nehaî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/535-538. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 2006.
Özşenel, Mehmet. Hanefi Hadis Anlayışının Teşekkülü. İstanbul: M.Ü İlahiyat Fakültesi Vakfı (İFAV), 2. Basım, 2018.
Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2000.
Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs. Kitâbü’l-Üm. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
Şevkânî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali b. Muhammed el-Havlânî. Neylü’l-evtâr şerhu Münteka’l-ahbâr. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2011.
Şirbînî, Muhammed b. Ahmed el-Hatîb. Muğnî’l-Muhtâc. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme b. Abdülmelik b Seleme Ezdî Hacrî Mısrî. Şerhu meânî’l-âsâr. 5 Cilt. Riyâd: Âlemü’l-Kütüb, 1994.
Tehânevî, Zafer Ahmed. Kavâid fî ulûmi’l-hadîs. Beyrut: Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 10. Basım, 2007.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. Sünen. 5 Cilt. Mısır: Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1975.
Ünal, İsmail Hakkı. İmam Ebu Hanife’nin Hadis Anlayışı ve Hanefi Mezhebinin Hadis Metodu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 3. Basım, 2010.
Yahyâ b. Maîn, Ebû Zekeriyyâ el-Bağdâdî. Târîhu İbn Maîn (Rivâyetü’d-Dûrî). 4 Cilt. Mekke: Merkezü’l-Bahsi’l-İlmi ve İhyâi’t-Türâsi’l-İslâmî, 1979.
Zehebî, Ebû Abdillah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Mîzânü’l-i’tidâl fî nakdi’r-ricâl. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1963.
Zehebî, Ebû Abdillah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyeru a’lâmi’n-nübelâ. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1985.
Zehebî, Ebû Abdillah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Târîhü’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-a’lâm. 15 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 2003.
Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. el-Kâşif fî ma’rifeti men lehu rivâye fi’l-kütübi’s-sitte. 2 Cilt. Cidde: Dârü’l-Kible, 1992.
Zerkâ, Ahmed. Şerhü’l-kavâ’idi’l-fıkhiyye. Dımeşk: Dârü’l-Kalem, 7. Basım, 2007.