HAT SANATINDAKİ LEVHA ESERLERDE BİR KOMPOZİSYON BİÇİMİ: TETÂBUK

19 ve 20. yüzyılda hat sanatında celi yazıların gelişmesiyle birlikte daha önce mimaride ve kitap sanatlarında olan yazı, hattatlar tarafından levha olarak iç mekânların duvarlarına asılmak üzere yazılmaya başlanmıştır. Bu şekilde hattatlara farklı bir tasarım alanı oluşarak özellikle yaptıkları istiflerle yaratıcılıklarını geliştirme, yeni terkipler yapabilme olanağı doğmuştur. Hat sanatında mimari eserler üzerinde görülen harf ve kelimelerin benzer kısımlarının ortak kullanıldığı tetâbuk uygulamaları, bu defa levha eserler üzerinde de bir kompozisyon biçimi olarak yer almıştır. Bu makalede hat sanatındaki levhalarda görülen tetabuk uygulamaları seçili eserler üzerinden hattat, tarih, ibare, yazı çeşidi vb. bilgiler verilip levhadaki istif özellikleri belirtilerek incelenecektir. Yazılardaki tetâbuk uygulamalarının anlaşılabilmesi için levhanın metni açık şekilde yazılmıştır. Ayrıca hat sanatındaki levha eserlerde nasıl tetâbuk yapıldığı terkipler üzerinden yapılan çizimlerle çözümlenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Hat sanatı, Tetâbuk, Hattat, Levha, Terkip

A COMPOSITION FORM IN LEVHA WORKS IN CALLIGRAPHY ART: TETÂBUK

With the development of celi writing style in calligraphy in the 19th and 20th centuries, the writing, which had previously bean in architecture and book arts, was written by the calligraphers to hang on the walls of the spaces. In this way, a different design area was created for the calligraphers, and especially with the stacks they made, the opportunity to develop their creativity and do new compositions emerged. Tetâbuk applications, in which similar parts of letters and words seen on architectural works are used in calligraphy, were also used as a composition form on levha works. In this article, tetâbuk applications seen on the levhas in calligraphy will be examined by giving information about calligrapher, date, phrase, type of writing, etc., and stating the stacking characteristics on the levha. The text of the levha will be clearly written in order to understand tetâbuk practices in the writings. In addition, it will be tried to be analyzed how the tetâbuk practices are made in the calligraphy works with the drawings made on the compositions.

Keywords:

Calligraphy Art, Tetâbuk, Calligrapher, Levha, Composition,

PDF

___

Alparslan, A. (2004). Osmanlı Hat Sanatı Tarihi, İkinci Baskı, Yapı Kredi Yayınları: İstanbul.
Akcan, A. (Ed.). (2010). Miras Heritage Türk Vakıf Hat Sanatları Müzesi Koleksiyonu’ndan Seçmeler, İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı Yayınları: İstanbul.
Berk, S. (2003), Hattat Mustafa Rakım Efendi, Kaynak Yayınları, İstanbul.
Beyoğlu, A. (2015). Sanat Eğitiminde Algı, Görsel Algı ve Yanılsama: Victor Vasarely’nin Çalışmaları Üzerine Bir İnceleme”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Haziran, Cilt 17 Sayı 1, 333-348.
Derman, M.U. (1982), Türk Hat Sanatının Şâheserleri, Kültür Bakanlığı Yay., İstanbul.
Derman, M.U. (1992). İslâm Kültür Mirasında Hat Sanatı, Birinci Baskı, IRCICA Yayınları: İstanbul.
Derman, M.U. (1997) Hat, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 16, 427-437.
Derman, M.U. (2010a). Hat Koleksiyonu Emin Barın, Boyut Yayıncılık, İstanbul.
Derman, M. U. (2010b). Edebi ve Hattı ile Ali Alparslan, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Derman, M. U. (2014). Harflerin Aşkı, Korpus Kültür Sanat Yayıncılık: İstanbul.
Devellioğlu, F. (1992). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi Yayınları: Ankara.
Gündüz H.-Taşkale F. (2006) Hat Sanatında Hilye-i Şerîfe Hz. Muhammed’in Özellikleri, Antik A.Ş. Yayınları, İstanbul.
Kızıl, F. (1999). Objelerin İki-Üç Boyutlu Grafik Anlatımı ve Zihinde Canlandırma, Mimar Sinan Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayını, İstanbul.
Özkafa, Fatih (2017). Hayvan Tasvirli Hat Eserleri, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi, Cilt/6, Sayı: 5, 2299-2322.
Rado, Ş. (tarih yok). Türk Hattatları, Tifdruk Matbaacılık: İstanbul.
Sakıp Sabancı Müzesi Kitap Sanatları ve Hat Koleksiyonu, (2012), Mas Matbaacılık, İstanbul.
Serin, M. (1988). Hattat Aziz Efendi, Kubbealtı Neşriyat: İstanbul.
Serin, M. (2003). Hat Sanatı ve Meşhur Hattatlar, İkinci Baskı, Kubbealtı Neşriyat: İstanbul.
Uçar, T. F. (2004). Görsel İletişim ve Grafik Tasarım, İnkılâp Kitabevi: İstanbul.
Yazır, M. B. (1972). Medeniyet Âleminde Yazı ve İslâm Medeniyetinde Kalem Güzeli, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları: Ankara.
Yapar Ünal, B. (2019). Osmanlı Dönemi Mimari Eserlerindeki Celi Sülüs Yazılarda Tetâbuk, SDÜ ART-E Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, Aralık, Cilt 12 Sayı 24, 425-441.
Yeşilyurt, N. (1996). Yazının Okunabilirliği, Sanat Çevresi, Haziran, Sayı 212, s. 34-37.