19. Yüzyılın Sonlarında Kosova Vilayetinin Etnik, İdari, Siyasi ve Sosyal Durumu ve Vali Halil Rıfat Paşa’nın Faaliyetleri

Bu çalışmada 19. yüzyıl sonlarında Balkan Yarımadası’nda bir vilayet olarak teşkilatlandırılan Kosova’nın öncelikle idari teşkilatı, etnik ve nüfus yapısı ele alınmıştır. Daha sonra ise bölgenin ekonomik faaliyetleri, tarım, sanayii ve ulaştırma alanlarındaki durumu irdelenmiştir. 1877 yılında Kosova bölge valisi olarak buraya tayin edilen Halil Rıfat Paşa’nın tayinine sebep olan başarılı çalışmaları ve bölgenin sosyo-kültürel ve siyasi anlamda karşılaştığı problemler ele alınmıştır. Özellikle bu tarihlerde başlayan Osmanlı-Rus Savaşı’nın bölgeye çok yakın bir yerde cereyan etmesi, bölgenin zaten bozuk olan asayiş ve güvenliğini tehdit etmiştir. Bu olumsuz şartlar içerisinde valilik yapan Halil Rıfat Paşa, bir taraftan iç güvenlik sorunu ile uğraşırken, diğer taraftan bölgeye yığılan Müslüman muhacirler ile de ilgilenmiştir. Sonuç olarak, 1878 Berlin Antlaşması esnasında Kosova valiliğinden ayrılıp Selanik valiliğine tayin edilene kadar bölgenin Osmanlı Devleti’nin elinde kalması için diğer devlet erkânı ve askerler ile beraber büyük gayret göstermiştir.

Anahtar Kelimeler:

Kosova, Halil Rıfat Paşa, Sırp, Arnavut, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı

Ethnic, Administrative, Political and Social Status Of Kosovo Village In The End Of The 19th Century and The Activity Of Governor Halil Rıfat Pasha

In this study, primarily the administrative organization, ethnic and population structure (demography) of Kosovo, which was organized as a province in the Balkan peninsula at the end of the 19th century, were discussed. Then, the economic activities of the region, its situation in agriculture, industry and transportation were examined. The successful work that led to the appointment of Halil Rıfat Pasha, who was appointed here as the regional governor of Kosovo in 1877, and the socio-cultural and political problems of the region are discussed. Especially, the fact that the Ottoman-Russian War (1877-1878), which started in these dates, took place very close to the region, threatened the already corrupt public order and security of the region. Halil Rıfat Pasha, who was the governor in these negative conditions, was dealing with the internal security problem on the one hand, and on the other hand, he was also interested in the Muslim immigrants who piled up in the region. As a result, he showed great effort together with other state officials and soldiers to keep the region in the hands of the Ottoman State until he left the governorship of Kosovo and was appointed to the governorship of Thes-saloniki during the Treaty of Berlin in 1878.

Keywords:

Kosovo, Halil Rıfat Pasha, Serbian, Albanian, 1877-1878 Ottoman-Russian War,

PDF

___

Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi, (BOA.).
BOA. İrade Dâhiliye (İ.DH.): 60566, 60743, 60899, 62.005, 62073. 62644.
BOA., Vilayet Gelen-Giden, Kosova. 515, s. 5.
BOA. Sicill-i Ahval I/I, s. 50.
BOA., Yıldız Esas Evrak Kâmil Paşa ev. Ek. 86/1–25.
ATASE, Osmanlı-Rus Harbi (1877–1878) Kolleksiyonu Kataloğu (ORH-IV), Ankara 1995.
Sıra No: 216, 217, 242,247, 457, 566, 846, 954, 961, 1141, 2153, 2186, 2653, 2178, 2263, 2227, 2228, 2301, 2326, 2697, 2715, 2716, 2856.
Kosova Salnâmesi, H.1296 (1879).
AKTEPE, Münir (2002), “Kosova” DİA. C.26, Ankara 2002.
AKTEPE, Münir (1977), “Kosova” İ.A. VI, İstanbul.
ALDAN, Mehmet (1990), İz Bırakan Mülkî İdare Âmirleri, Ankara.
ALİ TEVFİK (1329, M.1913) Mufassal Memalik-i Osmaniye’nin Coğrafyası. Tefeyyüz Kitaphanesi, İstanbul.
ALİ TEVFİK (1318, M.1900), Memalik-i Osmaniye Coğrafyası C. III, Kabsar Matbaası, İstanbul.
ALKAN, Necmettin (Kış-2002) “Kosova Meselesi’nin Tarihi, Kültürel ve Siyasi Altyapısı” Avrasya Etüdleri Dergisi, Sayı:21. (ss.83-99).
BİRİNCİ, Ali -Ahmet Turan Alkan (1986), “Halil Rıfat Paşa’nın Hayatı, Eserleri, Şahsiye-ti”, C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, C: VII, s. 85, Sivas (ss.97–119).
BİROL, Nurettin (2009), Halil Rıfat Paşa Dönemi ve İcraatı (1827-1901), Cedid Neşriyat, Ankara.
ELDEM, Vedat (1994), Osmanlı İmparatorluğunun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, Ankara.
ENGİN, Vahdettin (1993), Rumeli Demiryolları, İstanbul.
İBNÜ’L EMİN MAHMUT KEMÂL İNAL (1969), Son Sadrazamlar III., İstanbul.
İBNÜ’L EMİN MAHMUT KEMÂL İNAL (1988), Son Asır Türk Şairleri I, İstanbul.
İNALCIK, Halil (2015) “Rumeli” Rumeli Balkanlar Özel Sayısı, Yeni Türkiye Yıl, 21, Sayı: 66 C. I, Mart-Haziran.
İPEK, Nedim (1994), Rumeli’den Anadolu’ya Türk Göçleri, (1877–1890), Ankara.
KARAL, Enver Ziya (1983), Osmanlı Tarihi, VII-VIII., Ankara.
MAHMUD CELALEDDİN PAŞA (1983), Mir’at-ı Hakîkat (Haz: İsmet Miroğlu), İstanbul.
PAKALIN, Mehmet Zeki (Tarih Yok), Sicill-i Osmanî Zeyli VIII, ( T.T.K. Kütüphanesi yazma eser)
ŞEMSETTİN SAMİ (1896) “Kosova”, Kâmûsu’l A’lâm, C. 5, Mihran Matbaası, İstanbul.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (1972), Osmanlı Tarihi, C.I, TTK. Yay. Ankara.
ÜNLÜ, Mucize (2002), Kosova Vilayeti'nin İdari ve Sosyal Yapısı (1877-1912) Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Samsun.