Divan Edebiyatı Eleştirilerinin Tanzimat Edebiyatında Edebî Akımların Gelişimine Etkisi

Edebiyat, dönemler boyunca değişim ve gelişimini sürdürürken her yeni nesil kendisinden önce gelenlerden farklı görüş, düşünce ve estetik ilkeler ortaya koymuştur. Dönemler ve nesillerle birlikte bazı edebî görüşlerin, sanatçılar tarafından benimsenip ilke hâline geldiği ve çeşitli yapıtlarla temsil edilerek belli bir olgunluğa ulaştıktan sonra edebî bir akıma dönüştüğü görülür. Bu dinamik sürecin en belirgin özelliği her yeni akımın bir öncekine itiraz ya da karşıtlık olarak ortaya çıkmasıdır. Yeni bir fikir ve hareketin doğarken eskiyi eleştirmesiyle başlayan bu süreç, Tanzimat edebiyatının kuruluş ve gelişme sürecinde de kendisini hissettirir. Tanzimat edebiyatını kuran ve temsil eden sanatçıların divan edebiyatına yönelik eleştirileri, yeni edebiyatın kuruluş dinamiklerini besleyen çatışma zeminini hazırlamıştır. Böylelikle yeni edebiyatın formu, yenilik yanlısı sanatçıların divan edebiyatına karşıt bakış açısıyla şekillenmiştir. Tanzimat edebiyatının başlangıcından gelişimine doğru işleyen süreçte, bu eleştirel bakış açısının divan edebiyatına karşıtlıktan onu “klasik” bir edebiyat olarak adlandırmaya doğru evrildiği görülür. Yeni edebiyatı temsil eden sanatçıların bakış açısındaki bu dönüşüm, aynı dönemde Tanzimat edebiyatının gündeminde olan romantizm, realizm ve natüralizmin, edebî gerçek kavramı etrafında nasıl anlaşıldığını veya yorumlandığını doğrudan etkilemiştir.

Anahtar Kelimeler:

Divan edebiyatı eleştirileri, Tanzimat edebiyatı, edebi akımlar, klasik kavramı, romantizm, realizm, naturalizm

The Effect Of The Criticism Of Divan Literature On The Development Of Literature Trends In Tanzimat Literature

While literature continues to change and develop throughout the periods, each new generation has put forward different views, thoughts and aesthetic principles from the ones before it. It is seen that some literary views have been adopted by artists and become a principle with periods and generations, and after reaching a certain maturity by being represented by various works, they turn into a literary movement. The most distinctive feature of is that each new trend emerges as an objection or opposition to the previous one. This process, which started with the new idea and movement criticizing the old at the birth, also worked in the establishment and development process of Tanzimat literature. The criticisms of the artists who founded and represented the Tanzimat literature on divan literature prepared the ground for the conflict that fed the founding dynamics of the new literature. Thus, the form of new literature has been shaped by the perspective of pro-innovation artists against divan literature. this dynamic process In the process from the beginning of the Tanzimat literature to its devel opment, it is seen that this critical point of view evolved from being opposed to divan literature to calling it a "classical" literature. This transformation in the perspective of the artists representing the new literature has directly affected how romanticism, realism and naturalism, which were on the agenda of the Tanzimat literature in the same period, were understood or interpreted around the real concept.

Keywords:

Criticism of Divan literature, Tanzimat literature, literary movements, the concept of classical, romanticism, realism, naturalism,

PDF

___

Akyüz, Kenan (1998); Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri: (1860-1923), İnkilap Kiptabevi, 10. bs., İstanbul.
Babacan, Mahmut (1993); Ara Nesil’de Tenkit, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış doktora tezi), İstanbul.
Çetişli, İsmail (2019); Batı Edebiyatında Akımlar, Akçağ Yayınları, 19. bs., Ankara.
Enginün, İnci (1988); Abdülhak Hâmid Tarhan, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1. bs., Ankara.
Erbay, Erdoğan (1997); Eskiler ve Yeniler-Tanzimat ve Servet-i Fünûn Neslinin Divan Edebiyatına Bakışı, Akademik Araştırmalar, 1. bs., Erzurum.
İnci, Handan (1999); Şiir ve Hakikat-Yazılar ve Tartışmalar, Yapı Kredi Yayınları, 1. bs., İstanbul.
Kaplan Mehmet, İnci Enginün, Birol Emil (1978); Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi II, İÜEF Yayınları, 1. bs., İstanbul.
Kaplan Mehmet, İnci Enginün, Birol Emil (1993); Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi I-II, Marmara Üniversitesi Yayınları, 2. bs., İstanbul.
Kaplan, Ramazan (1993); Klasik Tartışmaları, Türkoloji Dergisi, S.9, C.1., Ankara, s. 208-218.
Kemal, Namık (2021); İntibah (haz. Bengü Vahapoğlu), Can Yayınları, 2. bs., İstanbul.
Levent, Sırrı A. (1943); Edebiyat Tarihi Dersleri: Tanzimat Edebiyatı, Maarifet Matbaası, 1.bs., İstanbul.
Okay, Orhan (2008); Beşir Fuad: İlk Türk Pozitivisti ve Natüralisti, Dergah Yayınları, 2.bs., İstanbul.
Öztürk, Furkan (2016); Ta’lim-i Edebiyat (Eleştirel Basım), Dün Bugün Yarın Yayınları, 1.bs., İstanbul.
Tanpınar, Hamdi Ahmet (1998); XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Kitabevi, 4.bs., İstanbul.
Tanpınar, Hamdi Ahmet (2005); Edebiyat Üzerine Makaleler (haz. Zeynep Kerman), Dergah Yayınları, 1. bs., İstanbul.
Tansel, Feyziye Abdullah (1951-53); Muallim Naci ile Recaizade Ekrem Arasındaki Münakaşalar ve Bu Münakaşaların Sebep Olduğu Hadiseler, C.X, s. 159-200.
Uşaklıgil, Halit Ziya (1998); Hikâye, (haz. Nur Gürani Arslan), Yapı Kredi Yayınları, 1.bs., İstanbul.
Uşaklıgil, Halit Ziya (2020); Hikâye, (haz. Gülden Vıcır), Dergâh Yayınları, 2.bs., İstanbul.
Yetiş, Kazım (1996); Namık Kemal’in Türk Dili ve Edebiyatı Üzerine Görüşleri ve Yazıları, Alfa Yayınları, 1. bs., İstanbul.